Η φύση στη Λέσβο

Η φύση στη Λέσβο

Η Λέσβος είναι κυριολεκτικά κομμένη στα δύο, εξαιτίας έντονων γεωλογικών φαινομένων που καθόρισαν την οικολογική της σύνθεση, αλλά ταυτόχρονα της χάρισαν και πολλές ομορφιές. Πολλοί επιστήμονες και φυσιοδίφες επίσης επισκέπτονται το νησί της Λέσβου για την παρατήρηση ερπετών, εντόμων, λουλουδιών και άλλων ειδών. Το Σεπτέμβριο του 2012 ολόκληρο το νησί της Λέσβου εντάχθηκε στο Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO. Στη Λέσβο συναντούμε 3 Τόπους Κοινοτικής Σημασίας και 6 Ζώνες Ειδικής Προστασίας που ανήκουν στο Δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών Natura 2000. Η Λέσβος διαθέτει ένα μεγάλο δίκτυο σηματοδοτημένων πεζοπορικών διαδρομών, που διατρέχουν τα πιο εντυπωσιακά τοπία του νησιού.

Το νησί της Λέσβου λόγω γεωγραφικής θέσης, γεωλογικού υποβάθρου, ανάγλυφου και μεγέθους εμφανίζει ένα ιδιαίτερο πλούτο σε είδη πανίδας με βιογεωγραφική προέλευση και από τις τρεις ηπείρους στα όρια των οποίων βρίσκεται. Τα πλούσια οικοσυστήματα της Λέσβου φιλοξενούν και τρέφουν μια μεγάλη ποικιλία από θηλαστικά, ερπετά, ασπόνδυλα και κυρίως πτηνά. Από τα θηλαστικά το μεγαλύτερο σαρκοφάγο είναι η αλεπού και πολύ ξεχωριστή είναι η παρουσία του Περσικού Σκίουρου της «Γαλιάς» όπως ονομάζεται τοπικά, καθώς το είδος έχει ασιατική προέλευση και το νησί είναι το μοναδικό μέρος εμφάνισής του στην Ευρώπη! Στις θάλασσες και ακτές εμφανίζεται και φωλιάζει το πλέον απειλούμενο θηλαστικό της Ευρώπης η Μεσογειακή Φώκια (Monachus monachus). Επίσης καταγράφονται τρία είδη δελφινιών, το Ρινοδέλφινο, το Κοινό Δελφίνι και το Ζωνοδέλφινο. Στη Λέσβο εμφανίζονται 21 είδη Ερπετών από τα 76 της Ελλάδας, το μόνο δηλητηριώδες είναι ο οθωμανική οχιά, ενώ στα ερπετά του νησιού σημαντική θέση κατέχει και το Κροκοδειλάκι Agama stelio. Οι εποχιακές λιμνούλες και τα γκιόλια υποστηρίζουν σημαντικούς πληθυσμούς αμφιβίων και νεροχελώνων. Στις θάλασσες της Λέσβου εμφανίζονται και τα τρία είδη θαλάσσιων χελωνών της Ελλάδας: Χελώνα Καρέττα, Πράσινη Χελώνα και η Δερματοχελώνα . Από αυτές μόνο η Χελώνα Καρέττα αναπαράγεται στη χώρα μας, ενώ στη Λέσβο έχουν καταγραφεί απόπειρες φωλιάσματός της. Η Λέσβος θεωρείται «παράδεισος» για τρεις άλλες κατηγορίες παρατήρησης ιπτάμενων οργανισμών: για τις Λιβελούλες, τις Πεταλούδες και τις Άγριες Μέλισσες! Οι Λιβελούλες είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τους υγροτόπους γλυκού νερού. Ο πλούτος σε Πεταλούδες και Άγριες Μέλισσες συνδέεται σαφώς με τον αντίστοιχο πλούτο σε αγριολούλουδα πολλούς μήνες του χρόνου (πλην του χειμώνα). Έτσι έχουν καταγραφεί πάνω από 80 είδη Πεταλούδας στο νησί, αλλά τα είδη των καταγεγραμμένων Άγριων Μελισσών είναι εντυπωσιακά: πάνω από 550 (τόσα όσα σε μια χώρα της Κεντρικής Ευρώπης). Η ιχθυοπανίδα των ποταμών και ρυακιών της Λέσβου είναι εξίσου ιδιαίτερη.

