Εκκλησίες & Μοναστήρια στο Νομό Λασιθίου

Εκκλησίες & Μοναστήρια στο Νομό Λασιθίου

Ο καμαροσκέπαστος ναός της Αγίας Άννας στη Φουρνή Λασιθίου, χρονολογείται στον ύστερο 14ο-πρώιμο 15ο αι. Ο ναός εσωτερικά διαρθρώνεται με σειρά αβαθών τόξων, ενώ στην κόγχη του ιερού ανοίγεται πεντάλοβο, οξυκόρυφο άνοιγμα, στοιχείο μοναδικό στην Κρήτη, το οποίο μας παραπέμπει σε δυτικά πρότυπα. Είναι μονόχωρος θολοσκεπής και γιορτάζει στις 9 Δεκεμβρίου. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Αγίου Νικολάου)

Ο καμαροσκέπαστος μονόχωρος Ναός της Αγίας Βαρβάρας στο Σύρμεσο υπήρξε καθολικό Μονής στα χρόνια της ύστερης Ενετοκρατίας, τα κτίρια της οποίας διακρίνονται γύρω από αυτόν. Ιδιαίτερα εντυπωσιακή είναι η απεικόνιση της Αγίας Βαρβάρας στο τύμπανο του ημικυκλικού ανακουφιστικού τόξου. Είναι μονόχωρος θολοσκεπής και γιορτάζει στις 4 Δεκεμβρίου. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Αγίου Νικολάου)

Ο Ναός υπήρξε καθολικό ομώνυμης Μονής του 16ου αιώνα. Πρόκειται για ένα μονόχωρο καμαροσκέπαστο Ναό, με ανακουφιστικό ημικυκλικό τόξο στη νότια είσοδο. Γύρω από το καθολικό μπορούμε να διακρίνουμε τα ερείπια της Μονής, η οποία εγκαταλείφθηκε μετά από την καταστροφή της κατά την περίοδο των επαναστάσεων 1821 – 1829. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Αγίου Νικολάου)

Ο ναός βρίσκεται στην ανατολική πλευρά της νησίδας και κατασκευάστηκε κατά την περίοδο της βενετοκρατίας, όπως σημειώνεται για πρώτη φορά στο σχέδιο του Filippo Verneda το 1653. Ανακαινίστηκε κατά την περίοδο του Λεπροκομείου. Γιορτάζει στις 3 Νοεμβρίου και στις 23 Απριλίου. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Αγίου Νικολάου)

Ο ναός, που είχε κατασκευασθεί στη θέση παλαιότερου ναού, τοιχογραφήθηκε το 1347/48. Το εικονογραφικό πρόγραμμα, όπως ήταν καθιερωμένο για τις μικρές μονόχωρες εκκλησίες του νησιού, περιέχει ευαγγελικές σκηνές, αγίους ολόσωμους και στηθαίους, ενώ ξεχωρίζει στο μέτωπο του ανατολικού τοίχου ο Χριστός Αναπεσών. Χρονολογείται στο 14ο αιώνα και γιορτάζει στις 26 Σεπτεμβρίου. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Αγίου Νικολάου)

Ο μονόχωρος καμαροσκεπής Ναός του Αγίου Ιωάννη Θεολόγου χρονολογείται το 1310. Μεγάλο μέρος των τοιχογραφιών που διασώζονται καλύπτεται από την ιστόρηση της Σταύρωσης και της Ανάληψης. Βρίσκεται στις Λίμνες Λασιθίου και γιορτάζει στις 8 Μαΐου. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Αγίου Νικολάου)

Μικρός καμαροσκέπαστος Ναός στην Κριτσά που αναστηλώθηκε πρόσφατα. Οι τοιχογραφίες, είναι του 1359-60. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η απεικόνιση της Δευτέρας Παρουσίας στο δυτικό τοίχο του ναού με τις τιμωρίες των κολασμένων. Γιορτάζει στις 29 Αυγούστου. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Αγίου Νικολάου)

Ο δίκλιτος ναός στις Δωριές, αφιερωμένος στον Άγιο Κωνσταντίνο και τον Τίμιο Σταυρό, αποτελούσε το καθολικό μίας σχετικά μικρής μονής από την οποία διασώζονται λίγα κτίσματα, με σημαντικότερο ένα καμαροσκέπαστο κτίριο στα βόρεια του ναού. Η πρώιμη ιστορία της μονής, αν και άγνωστη στις λεπτομέρειές της, μαρτυρεί τη λειτουργία της κατά την ύστερη περίοδο της βενετοκρατίας. Το μεταγενέστερο κωδωνοστάσιο, με τις ανάγλυφες μορφές των αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, ανακατασκευάστηκε το 1872. Είναι δίκλιτος θολοσκεπής και γιορτάζει στις 21 Μαΐου. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Αγίου Νικολάου)

