Γενικές Πληροφορίες για τη Χίο

Η Χίος είναι το πέμπτο μεγαλύτερο σε μέγεθος νησί στην Ελλάδα και βρίσκεται στο βορειοανατολικό Αιγαίο, πολύ κοντά από τις ακτές της Μικράς Ασίας, απέναντι από τη χερσόνησο της Ερυθραίας, από την οποία χωρίζεται με τον ομώνυμο Πορθμό. Ανήκει στην Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου μαζί με τα Ψαρά, τα Αντίψαρα και τις Οινούσσες. Πρωτεύουσα του νομού είναι η πόλη της Χίου, που είναι επίσης το κυριότερο λιμάνι του νησιού.

Το έδαφος της Χίου είναι κατά το κύριο μέρος του ορεινό, ενώ μόνο στα Νότια και Ανατολικά του νομού σχηματίζονται κάποιες πεδινές εκτάσεις. Στα βόρεια της Χίου βρίσκεται η οροσειρά Πελινναίο με ψηλότερη κορυφή τον Προφήτη Ηλία (1.297 μ.). Στη Χίο δεν υπάρχουν ποτάμια, παρά μόνο μικροί χείμαρροι.

Έχει χαρακτηρισθεί ως γεωλογικός παράδεισος, καθώς στο νησί βρίσκονται τα αρχαιότερα πετρώματα όλης της Ευρώπης, τα αρχαιότερα απολιθώματα της Ελλάδας καθώς και εντυπωσιακά ρήγματα και μεγάλος αριθμός καρστικών σχηματισμών.

Προϊστορικά χρόνια – Πρώιμη Νεολιθική εποχή – Εποχή του Χαλκού

Οι αρχαιολογικές έρευνες στην Χίο έχουν ανακαλύψει ίχνη κατοίκησης και ανάπτυξη πολιτιστικής και οικονομικής ζωής από την Νεολιθική περίοδο (6000-5000 π.Χ.). Οι παλαιότεροι κάτοικοι του νησιού ήταν οι Πελασγοί, οι Κάρες, οι Λέλεγες και οι Άβαντες και την παρουσία τους μαρτυρούν ακόμη ορισμένα τοπωνύμια από ίχνη εγκαταστάσεων που χρονολογούνται τα παλαιότερα από τη Μέση και Νεότερη Νεολιθική Περίοδο (6η και 5η χιλιετία π.Χ).

Αρχαία χρόνια

Γύρω στα 1000 π.X. Ίωνες άποικοι εγκαθίστανται σταδιακά στη Xίο, στη Σάμο και στις Μικρασιατικές ακτές. H Χίος αναπτύσσεται και ισχυροποιείται και από τον 7ο έως τον 4ο π.X. αι. γνωρίζει μεγάλη ακμή. Η Χίος από τις αρχές του 7ου αιώνα ήταν από τις πρώτες πόλεις που έκοψαν νομίσματα με την σφίγκα σαν σύμβολο, η παράδοση αυτή διατηρήθηκε περίπου 900 χρόνια. Από τον 3ο π.X. αι. με την επικράτηση του M. Αλεξάνδρου και των επιγόνων του, η Χίος περνάει σε διάφορες σφαίρες επιρροής. Tον 2ο π.X. αι. προσχωρεί στους Ρωμαίους και ευνοείται ιδιαίτερα λόγω της φιλορωμαϊκής πολιτικής της.

Βυζαντινή Περίοδος (4ος μ.X. αι. – 1346)

Στα Βυζαντινά χρόνια η Χίος ανήκει διοικητικά στο Θέμα του Αιγαίου. Οι Βυζαντινοί αναγνωρίζουν τη νευραλγική γεωγραφική της θέση και την ενισχύουν με κάστρα. (Κάστρο Χίου, Βολισσού, κ.λ.π). Από τη Βυζαντινή περίοδο σώζονται πολλά σημαντικά μνημεία στο νησί. Παλαιοχριστιανικές βασιλικές (Βασιλική του Αγ. Ισιδώρου, του Μ. Βασιλείου), αλλά και σημαντικότατες Μονές και εκκλησίες. Tον 11ο αιώνα ιδρύεται και η Νέα Μονή που παίζει μεγάλο ρόλο στη θρησκευτική, πολιτιστική και οικονομική ζωή του τόπου.