Στη Λέσβο έχουν μέχρι σήμερα καταγραφεί 331 είδη πουλιών από τα 455 της Ελλάδας. Το πλήθος των ειδών πουλιών στη Λέσβο οφείλεται στη γεωγραφική της θέση, λόγω μετανάστευσης την άνοιξη και το φθινόπωρο, αλλά και είδη που παρουσιάζουν μεσογειακή ή ασιατική εξάπλωση. Η δεύτερη ευνοϊκή συνθήκη είναι τα διαφορετικά ενδιαιτήματα: υγρότοποι, πευκοδάσος, ελαιώνες, φρύγανα, βραχώδεις σχηματισμοί, νησίδες κ.ά. συνθήκη λειτουργεί ενισχύεται και από το μεγάλο μέγεθος του νησιού. Το νησί της Λέσβου είναι η μόνη περιοχή στο νησιωτικό χώρο που φωλιάζει ο Μαυροπελαργός,, το μοναδικό μέρος στην Ευρώπη που ζει ο Τουρκοτσοπανάκος και εδώ βρίσκεται ο μεγαλύτερος ευρωπαϊκός πληθυσμός του Σμυρνοτσίχλονου. Οι Καστανόχηνες είδος ασιατικής προέλευσης, από τα σημαντικότερα είδη στην περιοχή μελέτης και του νησιού γενικότερα, είναι μόνιμοι κάτοικοι και οι κύριες και γνωστές θέσεις αναπαραγωγής υπάρχουν στην αλυκή Καλλονής, στον υγρότοπο των Μέσων Αγίας Παρασκευής και στην περιοχή του Ασπροποτάμου-Παλαίου Μανταμάδου. Τα τελευταία χρόνια στη Λέσβο έχει αποκτήσει μεγάλη σημασία η παρατήρηση των πουλιών, που ελκύει επιστήμονες και επισκέπτες κυρίως από το εξωτερικό αλλά και όλους τους φυσιολάτρες.

Η χλωρίδα του νησιού είναι εντυπωσιακή, γιατί λόγω των ευνοϊκών εδαφοκλιματικών συνθηκών, διαθέτει μια από τις πλουσιότερες χλωρίδες του κόσμου. Η Λέσβος φιλοξενεί πάνω από 1.500 είδη φυτών, μεταξύ των οποίων και πολλά ενδημικά της χώρας. Κατάφυτη από ελαιώνες (11.000.000 περίπου ελαιόδεντρα) δεν είναι τυχαίο ότι μία από τις αρχαίες ονομασίες της Λέσβου ήταν Λασία (πυκνόδεντρη). Μέσα από την μακρόχρονη παρουσία τους οι ελαιώνες στο νησί έχουν αναδειχτεί ως το χαρακτηριστικότερο οικοσύστημα της Λέσβου. Η Λέσβος είναι ένα απέραντο δάσος ελιάς. Περίπου έντεκα εκατομμύρια ελαιόδενδρα απλώνονται σε συνεχείς ελαιώνες και το αξιοσημείωτο της λεσβιακής φύσης είναι ότι εκεί που τελειώνει η ελιά αρχίζει το πεύκο. Τα τρία βασικά είδη δένδρων του νησιού, η αγριελιά, το πεύκο και βελανιδιά δημιουργούν ένα υπέροχο οικολογικό μωσαϊκό. Ενδιαφέρον προκαλεί και ο μεγάλος αριθμός των άγριων ορχιδέων που μπορείτε να συναντήσετε σε διάφορες περιοχές του νησιού. Πάνω από 120 είδη ορxιδέας, μερικά πολύ σπάνια που υπάρχουν μόνο στην Λέσβο.  Πολλά ορχεοειδή δεν έχουν βρεθεί μέχρι τώρα σε κανένα άλλο μέρος της χώρας μας, εκτός από την περιοχή του όρους Ολύμπου Αγιάσου της Λέσβου. Στην περιοχή της Αγιάσου παρατηρείται το μόνο μεγάλο καστανόδασος το οποίο μάλιστα αποτελεί και καλλιεργούμενη έκταση. Πολλά από αυτά τα φυτά περιλαμβάνονται στο Κόκκινο Βιβλίο των σπάνιων και απειλούμενων φυτών της ελληνικής χλωρίδας.

Η περιβάλλουσα φύση της Αγιάσου αποτελεί έναν από τους πιο σημαντικούς προστατευόμενους δασικούς πλούτους του νησιού και συγκαταλέγεται στο δίκτυο Natura 2000. Η βλάστηση της περιοχής αποτελείται από εκτεταμένα δάση με σημαντική παρουσία από πλατάνια, λεύκες και απέραντους ελαιώνες. Πολύ σημαντικός για την περιοχή είναι ο περίφημος καστανιώνας που αποτελεί τη σημαντικότερη δασική έκταση πάνω στο νησί. Είναι ένα πυκνό δάσος καστανιάς στις πηγές Βαλάνου και καλύπτει 11.000 στρέμματα. Στα ανατολικά υπάρχουν καλλιεργημένες εκτάσεις με διάφορα οπωροφόρα δέντρα που ευδοκιμούν στο ορεινό κλίμα της Αγιάσου. Η πανίδα της περιοχής αποτελείται από πολλά είδη πουλιών και κάποια εισαγόμενα ελάφια, ενώ τα τελευταία χρόνια έγινε και εισαγωγή αγριογούρουνων τα οποία αναπαράχθηκαν επικίνδυνα γρήγορα, με αποτέλεσμα την επιτακτική επιβολή κυνηγιού από τον τοπικό κυνηγετικό σύλλογο, για έλεγχο του πληθυσμού τους.