Ο Ναός του Αγίου Νικολάου βρίσκεται, στο μικρό όρμο όπου προσάραζαν τα πλοία κατά τη βυζαντινή και ενετική περίοδο. Πρόκειται για ένα μονόχωρο ναό με τρούλο, ο οποίος το πιθανότερο οικοδομήθηκε πριν την Αραβική κατάκτηση της Κρήτης το 827/8. Στο εσωτερικό του διαθέτει δύο στρώματα τοιχογραφικού διακόσμου. Το αρχαιότερο στρώμα είναι ανεικονικό και χρονολογείται κατά την περίοδο της εικονομαχίας. Ο Ναός είναι από τα λίγα δείγματα πρωτοβυζαντινής αρχιτεκτονικής στην Κρήτη και έδωσε το όνομα του στην πόλη του Αγίου Νικολάου. Γιορτάζει στις 6 Δεκεμβρίου. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Αγίου Νικολάου)

Εξωτερικά η νότια όψη του ναού διαμορφώνεται πλαστικά από τρία αψιδώματα με πλίνθινα τόξα και πλαίσιο με οδοντωτή ταινία, που αποτελούν αναβιώσεις αρχιτεκτονικών μοτίβων της μεσοβυζαντινής περιόδου. Το εικονογραφικό πρόγραμμα έφερε τις καθιερωμένες παραστάσεις του ευαγγελικού κύκλου, ανάμεσα στις οποίες διακρίνονται η Βαϊοφόρος, η Ανάσταση του Λαζάρου και ο Νιπτήρας, ενώ στον βόρειο τοίχο αναπτύσσεται ένας συνεπτυγμένος και αρκετά σπάνιος κύκλος του Aγίου Ονουφρίου. Βρίσκεται στο χωριό Βουλισμένη και γιορτάζει στις 17 Ιουνίου. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Αγίου Νικολάου)

Ο ναός βρίσκεται στη δυτική πλευρά της νησίδας και κατασκευάστηκε το 1709, σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή που βρίσκεται εντοιχισμένη στη δυτική όψη του. Ο ναός ανακαινίστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα και λειτούργησε ως ο κύριος ναός κατά την περίοδο λειτουργίας του Λεπροκομείου. Είναι τρίκλιτος θολοσκεπής και γιορτάζει στις 27 Ιουλίου. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Αγίου Νικολάου)

Πρόκειται για μικρό μονόχωρο καμαροσκέπαστο ναό, που ανακατασκευάστηκε πιθανόν στις αρχές του 19ου αι. Τα σωζόμενα εντοιχισμένα διακοσμητικά πινάκια στο νότιο τοίχο πάνω από το υπέρθυρο μαρτυρούν ότι ίσως είναι παλαιότερος. Ο ναός προφανώς καταστράφηκε από πυρκαγιά, αφού από το άλλοτε περίτεχνο τέμπλο σώζεται µόνο ο σταυρός και η κατεστραμμένη εικόνα του Αγίου Παντελεήμονα. Έξω από το μικρό ναό υπάρχουν τάφοι, όχι µόνο κατοίκων της Κατεβατής αλλά και άλλων που φονεύτηκαν από έκρηξη νάρκης από αυτές που είχαν τοποθετήσει οι Γερµανοί στην παράλια ζώνη του Καλού Χωριού. Γιορτάζει στις 27 Ιουλίου. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Αγίου Νικολάου)

Ο ναός του Αφέντη Χριστού στην Ιεράπετρα βρίσκεται στην παραλιακή ζώνη, στην παλιά πόλη της Ιεράπετρας, σε μικρή απόσταση από το φρούριο Καλέ. Ο ναός είναι δίκλιτος, με άνισου πλάτους κλίτη, και με νάρθηκα σύγχρονης κατασκευής στη δυτική πλευρά. Σε νεότερη εποχή έχουν κατασκευαστεί δύο τρούλλοι στο δυτικό τμήμα των δύο κλιτών. Οι πολλαπλές επεμβάσεις και μετατροπές έχουν ως αποτέλεσμα να μην είναι ορατά τα αρχικά χαρακτηριστικά του ναού. Ο Αφέντης Χριστός θεωρείται ο αρχαιότερος ναός της Ιεράπετρας. Η ύπαρξη εντοιχισμένων γωνιακών επικράνων στις γωνίες της ανατολικής και της βόρειας πλευράς, μαρτυρεί τη χρήση αρχιτεκτονικών μελών, πιθανόν ρωμαϊκής περιόδου, σε δεύτερη χρήση. Ένα κιονόκρανο, υστερορωμαϊκής επίσης περιόδου, βρίσκεται στο εσωτερικό του ναού. Στη διάρκεια του 20ού αιώνα κατασκευάστηκε η προσθήκη του νάρθηκα στη δυτική πλευρά και έγιναν ριζικές μετατροπές στα ανοίγματα. Υποθέτουμε ότι την ίδια περίοδο έγινε η προσθήκη των τρούλλων. Στη συνέχεια έγινε αγιογράφηση των εσωτερικών επιφανειών. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Ιεράπετρας)