Γενουατική περίοδος (1346-1566)

Μετά από σειρά επιδρομών, η Χίος καταλαμβάνεται το 1346 από τους Γενουάτες και η παρουσία ισχυρών οικογενειών συντελούν στην ανάπτυξη του νησιού. Ιδρύεται η μονοπωλιακή, ναυτιλιακή-οικονομική εταιρεία Μαόνα που εκμεταλλεύεται και το εμπόριο της μαστίχας. Δημιούργημα της περιόδου είναι τα μεσαιωνικά χωριά, τα ωραία οικοδομήματα στην πόλη και οι εξοχικές κατοικίες των Γενουατών αρχόντων στα περιβόλια του Κάμπου, όπου και σήμερα είναι ορατά τα ίχνη της παρουσίας τους.

Τουρκοκρατία (1566-1912)

Το 1566 η Χίος καταλαμβάνεται από τους Οθομανούς, αλλά διοικείται προνομιακά, κυρίως λόγω της μαστίχας. Αναπτύσσεται πολύ το εμπόριο μεταξιού και βαμβακιού. Η αποτυχημένη απόπειρα ξεσηκωμού της Χίου, κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης οδήγησε στα τραγικά γεγονότα της σφαγής της Χίου το 1822. Eν τούτοις, οι Χιώτες με το εμπόριο, τη ναυτιλία και τους Χιώτες της Διασποράς, βοηθούν τον τόπο να συνέλθει και να αναπτύξει τα γράμματα και τις τέχνες.

1912 – Σήμερα

Το 1912, κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων η Χίος ελευθερώνεται και ενώνεται με την Ελλάδα. Τη ζωή του τόπου επηρεάζουν οι δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι και παρέχει καταφύγιο σε χιλιάδες πρόσφυγες, που ενίσχυσαν με το προοδευτικό τους πνεύμα και το δυναμισμό τους την τοπική κοινωνία και οικονομία. Κατά τη Γερμανική κατοχή αναπτύσσεται και στη Χίο η Εθνική Αντίσταση, και το νησί γίνεται δίοδος για τη μετάβαση προς τη Μέση Ανατολή, όπου οι πολεμιστές κατατάσσονται στα συμμαχικά στρατεύματα. Μεγάλες μορφές της Εθνικής Αντίστασης αποτελούν ο Ιάσων Καλαμπόκας, ο Κώστας Περρίκος και ο Πάνος Καρασούλης.

Ο νομός Xίου είναι ο περισσότερο πυκνοκατοικημένος από τους άλλους 4 του διαμερίσματος των νησιών του Αιγαίου. Η οικονομία του βασίζεται στις πολλαπλές μορφές του τουρισμού με αρκετά καλή τουριστική υποδομή και στη γεωργία και κυρίως στην επεξεργασία της μαστίχας.

Η Χίος είναι το μόνο μέρος στον κόσμο όπου παράγεται ένα ειδικό είδος ρετσίνας από το μαστιχόδεντρο (μαστιχοφόρος σχίνος). Η σημασία αυτού του μοναδικού προϊόντος έκανε το νησί πολλές φορές στο παρελθόν στόχο πολλών κατακτητών. Η προστασία της μαστίχας και των παραγωγών της, ήταν ένας από τους βασικούς λόγους που τα «Μεσαιωνικά Χωριά» χτίστηκαν σαν οχυρά. Πλήθος από προϊόντα παράγεται από τη μαστίχα. Σε αυτά περιλαμβάνονται τσίχλες, αλκοολούχα ποτά, γλυκά, μπαχαρικά, αρώματα, και διάφορες χημικές ουσίες, ενώ η κυριότερη χρήση της είναι στην παγκόσμια φαρμακοβιομηχανία. Το μεγαλύτερο ποσοστό (σχεδόν 90%) του προϊόντος εξάγεται, με κύριο προορισμό τις Αραβικές χώρες. Άλλα κύρια προϊόντα που εξάγει είναι το λάδι, τα σύκα και το κρασί.

Άλλος σημαντικός οικονομικός παράγοντας είναι η ναυτιλία. Από τη Xίο και από τις Οινούσσες κατάγονται πολλές οικογένειες εφοπλιστών και αυτό αποτελεί έναν από τους λόγους για τους οποίους ο νομός Xίου τροφοδοτεί με πληρώματα το ελληνικό εμπορικό ναυτικό, σε αναλογία μεγαλύτερη από κάθε άλλη περιοχή της Ελλάδας.