Ο κόλπος της Γέρας βρίσκεται νοτιοανατολικά της Λέσβου και είναι ο μικρότερος σε έκταση από τους δύο κόλπους που έχει η Λέσβος. Πρόκειται για ένα κλειστό κόλπο, ένας από τους πιο γραφικούς κόλπους της υδρογείου όπως έχει χαρακτηριστεί, ο οποίος επικοινωνεί με το Αιγαίο μέσω ενός στενού καναλιού. Το μήκος του είναι 13,2 χιλιόμετρα, το πλάτος του 4,23 χιλιόμετρα και το βάθος 20 μέτρα. Ο βυθός του έχει φύκι και μεγάλη συγκέντρωση από πλακτόν, κυρίως από την καταπληκτική συλλογή οστρακοειδών που διαθέτει. Λέγεται πως από εδώ οι Ρωμαίοι μετέφεραν όστρακα για να εμπλουτίσουν τα γεύματα των αυτοκρατόρων. Ο κόλπος της Γέρας έχει αναγνωριστεί σε εθνικό και διεθνές επίπεδο για τη σημασία και την ανάγκη προστασίας του. Αυτή τον τοποθετεί ανάμεσα στις σημαντικές περιοχές για τα πουλιά και στη ζώνη ειδικής προστασίας από το Δίκτυο NATURA 2000, ένα Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο. Μεγάλης οικολογικής σημασίας για την περιοχή Ευεργέτουλα, είναι το υγροτοπικό σύστημα του έλους Nτιπίου – Λάρσου μαζί με τον ποταμό Ευεργέτουλα, που αποτελεί τον μεγαλύτερο καλαμιώνα στο Αιγαίο. Συνυπάρχουν υδρόφυτα και άλλα ελόφυτα, με τα νεροκάλαμα να παρουσιάζονται ως η μόνη ουσιαστικά αναπτυγμένη από πλευράς χλωριδικής σύνθεσης και χωρικής εξάπλωσης χλωρίδα. Η μεγαλύτερη έκταση της παράκτιας ζώνης στον Κόλπο της Γέρας καλύπτεται από αμμονιτρόφιλη βλάστηση. O υγροβιότοπος Nτίπι – Λάρσος στις εκβολές του φιλοξενεί μεγάλο αριθμό φυτών, ερπετών, αμφιβίων, πουλιών, εντόμων και την ακριβοθώρητη πια ενυδρίδα (Βίδρα Lutra lutra). Ορισμένα είδη από αυτά χαρακτηρίζονται από τη σπανιότητά τους. Παράκτιες λιμνοθάλασσες, ποτάμια, ρέματα, καλαμιώνες, έλη γλυκού νερού προσελκύουν πολλά πουλιά και τους φυσιολάτρεις που θαυμάζουν την ποικιλομορφία της φύσης. Ο κόλπος Γέρας είναι γνωστός επίσης και για τα νόστιμα ψάρια του και άλλα είδη ψαριών.

Ο κόλπος της Καλλονής βρίσκεται στο κέντρο της Λέσβου και συνδέεται με το Αιγαίο Πέλαγος μέσω ενός στενού διαύλου και αποτελεί τον μεγαλύτερο από τους δύο φυσικούς κόλπους του νησιού. Πρόκειται για έναν ρηχό κόλπο με μέσο βάθος τα 10 μέτρα, μέγιστο τα 25 μέτρα και έκταση που μετρά περίπου 110 τετραγωνικά χιλιόμετρα, ο οποίος συγκεντρώνει μεγάλο αριθμό χερσαίων υγροτόπων με διαφορετικά οικολογικά χαρακτηριστικά και ευαίσθητα οικοσυστήματα. Συγκεκριμένα χερσαίοι υγροβιότοποι είναι: οι αλυκές Καλλονής και Πολιχνίτου, οι χείμαρροι  Τσικνιά, Βούβαρη, Μυλοπόταμο, Εννιά Καμάρες, Ποταμιά, η Λιμνοθάλασσα των Μέσσων, το έλος της Σκάλας Καλλονής, των Παρακοίλων, της Νυφίδας, κ.ά. Ο κόλπος αποτελεί ένα ενιαίο οικολογικό σύστημα, καθώς στην περιοχή υπάρχει ένα μωσαϊκό αλιπέδων αλυκών, εκβολών μικρών ποταμών και χειμάρρων, καλαμιώνων, πευκοδάσους και ελαιώνων. Έτσι οι σχηματιζόμενοι υγρότοποι χρησιμεύουν ως καταφύγιο και τόπος αναπαραγωγής πολυάριθμων σπάνιων και προστατευόμενων ειδών πουλιών. Ο κόλπος Καλλονής έχει αναγνωριστεί σε εθνικό και διεθνές επίπεδο για τη σημασία και την ανάγκη προστασίας του. Αυτή τον τοποθετεί ανάμεσα στις σημαντικές περιοχές για τα πουλιά και έχει ενταχθεί στον Εθνικό & Ευρωπαϊκό Κατάλογο «Ειδικών Περιοχών Διατήρησης της Φύσης» του δικτύου Natura 2000. Η περιοχή φιλοξενεί πάνω από 252 είδη πτηνών εκ των οποίων τα 87 είναι προστατευόμενα και περιλαμβάνονται στο Παρ. I της Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ, αλλά και σε άλλες ευρωπαϊκές και διεθνείς συμβάσεις που δεσμεύουν τη χώρα. Δεν είναι τυχαίο ότι συγκαταλέγεται ανάμεσα στους 10 πιο σημαντικούς της Ευρώπης για την ποικιλία και τη μοναδικότητα των ειδών. Τα τελευταία χρόνια η Λέσβος ελκύει επιστήμονες και επισκέπτες από όλο τον κόσμο, αλλά και όλους τους φυσιολάτρες για την παρατήρηση των πουλιών. Άφθονη και ποιοτική είναι και η χλωρίδα της περιοχής, καθώς είναι κατάφυτη από πεύκα, ελαιόδεντρα, καλαμιώνες, μια μεγάλη ποικιλία από σπάνια είδη ορχιδέας και αυτοφυή φυτά. Το πλήθος από υδροχαρή και αγρωστώδη φυτά σε αλμυρόβαλτους ή στα γλυκά νερά αντίστοιχα, συμβάλλει στη συνοχή και συγκράτηση των εδαφών. Στο μοναδικό αυτόν στην Ελλάδα υγρότοπο φιλοξενούνται και σπάνια είδη πανίδας, όπως η θαλάσσια χελώνα (caretta caretta) και η μεσογειακή φώκια (monachus monachus). Επιπλέον η ορνιθοπανίδα της περιοχής είναι αξιόλογη γιατί φωλιάζουν ή διέρχονται προστατευόμενα είδη πτηνών από την Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική. Ο κόλπος Καλλονής είναι από τα σημαντικότερα αλιευτικά σημεία της Ελλάδας, για την αφθονία του σε οστρακοειδή και άλλα είδη ψαριών, ιδιαίτερα οι φημισμένες σαρδέλες Καλλονής (ή παπαλίνα). Το θαλάσσιο περιβάλλον που είναι πλούσιο σε φυτοπλαγκτόν είναι εξαιρετικό για την αναπαραγωγή ιχθυοπανίδας και άλλων υδρόβιων οργανισμών.