Δίκλιτος ναός με τρείς κύριες κατασκευαστικές φάσεις. Ο αρχικός ναός οικοδομήθηκε κατά τη μεσοβυζαντινή περίοδο. Στη συνέχεια στις αρχές του 14ου αιώνα κατασκευάστηκε στη δυτική πλευρά του ναού ταφικό πρόσκτισμα που στεγάστηκε με σταυροθόλιο και τοιχογραφήθηκε με παραστάσεις από τη Δευτέρα Παρουσία. Το βόρειο κλίτος του ναού, αφιερωμένο στους Αγίους Αναργύρους, κατασκευάστηκε κατά τα μέσα του 19ου αιώνα. Βρίσκεται στην Κριτσά Λασιθίου και γιορτάζει στις 1 Ιουλίου και στις 8 Αυγούστου. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Αγίου Νικολάου)

Μονόχωρος καμαροσκέπαστος ναός, ο οποίος ανοικοδομήθηκε και αγιογραφήθηκε με τη συνδρομή των κατοίκων του Κρούστα ανάμεσα στα έτη 1310-1320, όπως αναφέρει και η επιγραφή που σώζεται στο εσωτερικό του ναού. Γιορτάζει στις 3 Νοεμβρίου. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Αγίου Νικολάου)

Ο ναός βρίσκεται στην πλατεία του χωριού Πρίνα, με το ένα κλίτος του να είναι αφιερωμένο στη Μεταμόρφωση του Σωτήρα και το άλλο στον Άγιο Νικόλαο. Ο ναός λέγεται πως οικοδομήθηκε το 19ο αιώνα, αλλά με βάση τα μορφολογικά στοιχεία είναι πιθανό το ένα κλίτος να ανοικοδομήθηκε στα χρόνια της Βενετοκρατίας. Ο ναός είναι διακοσμημένος με περίτεχνα λιθόγλυπτα, ενώ χαρακτηριστικές είναι οι δρακοντοκεφαλές που κοσμούν τις γωνίες των αετωμάτων. Στο εσωτερικό του ναού διατηρείται τοιχογραφία του 1610. Γιορτάζει στις 6 Αυγούστου. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Αγίου Νικολάου)

Ο δίκλιτος Ναός βρίσκεται στο κοιμητήριο της Νεάπολης και είναι αφιερωμένος στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος και τους Αγίους Πάντες. Αρχικά ο ναός ήταν τρίκλιτος, αλλά σήμερα το νότιο κλίτος έχει καταστραφεί. Οι τοιχογραφίες χρονολογούνται στα τέλη του 13ου και τις αρχές του 14ου αιώνα με σημαντικότερη την απεικόνιση του θηλασμού της Παναγίας από την Αγία Άννα. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Αγίου Νικολάου)

Ο ναός, αφιερωμένος στο Γενέσιο της Θεοτόκου, βρίσκεται περίπου δύο χλμ. δυτικά του οικισμού Βουλισμένη στη θέση Βιγλί. Yπήρξε το καθολικό μίας εντελώς κατεστραμμένης σήμερα μονής, η οποία λειτουργούσε – με βάση έγγραφη πηγή -από το 1594 έως και τον 18ο αι. Ο πλήρως αναστηλωμένος σήμερα ναός ανήκει στον τύπο του σταυρεπίστεγου και χρονολογείται γύρω στο 1300. Το εικονογραφικό πρόγραμμα περιλαμβάνει γνωστές σκηνές του ευαγγελικού κύκλου, με έμφαση στον κύκλο των Παθών και σκηνές του μαριολογικού κύκλου. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Αγίου Νικολάου)

