Η φύση στο Νομό Πέλλας

Η φύση στο Νομό Πέλλας

Ακολουθώντας τη βόρεια έξοδο των Γιαννιτσών ο επισκέπτης θα βρεθεί στη θέση που κάποτε υπήρχε το μαρτυρικό χωριό του Ελευθεροχωρίου. Σήμερα, μοναδικό, εναπομείναν σημάδι ζωής είναι ο λίθινος τοίχος του δημοτικού σχολείου. Τα λίθινα και πλίνθινα σπίτια, το ωραίο, κυκλικό σιντριβάνι, η Εκκλησία του Αγίου Πνεύματος, όλα παραδόθηκαν στις φλόγες στις 23 Μαρτίου του 1944 από το γερμανικό στρατό κατοχής. Δεκαεννέα κάτοικοι του προσφυγικού χωριού εκτελέστηκαν. Στο ειδεχθές έγκλημα θυσιάστηκαν γυναικόπαιδα και ηλικιωμένοι. Συνεχίζοντας την ορεινή πορεία προς βορά θα βρεθείτε στο νέο οικισμό του Ελευθεροχωρίου. Διαμορφωμένο κατά τη μεταπολεμική περίοδο αποτελεί παραθεριστικό τόπο των Γιαννιτσών με αυξανόμενη κατά τα τελευταία έτη και τη μόνιμη εγκατάσταση. Βόρεια των Γιαννιτσών απλώνεται το βουνό Πάικο, με ψηλότερη κορυφή τη Γκόλα Τσούκα (υψόμετρο 1657 μ.) με τα πυκνά δάση, τις ρεματιές, τους καταρράκτες, τα λιβάδια. Το υψόμετρο, η μορφολογία, οι διαδρομές προσφέρουν τη θέα της μεγάλης πεδιάδας και των ορεινών συστημάτων στα βορειοδυτικά. Θεωρείται ιδανικό για πεζοπορία και ορειβασία χωρίς υψηλό βαθμό δυσκολίας. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Πέλλας)

Το Δάσος Γαβαλιώτισσας – Χίλια Πεύκα βρίσκεται βορειοανατολικά της Έδεσσας σε απόσταση 1500 μ. από το κέντρο της πόλης. Εκεί υπάρχει ο Φυσιολατρικός Όμιλος Έδεσσας ο οποίος ιδρύθηκε το 1967 με τη μορφή συλλόγου και στεγάζεται ως σήμερα σε ιδιόκτητο κτίριο μέσα στο δάσος πλησίον του Αμφιθεάτρου Γαβαλιώτισσας, όπου κατά τη δεκαετία του 1970 το παρόν κτίριο ανακαινίστηκε και επεκτάθηκε για τη λειτουργία Τουριστικού Περιπτέρου λόγω της αξιόλογης θέσης του (το 2013 ανέστειλε τη λειτουργία του). Κατά τη διάρκεια λειτουργίας του στεγάζοταν σε αυτό εστιατόριο, και κέντρο αναψυχής ενώ επίσης μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως χώρος εκδηλώσεων. Επί της οδού Έδεσσας-Αριδαίας έχει τοποθετηθεί σκάφος της ΑΚΡΟΤΙΜ της ομάδας επιδείξεων της πολεμικής αεροπορίας προς τιμή των Εδεσσαίων πιλότων καθώς και ένα ποδήλατο-μνημείο σε αδικοχαμένους Εδεσσαίους ποδηλάτες. Στα Χίλια Πεύκα λειτουργεί αθλητικό κέντρο με γήπεδα Μπάσκετ-Βόλλευ και παράλληλα πίστα ποδηλασίας ΜΤΒ. Την περιοχή διασχίζει ο σιδηρόδρομος ενώ πολλά είναι και τα περιπατητικά μονοπάτια προς το Κλησοχώρι, την Αρχαία Έδεσσα, τη Μεσαιωνική Έδεσσα, τον Άγιο Λουκά, το 606 και τον πυρσό. Στην περιοχή κάθε χρόνο οργανώνονται αθλητικοί ποδηλατικοί αγώνες καθώς και πολλές πολιτιστικές εκδηλώσεις. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια)