Η χλωρίδα του ορεινού όγκου Ολύμπου βρίσκεται νοτιοανατολικά της Λέσβου και κρύβει έναν ανείπωτο πλούτο σπάνιων φυτικών και ζωικών ειδών, που μόλις πριν λίγα χρόνια κανένας μας δε μπορούσε να φανταστεί! Ο ορεινός όγκος του Ολύμπου είναι ενταγμένος στον επίσημο κατάλογο βιοτόπων του CORINE – Land Cover και είναι τμήμα της περιοχής με την ονομασία «Κόλπος Γέρας, Έλος Ντίπι και Όρος Όλυμπος» που περιλαμβάνεται στον επιστημονικό και εθνικό κατάλογο του ευρωπαϊκού δικτύου προστατευόμενων περιοχών «Νatura 2000». Έχει επίσης χαρακτηριστεί ως «Σημαντική περιοχή για τα πουλιά (ΙΒΑ)». Ο Όλυμπος με ύψος 968 μέτρων καλύπτεται από δάση καστανιάς και τραχείας πεύκης, ενώ η κορυφή του είναι γυμνή και βραχώδης. Από άποψη χλωρίδας είναι η πιο ενδιαφέρουσα περιοχή της Λέσβου, λόγω μεγάλης παρουσίας ελληνικών ενδημικών και σπάνιων ειδών. Διαθέτει μεγάλο αριθμό τύπων οικοτόπων, αλλά και σημαντικών ειδών (συγκαταλέγεται στο 17% των περιοχών με μεγαλύτερους αριθμούς σημαντικών ειδών). Στον Όλυμπο υπάρχει ένα μη αυτοφυές δάσος καστανιάς έκτασης 8.000 στρεμμάτων περίπου που διαδέχεται ένα εκτεταμένο και πυκνό σύστημα από τραχεία πεύκη (Pinus brutia). Τα δάση της καστανιάς και της τραχείας πεύκης που καλύπτουν το βουνό βρίσκονται σε αρκετά καλή κατάσταση, ενώ ένα μικρό τμήμα του καλύπτεται με μαύρη πεύκη, που αποτελεί και οικότοπο προτεραιότητας. Ιδιαίτερα οικολογικά χαρακτηριστικά της περιοχής είναι επίσης οι ορο-μεσογειακοί σχηματισμοί. Πλούσια είναι η χλωρίδα των γαιοφύτων και ειδικά των σπάνιων ορχεοειδών, που θεωρούνται σπάνια στην Ελλάδα και στην Ευρώπη. Σπάνια ή πολύ σπάνια σ’ όλη την Ελλάδα είναι ορισμένα είδη και υποείδη που φύονται στην περιοχή του Ολύμπου σε σχετικά υγρές περιοχές και χωρίς να είναι αυστηρώς υγρόφιλα. Τα περισσότερα απ’ αυτά έχουν και διακοσμητική αξία. Φύονται συνήθως σε θέσεις μακριά από τη θάλασσα στο εσωτερικό του νησιού, σε σκιερές, δασώδεις περιοχές ή μερικές φορές κοντά σε τρεχούμενα νερά, τα οποία όμως δεν έχουν μόνιμη ροή.