Ο ναός, μονόχωρος καμαροσκεπής, βρίσκεται στη Λατσίδα, σε μία τοποθεσία μεγάλου φυσικού κάλλους με θεόρατους και πυκνόφυλλους δρυάδες. Στο εσωτερικό του, και συγκεκριμένα στην κόγχη του ιερού, σώζονται τοιχογραφίες του 14ου αιώνα. Είναι μονόχωρος θολοσκεπής και γιορτάζει στις 15 Αυγούστου. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Αγίου Νικολάου)

Ο ναός της Παναγίας της Κουμπελίνας (δηλαδή με τρούλλο) είναι χτισμένος σύμφωνα με τον αρχιτεκτονικό τύπο του απλού εγγεγραμμένου σταυροειδούς με τρούλλο και αποτελεί τον μοναδικό σωζόμενο ναό αυτού του αρχιτεκτονικού τύπου στην περιοχή του Δήμου του Αγίου Νικολάου. Ο ναός -το πιθανότερο- οικοδομήθηκε το 12ο αιώνα. Το 16ο αιώνα προστέθηκε δυτικά του ναού ευρύς καμαροσκέπαστος εγκάρσιος νάρθηκας. Από τον τοιχογραφικό διάκοσμό του σώζονται λίγα λείψανα και ο στηθαίος Παντοκράτορας του τρούλλου, ανάμεσα σε δύο μετάλλια με αγγέλους, παράσταση που μπορεί να χρονολογηθεί στις αρχές του 14ου αι. Βρίσκεται στο Χουμεριάκο και γιορτάζει στις 15 Αυγούστου. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Αγίου Νικολάου)

Ο δίκλιτος Ναός του 19ου αιώνα είναι αφιερωμένος στα Εισόδια της Θεοτόκου και τον Άγιο Χαράλαμπο. Η ιδιαιτερότητα του Ναού είναι ότι συνδυάζει στοιχεία της βυζαντινής, ενετικής και Οθωμανικής αρχιτεκτονικής. Εδώ φυλάσσονται πολλές φορητές εικόνες με σημαντικότερη της Παναγιάς Γαλακτοτροφούσας. Βρίσκεται στην Κριτσά Λασιθίου και γιορτάζει στις 21 Νοεμβρίου. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Αγίου Νικολάου)

Η Μονή του Αγίου Γεωργίου του Βραχασιώτη βρίσκεται στο χωριό Βραχάσι και άκμασε κατά την περίοδο της Βενετοκρατίας. Το καθολικό της Μονής είναι δίκλιτο. Το βόρειο και παλαιότερο κλίτος είναι αφιερωμένο στον Άγιο Γεώργιο και στο εσωτερικό του έχει τοιχογραφίες του 15ου αιώνα. Το 1558 κατασκευάστηκε στη δυτική όψη του ναού το πυργόσχημο καμπαναριό και το 1592 προστέθηκε το νότιο κλίτος, αφιερωμένο στον Άγιο Δημήτριο. Γιορτάζει στις 23 Απριλίου, στις 26 Οκτωβρίου και στις 3 Νοεμβρίου. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Αγίου Νικολάου)

Η σύσταση της μονής έγινε σχετικά πρόσφατα, κατά τον 20ο αι. Στην ίδια εποχή ανήκει το κτιριακό της συγκρότημα που αναπτύσσεται σε δυο επίπεδα. Στο ανατολικό του άκρο βρίσκεται ο μικρός παλαιός ναός του Αγίου Γεωργίου, ενώ δυτικότερα έχουν ανεγερθεί νεότερα κτίσματα και δύο νεόδμητοι ναοί αφιερωμένοι στα Θεοφάνια και την Ανάσταση. Ο ναός του Αγίου Γεωργίου αποτελεί ήδη από τον πρώιμο 20ο αι. ένα από τα πιο σημαντικά προσκυνήματα της ευρύτερης περιοχής, ιδιαίτερα ως προστάτης των ταξιδιωτών στην Ανατολική Κρήτη. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Αγίου Νικολάου)

Η μονή ιδρύθηκε στα τέλη του 16ου αι., ενώ, παρά την καταστροφή της από τους Τούρκους κατά την επανάσταση του 1821, συνέχισε τη λειτουργία της, ανακαινίζοντας στα τέλη του 19ου αι. μέρος των κτισμάτων της. Το 1955-56 η μονή επανιδρύεται, ενώ τη δεκαετία του 1990 αναστηλώνεται στο σύνολό της. Στην κεντρική αυλή βρίσκεται το μεγάλο καθολικό αφιερωμένο στην Αγία Τριάδα που ανακαινίστηκε το 1880-81, και το παρεκκλήσι του Αγίου Λαζάρου, πιθανόν ταφικού χαρακτήρα. Γιορτάζει την Κυριακή της Πεντηκοστής. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Αγίου Νικολάου)