Οι Καταρράκτες της Έδεσσας αποτελούν ένα φυσικό φαινόμενο το οποίο δημιουργήθηκε έπειτα από ισχυρό σεισμό που έπληξε τη γύρω περιοχή το 14ο αιώνα, όπου από τότε κατά την πάροδο του χρόνου σημειώθηκαν αρκετές αλλαγές στην μορφολογία τους εξαιτίας μικρότερης κλίμακας σεισμών. Κύρια πηγή αυτών αποτελεί ο Υγροβιότοπος Άγρα-Νησίου, από τον οποίον ρέει το κυρίως ποτάμι, ο Εδεσσαίος του οποίου οι διακλαδώσεις αποτελούν τους καταρράκτες. Επίσης το Γεωπάρκο των Καταρρακτών εκτείνεται σε μια περιοχή πάνω από 100.000τμ και σε μία διαδρομή πάνω στο βράχο για 1,1χλμ. Αποτελεί το βασικό πόλο έλξης επισκεπτών της πόλης και είναι ένα από τα σημαντικότερα αξιοθέατα στην Ελλάδα. Σε αριθμό οι καταρράκτες είναι δώδεκα, εκ των οποίων μόνο οι τέσσερις είναι θεατοί, ενώ οι υπόλοιποι εξαιτίας της πλούσιας βλάστησης δε μπορούν να θεαθούν εύκολα. Στα μονοπάτια του Πάρκου Καταρρακτών συγκαταλέγεται και η λιθόστρωτη διαδρομή προς την Αρχαία Έδεσσα μέσα από τον κάμπο της πόλης. Η δίοδος αυτή αποτελούσε τμήμα της αρχαίας Εγνατίας Οδού, που ένωνε την Αρχαία Έδεσσα, την Ακρόπολη της Έδεσσας (συνοικία Βαρόσι) και τη Θεσσαλονίκη ως τις αρχές του 20ού αιώνα. Οι καταρράκτες της Έδεσσας σχηματίστηκαν το 14ο αιώνα έπειτα από κάποιο γεωλογικό ή καιρικό φαινόμενο. Αρχικά ο κύριος όγκος του νερού συγκρατούταν σε μια λεκάνη δυτικά της πόλης, όπου έπειτα από αυτό άρχισαν να διέρχονται μέσα την πόλη και να πέφτουν θεαματικά από το βράχο της με συνέπεια να δημιουργηθούν πολλά μικρά ποτάμια και παράλληλα να καταργηθεί η λίμνη απ’ όπου προήλθαν. Στο Πάρκο των Καταρρακτών βρίσκεται ο Μεγάλος Καταρράκτης, ύψους 70 μέτρων, ενώ στο κάτω μέρος του εντοπίζεται ένα σπήλαιο με σταλακτίτες και θολωτή οροφή. Ακολουθεί ο διχαλωτός καταρράκτης Λάμδα με τις δύο λίμνες. Από το 1993 στην περιοχή έχει ιδρυθεί το Μουσείο Υδροκίνησης. Σήμερα οι καταρράκτες είναι πασίγνωστο θέαμα απείρου κάλλους για όλη την Ελλάδα, καθώς ο Δήμος από τότε έχει προχωρήσει σε σημαντικές παρεμβάσεις που αποτέλεσαν σωτήριες για την τοπική οικονομία. Από το 2003 οι καταρράκτες φωταγωγούνται στα χρώματα του ουράνιου τόξου κατά την διάρκεια της νύχτας, γεγονός το οποίο καθιστά εφικτή και τη νυχτερινή επίσκεψη. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια)