Το Απολιθωμένο Δάσος της Λέσβου βρίσκεται στη δυτική πλευρά του νησιού και αποτελεί ένα από τα ωραιότερα φυσικά μνημεία σε παγκόσμια κλίμακα της Γεωλογικής μας Κληρονομιάς. Το Απολιθωμένο Δάσος της Λέσβου έχει ανακηρυχθεί διατηρητέο μνημείο της φύσης από το 1985 και θεωρείται από τα σπανιότερα του κόσμου. Οι πρώτες ανασκαφές γίνανε το 1987 και  έχουν πραγματοποιηθεί ολοκληρωμένες παρεμβάσεις για την συντήρηση, ανάδειξη και προστασία των απολιθωμένων κορμών. Το Απολιθωμένο Δάσος κίνησε το ενδιαφέρον πολλών περιηγητών και μελετητών ήδη από τον 19ο αιώνα. Το 2012, ύστερα από σχετική εισήγηση, η περιοχή του προστατευόμενου γεωπάρκου επεκτάθηκε ώστε να περιλαμβάνει όλο το νησί της Λέσβου… δείτε περισσότερα

Το πευκοδάσος της Μεγάλης Λίμνης Αγιάσου ή Τσαμλίκι βρίσκεται νότια του νησιού. Είναι ένα εκπληκτικής φυσικής ομορφιάς δάσος τραχείας πεύκης και αείφυλλης σκληρόφυλλης βλάστησης, εκτάσεως περίπου 32.000 στρεμμάτων που μεγάλο μέρος του ανήκει στη ζώνη του δικτύου Natura 2000. Κύρια είδη της πανίδας που συναντώνται πολύ συχνά είναι τα τριχωτά  (αλεπού, νυφίτσα, λαγός, ασβός), τα ερπετά (οχιά, σαΐτα, δενδρογαλιά) και τα πτερωτά (κουκουβάγια, γκιώνης, γεράκι, καρδερίνα, σπουργίτι, κοκκινολαίμης, λοξίας, περιστέρι, δεκαοκτούρα, κοτσύφι, τσίχλα, πέρδικα κ.ά.). Το δάσος αυτό είναι συνδεδεμένο με την ιστορία και την οικονομική ζωή των κατοίκων της Αγιάσου από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας μέχρι σήμερα.

Το Φοινικόδασος Καλαμιάρη βρίσκεται ανατολικά του νησιού στη βόρεια μεριά της Παναγιούδας και την ονομασία του την πήρε από τον ποταμό που διέρχεται από το συγκεκριμένο σημείο. Τα αρχικά δέντρα φυτεύτηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα και στη συνέχεια ανανεώνονται με φυσικό τρόπο. Στο φοινικόδασος υπάρχουν δύο σπάνια στην Ελλάδα φοινικοειδή και μια μεξικάνικη Brahea Armata – γνωστός και ως μπλε φοίνικας.

Η Λέσβος λόγω της έντονης ηφαιστειακής της δραστηριότητας, διαθέτει αρκετές ιαματικές πηγές γνωστές από την αρχαιότητα για τις ευεργετικές τους ιδιότητες και κάθε χρόνο προσελκύει πολύ κόσμο. Η Λέσβος έχει το ένα τέταρτο των ιαματικών πηγών της Ελλάδας. Κάποιες παραμένουν στη φυσική τους κατάσταση και άλλες έχουν αναπτυχθεί σε ιαματικά κέντρα. Κυρίως φημίζονται για ρευματισμούς, βρογχίτιδες, αρθρίτιδες, ρευματικές παθήσεις, ισχιαλγία, οι γυναικολογικές και δερματικές παθήσεις. Οι κυριότερες είναι:

• Ιαματική Πηγή Αργένου ή Μεγάλα Θέρμα
• Ιαματική Πηγή Εφταλούς (η πιο ραδιενεργή θεραπευτική πηγή της Λέσβου)
• Ιαματική Πηγή Λουτρόπολης Θερμής (χρησιμοποιείται από την αρχαιότητα)
• Ιαματική Πηγή Κόλπου της Γέρας
• Ιαματική Πηγή Κρυφτής στο Πλωμάρι
• Ιαματική πηγή Λισβορίου
• Ιαματική Πηγή Πολιχνίτου (η θερμότερη της Ευρώπης)

Μια από τις μοναδικές φυσικές ομορφιές της Λέσβου, που ίσως λίγοι μόνο γνωρίζουν πως υπάρχει σε τέτοιο βαθμό, είναι οι καταρράκτες της. Στη Λέσβο υπάρχουν 14 συνολικά καταρράκτες που μαζί με το φράγμα της Ερεσού συνθέτουν ένα μοναδικό υδάτινο περιβάλλον.

Ο καταρράκτης Κλαπάδου βρίσκεται στην περιοχή Πέτρα στο εγκαταλειμμένο χωριό Κλαπάδο. Πριν φτάσετε στο χωριό, υπάρχει ένα μονοπάτι που οδηγεί στον καταρράκτη, ο οποίος είναι κρυμμένος στο δάσος. Το ύψος του είναι 15-16 μέτρα.