Η ιερά Μονή Βιδιανής βρίσκεται στη βορειοδυτική μεριά του οροπεδίου Λασιθίου ανάμεσα στα χωριά Κάτω Μετόχι και Πινακιανό. Ιδρύθηκε μετά το έτος 1856 από το μοναχό Μεθόδιο Περάκη, και κατά τη διάρκεια του σύντομου βίου της γνώρισε περιόδους ακμής και παρακμής. Η Μονή έχει χτιστεί στο σημείο στο οποίο βρισκόταν προηγουμένως το παλιό μετόχι των Βιδών, στο οποίο κατοικούσαν μέλη της παλιάς αυτής οικογένειας που είχαν έρθει από τον Χάνδακα, ως ενοικιαστές γης. Κατά τη Μάχη του Λασιθίου, το έτος 1867, η Μονή – όπως και τα περισσότερα σπίτια και εκκλησίες του οροπεδίου – πυρπολήθηκε από τους Τούρκους. Με το πέρασμα όμως των χρόνων, η Μονή σιγά σιγά ανακαινίστηκε και ξαναλειτούργησε κανονικά το 1874. Όταν το έτος 1959 απεβίωσε και ο τελευταίος μοναχός, η Μονή εγκαταλείφθηκε και κύλησε για άλλη μια φορά στην παρακμή. Μερικά χρόνια αργότερα, το 1981, ο Σύνδεσμος Λασιθιωτών Ηρακλείου αποφάσισε πως το μέρος είχε τη δυνατότητα να αξιοποιηθεί ως Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, στο οποίο θα εκθέτονταν δείγματα πανίδας, χλωρίδας, καθώς και διάφορα πετρώματα από την περιοχή του Οροπεδίου Λασιθίου. Η πρόταση του Συνδέσμου έγινε δεκτή, και παράλληλα αποφασίστηκε και η αναβίωση της Μονής. Στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, εκτός από πανέμορφα δείγματα της φύσης, ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει και την περίφημη βυζαντινή εικόνα της Παναγίας της Βιδιανής, και τις εικόνες του τέμπλου, οι οποίες δημιουργήθηκαν στη Σχολή Καλών Τεχνών του Πολυτεχνείου Αθηνών γύρω στο 1800. (Πηγή πληροφοριών: Ξενώνες Βασιλακάτα)

Η Ιερά Μονή Παναγίας Εξακουστής Μάλλων Ιεράπετρας, βρίσκεται στη βορειοδυτική πλευρά της επαρχείας Ιεράπετρας. Ο ακριβής χρόνος ίδρυσης της Μονής δεν είναι γνωστός καθ’ ότι δε διασώζονται γραπτές μαρτυρίες. Τα λιγοστά στοιχεία που υπάρχουν μέχρι σήμερα αποκαλύπτουν, ότι η Εξακουστή ήταν παλαιός τόπος ορθόδοξης λατρείας. Σύμφωνα με την παράδοση, υπήρχε στη σημερινή θέση της Μονής, κάποιο παλιό μοναστήρι που πιθανότατα καταστράφηκε εκ θεμελίων από τους Τούρκους κατακτητές, οι οποίοι έκαψαν τα πάντα, ακόμη και το αρχείο της. Απέμεινε μόνο μικρό φυσικό σπήλαιο, πρόχειρα διασκευασμένο σε Ναό, το γνωστό παρεκκλήσι της Μεταμορφόσεως του Κυρίου στο οποίο βρέθηκε εικόνα κατά το 19ο αιώνα. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Ιεράπετρας)

Το Μοναστήρι είναι αφιερωμένο στον Τίμιο Σταυρό, ιδρύθηκε στα τέλη 16ου αι. και γνώρισε ιδιαίτερη ακμή κατά το 17ο αι. Το καθολικό χρονολογείται από το 1580, βρίσκεται στο κέντρο της Μονής και είναι ένας απλός καμαροσκέπαστος μονόχωρος Ναός. Γύρω του αναπτύσσονται τα υπόλοιπα κτίσματα της Μονής, τα οποία αναστηλώθηκαν μετά την ανασύστασή της. Τα διάφορα κτίσματα, ισόγεια ή διώροφα, είναι λιτής μορφής, κατασκευασμένα με τη σκούρα ασβεστολιθική πέτρα της περιοχής. Ιδιαίτερη φροντίδα είχε δοθεί στη διακόσμηση του καθολικού, το οποίο φέρει περίτεχνο ανάγλυφο αγιοθύριδο, ανάγλυφους ρόδακες στα παράθυρα και διακοσμητικά πινάκια σε σχήμα σταυρού στην ανατολική πλευρά του. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Αγίου Νικολάου)