Εκτός από τα προϊόντα μαστίχας, η Χίος είναι γνωστή για τα μοναδικής ποιότητας εσπεριδοειδή, τα ζουμερά πορτοκάλια της και το διάσημο μανταρίνι της. Τα εσπεριδοειδή εκτός από την παραγωγή γλυκών του κουταλιού και αιθέριων ελαίων, οι φλούδες τους χορηγούνται από το εργοστάσιο χυμών του νησιού στους κτηνοτρόφους για ζωοτροφή, που θεωρείται μάλιστα άριστης ποιότητας! Άλλα φημισμένα προϊόντα της Χίου είναι το λάδι, τα σύκα, τα πεντανόστιμα γλυκά του κουταλιού.

Το φθινόπωρο στα βόρεια του νησιού φυτρώνουν οι περίφημοι Αμανίτες που φυτρώνουν κάτω από τα πεύκα, μόνοι τους ή σε συντροφιά 2-3 μανιταριών.

Το κρασί είναι ένα από τα πιο αξιόλογα και φημισμένα προϊόντα που παράγει η Χίος τον περίφημο «Αριούσειο Οίνο» που παράγεται από την αρχαιότητα.

Από τα ηδύποτα γνωστά είναι τα αρωματικά λικέρ και το χιώτικο ούζο αρωματισμένο με γλυκάνισο, μάραθο, κόλιανδρο, άνθη λεμονιάς ή μαστίχα.

Η Χίος έχει και τη δική της μπύρα. Πρόκειται για φρέσκια μπίρα που παράγεται στον Κάμπο της Χίου από εκλεκτές ποικιλίες βύνης και ολόκληρο λυκίσκο, χωρίς παστερίωση και φιλτράρισμα. Έχει ξανθοκίτρινο χρώμα με πορτοκαλί ανταύγειες, πλούσιο σώμα, φρουτώδη γεύση και διακριτική πικράδα ενώ κυριαρχούν τα αρώματα λυκίσκου και εσπεριδοειδών.

Γνωστοί επίσης είναι και οι απόγονοι του σπάνιου κυκλάμινού της που σίγουρα έχετε θαυμάσει σε μια βιτρίνα ανθοπωλείου.

Η Χίος προσφέρει μεγάλη ποικιλία τοπικών και αυθεντικών γεύσεων. Ο γαστρονομικός πλούτος της περιλαμβάνει μεταξύ άλλων:

Διάφορα είδη ζυμαρικών, τα οποία συνδυάζονται με ποικιλία κρεάτων αλλά και θαλασσινών: ταλιατέλες κατσαρές με μαστίχα, χερίσια μακαρόνια του σπάρτου, φυτιλάκι στριφτό.

Ψητό στη σχάρα και φρέσκα ψάρια και θαλασσινά.

Δοκιμάστε το εξαιρετικής ποιότητας λευκό χιώτικο τυρί με τη μαλακή υφή, ούζο και αρωματικά λικέρ, κρασιά άριστης ποιότητας, χιώτικα γλυκά, παστέλια και εσπεριδοειδή.

Αμέτρητα παραδοσιακά πανηγύρια: Οι Χιώτες ανέκαθεν λάτρευαν το χορό και το τραγούδι, για αυτό το κάθε χωριό διοργάνωνε ένα τουλάχιστον πανηγύρι στην πλατεία του, κατά κανόνα την ημέρα που γιορτάζει η εκκλησιά του. Σε πολλά χωριά η μουσική και ο χορός κρατάνε ακόμα και σήμερα, δύο ή και τρία βράδια. Επιδιώξτε να βρεθείτε σε κάποιο από τα πανηγύρια των μικρών, γραφικών και φτωχότερων χωριών της βόρειας Χίου και του ορεινού όγκου της Αμανής, όπου το μεσημέρι, όπως θέλει η παράδοση, στρώνονται τραπέζια για όλους τους επισκέπτες και σερβίρετε παραδοσιακή κατσίκα κοκκινιστή και κατσικοπίλαφο μαγειρεμένο σε τεράστια μπακιρένια καζάνια και ξύλα. Θα σας μείνει αξέχαστο!

Ο Αγάς

Στα Μαστιχοχώρια, στα Μεστά και τους Ολύμπους, αλλά και στο Πυργί και στο Λιθί, χωριά που διατηρούν τα Μεσαιωνικά χαρακτηριστικά τους, αναβιώνει κάθε χρόνο την Καθαρή Δευτέρα, το έθιμο του «Αγά».