Ο καταρράκτης Κρινέλου βρίσκεται δυτικά το νησιού, κοντά στην Ερεσό. Για να φτάσετε εκεί, ακολουθείτε το δρόμο μετά τη διασταύρωση Ερεσού-Σιγρίου, προς Ερεσό. Σε απόσταση 6 χλμ. υπάρχει χωματόδρομος αριστερά, στο τέρμα του οποίου θα βρείτε πινακίδα. Φτάνει σε ύψος τα 15 μέτρα και εντυπωσιάζει όποιον τον δει από κοντά, ενώ το νερό του χρησιμοποιείται και για να αλέθει το σιτάρι, στο νερόμυλο του κτήματος, καθώς και για ύδρευση και άρδευση, ειδικά το χειμώνα.

Ο καταρράκτης Μαν’ Κάτσα βρίσκεται βόρεια του νησιού, κοντά στο Μανταμάδο, λίγο πριν τη διασταύρωση Πεδής – Ασπροποτάμου. Είναι από τους μεγαλύτερους του νησιού με ύψος περίπου στα 20 μέτρα, προσφέροντας δυνατότητες για αναρρίχηση. Η ονομασία του σημαίνει «μανιασμένη σάρκα» και προήλθε από το θρύλο μιας βοσκοπούλας, που ζούσε παλιά στην περιοχή εκείνη μόνη της και παράσερνε σε διονυσιακό χορό, πάνω από τον καταρράκτη, τα αγροτόπαιδα της περιοχής.

Ο καταρράκτης Πέσσας είναι από τους πιο γνωστούς και βρίσκεται στο κόλπο της Καλλονής, μεταξύ Αχλαδερής και Βασιλικών. Τα νερά του πηγάζουν από τη μικρή λίμνη της Αγιάσου και χύνονται στον κόλπο της Καλλονής. Σύμφωνα με τον μύθο, στα νερά του καταρράκτη λουζόταν το ζευγάρι Δάφνις και Χλόη. Μοναδικά δείγματα μπορείτε να βρείτε επίσης και στην Άντισσα, στον Βαθύλιμνο, στη Βατούσα, στην Ερεσό, στο Μεσότοπο, στα Παράκοιλα (βορειοδυτικά του χωριού), στην Πελόπη, στον Σκουτάρο στη θέση «Κουκούγια» και στης Φίλια.

Η Λέσβος επειδή το έδαφός της αποτελείται από πολλά ασβεστολιθικά πετρώματα υπάρχουν πολλά σπήλαια, τα περισσότερα όμως είναι μικρά. Συνολικά στο νησί υπάρχουν 192 σπήλαια, όπου πολλά από αυτά υπάρχουν ενδείξεις ότι κατοικήθηκαν από τους νεολιθικούς χρόνους. Επίσης πολλά χρησιμοποιήθηκαν παλιά σα λατρευτικοί χώροι, αλλά κάποια λειτουργούν και σήμερα για τον ίδιο σκοπό.

Το σπήλαιο βρίσκεται  ανατολικά του χείμαρρου «Τενέγια» με βάθος 10μ. και πλάτος 3μ. Το σπήλαιο χρησιμοποιήθηκε ως ασκητήριο μοναχών.

Το σπήλαιο βρίσκεται στην περιοχή της Θερμής στην πλαγιά του όρους «Παλαμά».  Έχει αρκετό βάθος και στο εσωτερικό του υπάρχει σταλακτιτικός διάκοσμος.

Το σπήλαιο βρίσκεται στην περιοχή της Μυχού του Κόλπου Γέρας. Αποτελείται από δύο διαδρόμους με μαρμάρινα τοιχώματα και συνολικό μήκος 95 μέτρα. Δεν έχει σταλακτιτικό διάκοσμο, αλλά υπάρχουν υπέροχοι σχηματισμοί στο θόλο του. Αποτελεί χώρο αρχαιολογικού ενδιαφέροντος, καθώς βρέθηκαν τάφοι του 5ου αι. π.Χ. με διάφορα ευρήματα, που βρίσκονται στην Κ΄ Εφορία Αρχαιοτήτων Λέσβου.

Το σπήλαιο βρίσκεται στην κοινότητα Ταξιαρχών (Καγιάνι) του Δήμου Μυτιλήνης και έχει μήκος περίπου 60μέτρα. Διακοσμείται από ωραίους σταλακτίτες, όπου οι περισσότεροι καταστράφηκαν από τους επισκέπτες που αφαιρούν κομμάτια σταλακτιτών για ενθύμια. Στο εσωτερικό του βρέθηκαν προϊστορικά αγγεία, που εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Μυτιλήνης.