Η μονή Καψά είναι ορθόδοξο μοναστήρι το οποίο βρίσκεται στη νοτιοανατολική Κρήτη. Είναι αφιερωμένη στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο. Η μονή είναι χτισμένη σε πλαγιά με θέα το Λιβυκό Πέλαγος, δίπλα στην έξοδο του φαραγγιού των Περβολακίων, σε ύψος περίπου 60 μέτρων. Ο ναός της μονής είναι δίκλιτος και σπηλαιώδης. Το ένα κλίτος είναι αφιερωμένο στον Ιωάννη Πρόδρομο και το άλλο στην Αγία Τριάδα. Έχει χαρακτηριστικό δάπεδο από βότσαλα που σχηματίζουν διάφορα μοτίβα και θρησκευτικά σύμβολα. Η μονή απογράφεται ως ξεχωριστός οικισμός, ο οποίος είχε 2 κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή του 2011. Φαίνεται ότι στην περιοχή είχαν εγκατασταθεί ερημίτες και μοναχοί από τη βυζαντινή περίοδο. Πιθανόν κατά την ενετική περίοδο υπήρχε στην θέση μικρό μοναστήρι, το οποίο μάλλον ερήμωσε μετά από πειρατικές επιδρομές. Στο βόρειο τοίχο του ναού βρίσκονται τοιχογραφίες με χαράγματα με χρονολογίες από το 1552 μέχρι το 1809. Ο τοίχος αυτός μαζί με τη κόγχη είναι το μόνο τμήμα που σώζεται από την παλιά μονή. Η μονή αναβίωσε στα μέσα του 19ου αιώνα από τον ασκητή Ιωσήφ Γεροντογιάννη. Ο Γεροντογιάννης είχε γεννηθεί και παντρευτεί στην περιοχή και το 1841 άρχισε να ξαναχτίζει τη μονή, μέχρι το θάνατό του το 1874. Το έργο συνέχισε ο εγγονός του. Το 1900 η μονή κρίθηκε διαλυτέα και προσαρτήθηκε στη μονή Τοπλού. Κατά τη διάρκεια της κατοχής της Ελλάδας, λόγω της βοήθειας που παρείχε η μονή στα συμμαχικά στρατεύματα διατάχθηκε η εκκένωσή της. Οι μοναχοί επανήλθαν μετά τη λήξη του πολέμου. Το 2005-2006 έλαβαν χώρα εργασίες αποκατάστασης. Από τη μονή μονοπάτι οδηγεί στο σπήλαιο όπου μόνασε ο Γεροντογιάννης. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια)

Mνεία για τη μονή αποτελεί η έμμεση αναφορά σε συμβόλαιο της Μονής Αρετίου το έτος 1630. Η εγκαταλελειμμένη για άγνωστο διάστημα μονή ανιδρύθηκε εκ νέου το 1866. Το βόρειο κλίτος, αφιερωμένο στον Ευαγγελισμό, ιδρύθηκε τον 19ο αι., ενώ το νότιο, αφιερωμένο στο Γενέσιο της Θεοτόκου, κατασκευάστηκε το 1996. Τα υπόλοιπα κτίσματα ανάγονται επίσης στο 19ο και κυρίως τον 20ο αι., ως αποτέλεσμα της επέκτασης και των αυξημένων αναγκών της μονής. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Αγίου Νικολάου)

Η μονή Κρεμαστών ιδρύθηκε το 1593 και βρίσκεται σε απόσταση 2,5 χλμ. από τη Νεάπολη. Από τα μέσα περίπου του 19ου έως και τις αρχές του 20ου αι. λειτουργούσε στη μονή ένα ακμαίο αλληλοδιδακτικό σχολείο. Η αρχικά ανδρική μονή από το 1993 μετατράπηκε σε γυναικεία. Το επιχρυσωμένο ξυλόγλυπτο τέμπλο του 19ου αι., φέρει δεσποτικές εικόνες της ίδιας περιόδου και εικόνα της κρητικής σχολής με τον ένθρονο Χριστό, του 17ου αι. Ενδιαφέρων αρχιτεκτονικά χώρο της μονής αποτελεί το σημερινό αρχονταρίκι, στο οποίο, σύμφωνα με την παράδοση, λειτουργούσε Κρυφό Σχολειό κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Αγίου Νικολάου)