Πρόκειται για ένα ιδιότυπο δικαστήριο, από το οποίο δε γλιτώνει κανείς, χωρίς να καταβάλει πρόστιμο! Το έθιμο του Αγά έχει τις ρίζες του στην Τουρκοκρατία και ανάγεται γύρω στο 1830-1840.

Γεννήθηκε από την αγανάκτηση των Χιωτών απέναντι στη συμπεριφορά των Τούρκων καδήδων, των δικαστών, που τιμωρούσαν τους Χιώτες με την πρώτη ευκαιρία. Δε λείπει το χιούμορ, τα πειράγματα και οι επευφημίες από τους παρευρισκόμενους, που ξέρουν πως σε λίγο ίσως έρθει η σειρά τους να δικαστούν και να καταδικαστούν.

Το έθιμο του «Διπλού»

Το έθιμο του Διπλού αναβιώνει κάθε χρόνο στο κεφαλοχώρι των βορειοχώρων, την πανέμορφη Βολισσό. Όπως συνηθιζόταν από τα πολύ παλιά χρόνια, την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς, όπου τα γλέντια απογειώνονταν, ανθρώπινες «διπλές» αλυσίδες, με πλεγμένα χέρια ξεκινούσαν να τραγουδάνε από όλες τις συνοικίες του χωριού και κατέληγαν στην κεντρική πλατεία σχηματίζοντας μια πολύ μεγάλη αλυσίδα, όπου ο πρώτος του χορού τραγουδούσε ένα στίχο τον οποίο επαναλάμβαναν στη συνέχεια όλοι οι υπόλοιποι μαζί.

Στην πλατεία του χωριού, ακόμα και σήμερα, ακολουθεί τρικούβερτο γλέντι ενώ στους καλεσμένους προσφέρεται σούμα, στραγάλια, και τοπικά γλυκά.

Ρουκετοπόλεμος στο Βροντάδο

Ο ρουκετοπόλεμος έχει ξεκινήσει στη Χίο από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας, η οποία διεξάγεται κάθε Πάσχα. Είναι μια ελληνική παραλλαγή της ρίψης πυροτεχνημάτων στα μεσάνυχτα πριν την Κυριακή του Πάσχα. Ένας φαντασμαγορικός πολύχρωμος πόλεμος, που γίνεται το βράδυ της Ανάστασης ανάμεσα σε δύο ενορίες των εκκλησιών στο Βροντάδο της Χίου.

Η Χίος πλούσια σε φυσικές ομορφιές και ποικιλόμορφο τοπίο είναι παράδεισος για τους λάτρεις του εναλλακτικού τουρισμού. Τελευταία η Χίος εξελίσσεται σε προορισμό για εναλλακτικές δραστηριότητες, με γραφεία να οργανώνουν εξορμήσεις στη φύση – από ανοιξιάτικους περιπάτους σε φαράγγια με ορχιδέες μέχρι συμμετοχή στην καλλιέργεια της μαστίχας.

Στη Χίο υπάρχει άριστη τουριστική υποδομή σε καταλύματα και καταστήματα εστίασης με πολλές γραφικές ταβέρνες και εστιατόρια όπου μπορείτε να γευτείτε μεγάλη ποικιλία φαγητών αλλά και ντόπιες σπεσιαλιτέ.

Το νησί διαθέτει πολλά καταλύματα για κάθε είδους διαμονή. Ορισμένα από τα καταλύματα λειτουργούν όλο το χρόνο προσφέροντας την ευκαιρία να θαυμάσει κάποιος τις ομορφιές του νησιού ανά πάσα στιγμή.

Αεροπορικώς συνδέεται με το αεροδρόμιο των Αθηνών, το αεροδρόμιο της Θεσσαλονίκης, αλλά και με άλλα αεροδρόμια της Ελλάδας.

Ακτοπλοϊκώς από το λιμάνι του Πειραιά, του Λαυρίου Αττικής, της Θεσσαλονίκης, της Καβάλας και της Αλεξανδρούπολης.

Υπάρχουν επίσης τοπικές συνδέσεις με άλλα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου: Μυτιλήνη (καθημερινά), Σάμου και Λήμνου.

Από το λιμάνι της Χίου, υπάρχουν καθημερινά δρομολόγια για τις Οινούσσες και τρεις φορές την εβδομάδα για τα Ψαρά.