Το σπήλαιο βρίσκεται στη βραχώδη πλαγιά του βουνού Σαράϊ στη Λουτρόπολη Θερμής. Είναι αρκετά μεγάλο σπήλαιο, με μια κύρια αίθουσα και μορφές διάκοσμου σε κάποια σημεία. Μεγάλο ενδιαφέρον έχει ένα πρανές του σπηλαίου όπου αποτελείται από κρυστάλλους δευτερογενή ασβεστίτη. Το σπήλαιο χρησιμοποιήθηκε ως ασκητήριο μοναχών, που το μαρτυρούν η Αγία Τράπεζα και δυο μανουάλια που υπάρχουν μέσα σε αυτό.

Το σπήλαιο βρίσκεται στην περιοχή Αλυφαντών του Δήμου Μυτιλήνης και είναι το μεγαλύτερο από τα γνωστά σπήλαια με μήκος 120μ. περίπου. Δεν έχει σταλακτιτικό διάκοσμο, αλλά παρουσιάζει αξιόλογες διακλαδώσεις. Το σπήλαιο κατοικήθηκε στους Ρωμαϊκούς και Βυζαντινούς χρόνους γιατί στο εσωτερικό του βρέθηκαν πολλά ευρήματα Ρωμαϊκής και Βυζαντινής εποχής.

Τα σπήλαια βρίσκονται στο ύψωμα του Προφήτη Ηλία στην ανατολική πλευρά του Κόλπου της Γέρας. Στην επιφάνεια του πρανούς εμφανίζονται 3 σπήλαια ένα σε κάθε πτυχή που δημιουργεί ο βράχος με αρκετά δύσκολη πρόσβαση.

Το σπήλαιο βρίσκεται στον ορεινό όγκο Γρηγορέλι στην Άντισσα. Η είσοδος του σπηλαίου «Χάος» όπως την ονομάζουν οι ντόπιοι, βρίσκεται στην κάθετη νότια πλευρά του υψώματος, κοντά στην κορυφή του ασβεστολιθικού σχηματισμού. Η δημιουργία του σπηλαίου συνδέεται με τεκτονικούς και καρστικούς παράγοντες. Το εσωτερικό του αποτελείται από ένα μεγάλο ωοειδή θάλαμο χωρισμένο στα δύο από ένα τείχος ογκολίθων. Στο μπροστινό χώρο παρατηρούνται προϊστορικά ίχνη ανθρώπινης παρουσίας, ενώ στο δεύτερο χώρο παρατηρούνται δύο κατασκευές αργολιθοδομής, καλυμμένες μερικώς από σταλαγμιτικό υλικό. Στο σπήλαιο λειτουργούσε το περίφημο μαντείο του Ορφέα και σύμφωνα με τη μυθολογία, στην περιοχή της Άντισσας που σήμερα ονομάζεται Ορφίκια, πιθανολογείται ότι εκβράστηκε το κεφάλι και η λύρα του Ορφέα όταν αυτός σκοτώθηκε και διαμελίστηκε από τις Μαινάδες, οι οποίες πέταξαν το σώμα του στο Θρακικό Πέλαγος. Η κεφαλή του Ορφέα τοποθετήθηκε στο μαντείο όπου και χρησμοδοτούσε κάνοντας το μαντείο του Ορφέα γνωστό σε όλο τον αρχαίο κόσμο.

Το σπήλαιο βρίσκεται σε ομώνυμο ύψωμα κοντά στη πόλη της Μυτιλήνης και καλύπτεται από ελαιόδεντρα, καθιστώντας δύσκολη την πρόσβαση. Το σπήλαιο έχει δύο κύριες αίθουσες. Η πρώτη αίθουσα διαθέτει επαρκή φυσικό φωτισμό και η δεύτερη αίθουσα είναι μεγαλύτερη, αναπτύσσεται σε δύο επίπεδα λόγω καταπτώσεων. Επιφανειακά εντοπίζεται κεραμική, κυρίως χειροποίητη και ελάχιστη τροχήλατη. Στο βάθος της δεύτερης αίθουσας υπάρχουν ενδείξεις για πιθανή συνέχεια του σπηλαίου. Η νεότερη χρήση του σπηλαίου κατά το παρελθόν, σύμφωνα πάντα με τα μέχρι στιγμής δεδομένα, ανάγεται στην ύστερη αρχαιότητα, ενώ η παλαιότερη κατά την νεότερη νεολιθική εποχή. Το σπήλαιο δεν είναι επισκέψιμο.

Το σπήλαιο βρίσκεται βόρεια του νησιού κοντά στο χωριό Κοντοπούλι. Είναι μικρό σπήλαιο και σύμφωνα με την παράδοση ήταν κατοικία του ομηρικού ήρωα.