Η Μονή Κρουσταλλένιας χαρακτηρίζεται ως μία από τις ιστορικότερες Μονές στην Κρήτη. Είναι χτισμένη πάνω σε ένα κατάφυτο λόφο με πρίνους και ασφένδαμους στην ανατολική πλευρά του Οροπεδίου Λασιθίου, και βρίσκεται σε κοντινή απόσταση από το Τζερμιάδο και τα χωριά Άγιος Κωνσταντίνος και Μαρμακέτο. Η ιστορία της Μονής συνδέεται στενά με την ιστορία του οροπεδίου του Λασιθίου. Στα χρόνια μάλιστα της Ενετοκρατίας και της Τουρκοκρατίας οι ηγούμενοι της Μονής βοήθησαν πολλές φορές τους επαναστάτες κρητικούς στον αγώνα κατά των κατακτητών. Αυτός ήταν και ο βασικός λόγος που πολλές φορές οι μοναχοί της διώχθηκαν ή φυλακίστηκαν, ενώ η ίδια η Μονή καταστράφηκε παραπάνω από μία φορές. Κατά τα πρώτα χρόνια της Ενετοκρατίας, το οροπέδιο και η Μονή Κρουσταλλένιας υπήρξαν χώροι συγκέντρωσης κρητικών επαναστατών. Λόγω της επαναστατικής αυτής δράσης, οι Ενετοί αποφάσισαν το 1293 να ερημώσουν το οροπέδιο και μαζί με αυτό και την Μονή. Ύστερα από δυόμιση περίπου αιώνες, το οροπέδιο άρχισε σιγά σιγά να ξανακατοικείται ενώ το έτος 1543, η ηγουμένη Παλλαντία Ντανασή, από τη Μονή της Παναγίας του Σπηλαίου στα Καλάβρυτα, κατέβηκε στην Κρήτη και επανίδρυσε τη Μονή Κρουσταλλένιας. Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, η Μονή λεηλατήθηκε και καταστράφηκε ξανά αρκετές φορές, κάτι που οδήγησε στην αλλοίωση της παλιάς αρχιτεκτονικής της φυσιογνωμίας. Δεν παύει όμως να θεωρείται σήμερα ως ένα από τα πιο αξιόλογα μνημεία της περιοχής. (Πηγή πληροφοριών: Ξενώνες Βασιλακάτα)

Η μονή Παναγίας της Βρυωμένης, είναι ένα εντυπωσιακό μοναστικό συγκρότημα, το οποίο πιθανότατα χρονολογείται από τα βυζαντινά χρόνια. Το καθολικό της Μονής ανήκει στον τύπο του μονόχωρου θολοσκεπούς ναού και προέκυψε από δύο οικοδομικές φάσεις. Ο αρχικός ναός, οικοδομήθηκε το 1400 και κατά το 16° αιώνα προστέθηκε ο υπερυψωμένος νάρθηκας. Τα ενδιαφέροντα αρχιτεκτονικά γλυπτά του νάρθηκα τοποθετούν την προσθήκη στο δεύτερο μισό του 16ου αιώνα. Το εσωτερικό του αρχικού ναού είναι κατάγραφο με τοιχογραφίες που αποτελούν δείγμα της ζωγραφικής παραγωγής στην Κρήτη στις αρχές του 15ου αι ενώ οι κατασκευές του 16ου αι. παρουσιάζουν πλούτο και πρωτοτυπία στα διακοσμητικά θέματα και δείχνουν εμπειρία στην γλυπτική επεξεργασία και την απόδοση των μοτίβων. Το μοναστήρι σήμερα είναι ανενεργό και ανήκει στην Ενορία Μεσελέρων. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Ιεράπετρας)

Η Μονή Τοπλού είναι ιστορικό μοναστήρι στην ανατολική πλευρά της Κρήτης. Χτισμένη στο ακρωτήρι του Σαμωνίου ή Κάβο Σίδερου, βρίσκεται 10 χλμ ανατολικά της Σητείας και 6 χλμ βόρεια του Παλαικάστρου. Η αρχική μονή φέρεται να χτίστηκε το 15ο αιώνα, αλλά καταστράφηκε το 1612 λόγω σεισμού. Κατόπιν, ανοικοδομήθηκε με την οικονομική ενίσχυση των Βενετών κυρίαρχων του νησιού, ωστόσο καταστράφηκε εκ νέου κατά την περίοδο της οθωμανικής κατάκτησης. Η αρχική ονομασία της μονής είναι «Παναγία η Ακρωτηριανή», όπως προκύπτει από επίσημα έγγραφα και σφραγίδες του 15ου ή του 16ου αιώνα. Με την ονομασία «Τοπλού» αναφέρεται πρώτη φορά σε τουρκικό έγγραφο του 1673. Για την προέλευση του ονόματος της μονής Τοπλού έχουν ειπωθεί πολλές εκδοχές με πιο επικρατέστερη την άποψη ότι προέρχεται από την τουρκική λέξη Τοπ ( = κανόνι) εξαιτίας ενός μικρού κανονιού που υπήρχε εκεί από την περίοδο της Ενετοκρατίας και το οποίο όχι μόνο προφύλασσε τη μονή από τους πειρατές, αλλά και ειδοποιούσε τα γύρω χωριά, εάν διέτρεχαν κίνδυνο. Μία άλλη εκδοχή είναι ότι προέρχεται από τη συγκοπή της λέξης πλού(σιο), καθώς το μοναστήρι διέθετε και διαθέτει ακόμα και σήμερα τεράστια ακίνητη περιουσία (κτήματα, αμπελώνες, ελαιώνες, οινοποιείο, ελαιουργείο, εμφιαλωτήριο βιολογικού ελαιολάδου). Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι ακόμα και σήμερα, όταν αναφέρονται στη μονή, την προσφωνούν με το όνομα «Το Μεγάλο Μοναστήρι». (δείτε περισσότερα)

Η Ιερά Μονή Παναγίας Φανερωμένης βρίσκεται μεταξύ Γουρνιών και Παχειάς Άμμου, σε αρκετά μεγάλο υψόμετρο (540 μ.) στη βόρεια πλαγιά του ορεινού όγκου του Σταυρού Ιεράπετρας και διατάσσεται σε έξι στάθμες Το καθολικό της Μονής, αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου και τη Ζωοδόχο Πηγή, είναι σπηλαιώδες διαμορφωμένο σε κοιλότητα του βράχου στην 5η στάθμη. Η ακριβής εποχή ίδρυσής της δεν είναι γνωστή, ούτε συνάγεται από τα αρχιτεκτονικά στοιχεία που σώζονται. Μετά το 1839 έγινε μεγάλη ανακαίνιση. Περί τα μέσα το 20ού αιώνα έγιναν εκτεταμένες επεμβάσεις που αλλοίωσαν αρκετά κτίρια και τη συνολική μορφή του συγκροτήματος. Η μονή μέχρι σήμερα λειτουργεί με κοινοβιακό καθεστώς. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Ιεράπετρας)

Στη Σκοπή υπάγεται η Μονή της Παναγίας της Φανερωμένης του Τράχηλα που ιδρύθηκε το 15ο αιώνα από τον Ιωαννίκιο και ανακαινίστηκε και επεκτάθηκε τον 17ο αιώνα από τον Γεννάδιο. Ήταν μια από τις σπουδαιότερες και πιο φημισμένες μονές της Κρήτης. Πιθανότατα καταστράφηκε το 1538 από τον Μπαρμπαρόσα και σίγουρα το 1829 από τους Τούρκους. Το 1870 υπήχθη στη Μονή Τοπλού. Υπάρχουν παλιές ωραίες εικόνες και επιγραφικά χαράγματα μεταξύ των οποίων ένα σε ωραία ελεγειακά δίστιχα για την ανακαίνιση της και ένα των Αφών Παντογάλων. Δυστυχώς οι νεώτερες επεμβάσεις στη Μονή και η μορφή των γύρω τσιμεντένιων κτισμάτων έχουν αλλοιώσει την εικόνα του μνημείου και του τοπίου και απαιτείται αποκατάσταση και προσοχή. Η Μονή βρίσκεται σε ένα ειδυλλιακό τοπίο. Ανατολικά της από τη θέση Πλατάνι ξεκινά το όμορφο φαράγγι των Αγίων Πάντων που πρόσφατα σημάνθηκε και αναδείχτηκε. Αποτελεί θαυμάσια φυσιολατρική διαδρομή. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Σητείας)

Καθολικό Μοναστήρι του Τάγματος των Φραγκισκανών μοναχών, από το οποίο διασώζεται το μισοερειπωμένο καθολικό του, αφιερωμένο στον Άγιο Αντώνιο. Βρίσκεται στη Νεάπολη Λασιθίου και η ίδρυσή του ανάγεται πριν το β’ μισό του 14ου αιώνα, όταν μοναχός σε αυτό ήταν ο Πέτρος Φιλάγρης, μετέπειτα πάπας Αλέξανδρος Ε’. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Αγίου Νικολάου)

Πηγή πληροφοριών: Δήμος Αγίου Νικολάου, Δήμος Σητείας, Δήμος Ιεράπετρας, Ξενώνες Βασιλακάτα, Βικιπαίδεια

Πηγή photo slider: commons.wikimedia.org