Άλλα σπήλαια που έχουν τοπικό τουριστικό ενδιαφέρον αλλά δεν υπάρχουν αρκετές πληροφορίες είναι τα εξής:

• Σπήλαιο Άγιος Ισίδωρος (Πλωμάρι)
• Σπήλαιο Άνυδρος (Πλωμάρι)
• Σπήλαιο στη θέση Γλάστρα ή Καστέλλι (Αγιάσος)
• Σπήλαιο Κουρτζή (Μυτιλήνη)
• Σπήλαιο Λιάκας (Ασώματος, Αγιάσου)
• Σπήλαιο Μαύρη Πέτρα (Πλωμάρι)

Αυτό που εντυπωσιάζει στη Λέσβο είναι οι 85 υγρότοποι που έχουν εντοπιστεί και χαρτογραφηθεί, στο πλαίσιο του προγράμματος του WWF Ελλάς «Προστασία των υγρότοπων των νησιών του Αιγαίου». Στους κόλπους της Γέρας και της Καλλονής, φιλοξενούνται δύο μοναδικοί υδροβιότοποι, -προστατευόμενοι από το Natura 2000- ζωτικοί για την διατήρηση της βιοποικιλότητας του νησιού, που ξεχωρίζει από ολόκληρη την Ευρώπη.

Η Αλυκή Καλλονής βρίσκεται πολύ κοντά από τον ομώνυμο κόλπο. Αν και συρρικνωμένος, ο υγρότοπος της Αλυκής εξακολουθεί να είναι πολύ σημαντικός λόγω μεγέθους και θέσης, έντονης οριζόντιας ετερογένειας, υψηλής ποικιλίας πουλιών και πολλών ειδών που φωλιάζουν εκεί. Φιλοξενεί Αβοκέτες, Φλαμίνγκο, Βαρβάρες, Μαυροπελαργούς κλπ και αποτελεί παράδεισο για τα παρυδάτια πουλιά όλο το χρόνο.

Τα Βατερά βρίσκονται νότια του νησιού κοντά στον κόλπο της Καλλονής. Στις εκβολές των ποταμών Αλμυροπόταμος και Βούρκος, υπάρχει ένας ενδιαφέρων υγροβιότοπος με διάφορα είδη πουλιών και ζώων. Επίσης συναντάται το κρινάκι της θάλασσας, ένα πολύ σπάνιο και όμορφο, άσπρο αγριολούλουδο που φυτρώνει το Σεπτέμβριο στην παραλία. Ο αμάραντος την περίοδο της άνοιξης, γεμίζει με τα λιλά λουλούδια του την παραλία.

Ο Πολυχνίτος βρίσκεται νοτιοανατολικά του νησιού, κοντά στον κόλπο της Καλλονής και αποτελεί επίσης έναν ιδιαίτερο υδροβιότοπο. Πάνω από 100 είδη πουλιών έχουν καταγραφεί στην περιοχή, από τα οποία άλλα είναι αποδημητικά και άλλα όχι. Αλλά και οι χερσαίοι βιότοποι του Πολιχνίτου, αποτελούν σημαντικά τμήματα της περιοχής. Ερπετά, αμφίβια και προπαντός θηλαστικά, βρίσκουν καταφύγιο εκεί, συμπληρώνοντας το φυσικό τοπίο. Ξεχωρίζει το ομορφότερο θηλαστικό του νησιού, ο Ασιατικός σκίουρος «Sciurus anomalus», ο οποίος ζει και υπάρχει μόνο εδώ. Η παρατήρηση είναι δυνατή καθ’ όλη την διάρκεια του έτους, ιδιαίτερα όμως την άνοιξη που υπάρχει μεγαλύτερη προσέλευση πτηνών.

Ο υγρότοπος στα Μέσα βρίσκεται στο κέντρο του νησιού, στην περιοχή της Αγίας Παρασκευής. Σχηματίζεται από διάφορους υγρότοπους μαζί: λιμνοθάλασσα, δύο ρέματα (Καλάμι και Κρυονέρι), έλη αλμυρού αλλά και γλυκού νερού και την παράκτια ζώνη. Το φθινόπωρο και το χειμώνα γίνεται βυσσινί από την Αλμυρήθρα, χαρακτηριστικό φυτό των υγροτόπων με αλμυρό νερό. Το καλοκαίρι φιλοξενεί φλαμίνγκο, καστανόπαπιες και άλλα είδη πάπιας, αργυροπελεκάνους, ερωδιούς, κορμοράνους, νανοβουτηχτάρια κ.ά.

Το φαράγγι της ΔΕΗ είναι εύκολα προσβάσιμο από την πόλη, παρόλα ταύτα λόγω των κτημάτων και του εργοστασίου η αισθητική του τοπίου αλλοιώνεται.

Το φαράγγι της Θερμής βρίσκεται ανατολικά του νησιού, δυτικά από τη Λουτρόπολη Θερμής, ανάμεσα σε κατάφυτη έκταση από πεύκα και ελιές. Ξεχωρίζει εύκολα γιατί σταματάει απότομα η φυτοκάλυψη και δημιουργεί δυο ξεχωριστές κοιλότητες που ενώνονται στη βάση τους σε σχήμα Υ. Στην νοτιά πλευρά του φαραγγιού είναι το σπήλαιο του Αγίου Φίλιππου με το ομώνυμο εκκλησάκι του.

Το φαράγγι της Πηγής βρίσκεται ανατολικά του νησιού, λίγα χιλιόμετρα βοριότερα από το φαράγγι της Θερμής. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η διαδρομή με όγκους ασβεστόλιθου και σχιστόλιθου.

Από την ομάδα του Greece Destination

Πηγή photo slider: commons.wikimedia.org