Η ημιφυσική λίμνη Άγρα βρίσκεται στο νομό Πέλλας και συγκεκριμένα 6 χλμ. δυτικά της πόλης της Έδεσσας. Μαζί με τις παρακείμενες περιοχές αποτελεί έναν από τους ωραιότερους υγροβιότοπους της Ελλάδας και συντίθεται από κανάλια, πηγές, καλαμιώνες και υγρολίβαδα, ενώ φιλοξενεί μεγάλο πλήθος ειδών χλωρίδας και πανίδας. Τα πλησιέστερα χωριά είναι ο Άγρας, τα Βρυτά και το Νησί. Η λίμνη Άγρα ήταν γνωστή αρχικά ως «τυρφώνας Νησίου» και αργότερα ως «τεχνητή λίμνη Άγρα». Τα τελευταία χρόνια ονομάζεται «λίμνη Άγρα-Βρυττών-Νησίου» από τα ονόματα των τριών χωριών που βρίσκονται στις όχθες της λίμνης, χάρι των συλλογικών προσπάθειών των κατοίκων των οποίων η λίμνη διασώθηκε και διατηρήθηκε. Η λίμνη δημιουργήθηκε αρχικά στην κοίτη του ποταμού Εδεσσαίου (Βόδας) για τις ανάγκες τροφοδοσίας του παρακείμενου Υδροηλεκτρικού Σταθμού της Δ.Ε.Η. το 1953. Στην θέση της λίμνης υπήρχε έλος το οποίο ονομαζόταν «έλος Τιάβου». Η τροφοδοσία της λίμνης με νερό μέχρι και το 1990 γινόταν με σήραγγα από την λίμνη Βεγορίτιδα η οποία βρίσκεται στα δυτικά. Πλέον η τροφοδοσία γίνεται από τις πηγές των Βρυττών και του Νησίου και τα νερά των χειμάρρων Μουζαρέμ Χάνι, Καρυδιάς και Νησίου. Στην παρόχθια βλάστηση υπάρχουν μεικτά δάση με δέντρα ιτιάς, λεύκης, σκλήθρου και πλατάνου. Στη χλωρίδα της επιφάνειας της λίμνης περιλαμβάνονται το νούφαρο, βούρλα, ορχιδέες, γεράνι, γαϊδουράγκαθο. Οι καλαμιώνες αποτελούν το κυρίαρχο είδος καλύπτοντας το 50% της περιοχής. Στον υγρότοπο της λίμνης παρατηρούνται είδη όπως βίδρες, υδρόβιες χελώνες, βατράχια και μυοκάστορες. Επίσης εντοπίζονται κρικοποντικοί,  σκαντζόχοιροι, αλεπούδες, ασβοί, νυφίτσες και κουνάβια. Επίσης υπάρχουν αναφορές για εμφάνιση αρκούδων στους γύρω λόφους. Η ιχθυοπανίδα χαρακτηρίζεται φτωχή και περιλαμβάνει είδη όπως γριβάδι, γλυνί, κέφαλος, πεταλούδα και τσιρόνι. Στη λίμνη και τους γύρω χειμάρρους επίσης εντοπίζεται η καραβίδα του γλυκού νερού που κατά τα παλαιότερα χρόνια αποτελούσε σημαντικό βιοποριστικό πόρο για το ντόπιο πληθυσμό αλλά πλέον οι πληθυσμοί έχουν ελαττωθεί σε μεγάλο βαθμό. Η ορνιθοπανίδα διαπιστώνεται πολύ πλούσια. Από παρατηρήσεις έχουν εντοπιστεί τουλάχιστον 68 είδη πτηνών που χρησιμοποιούν τη λίμνη για φώλιασμα, διαχείμανση και αναπαραγωγή. Αναπαραγόμενα είδη που συναντώνται σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας είναι ο Μικροτσικνιάς, ο Πελαργός, ο Πορφυροτσικνιάς, ο Ασπροπάρης, η Βαλτόπαπια, η Πετροπέρδικα, η Αλκυόνη, το Μουστακογλάρονο και η ροπαλόπαπια. Αρπακτικά που έχουν παρατηρηθεί είναι το Χρυσογέρακο και η Αετογερακίνα. Τη λίμνη χρησιμοποιούν επίσης μεταναστευτικά πουλιά όπως πελεκάνοι. Τέλος, θα πρέπει να αναφερθεί και η παρουσία βουβόκυκνων, χάρις στους οποίους η λίμνη συχνά αναφέρεται ως «λίμνη των κύκνων». Από τη συνολική έκταση του υγροβιότοπου, 13.860 στρ. της περιοχής αποτελούν Ζώνη Ειδικής Προστασίας και προστατευόμενη τοποθεσία του δικτύου Natura 2000 και 5.000 στρ. αποτελούν Καταφύγιο Άγριας Ζωής. Οι κύριες απειλές που αντιμετωπίζει σήμερα ο υγροβιότοπος είναι η εντατικοποίηση της γεωργίας όπως επίσης και η αποψίλωση των παρακείμενων δασών. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια)

Η λίμνη Βεγορίτιδα είναι λίμνη της Μακεδονίας και η τρίτη μεγαλύτερη λίμνη σε έκταση της Ελλάδας. Έχει έναν υπερτοπικό χαρακτήρα, καθώς διοικητικά ανήκει στους νομούς Πέλλας και Φλώρινας και στους Δήμους Αμυνταίου και Έδεσσας. Περιβάλλεται από τα όρη Βέρνο, Βόρας και Βέρμιο και αποτελεί το χαμηλότερο σημείο του συμπλέγματος των λιμνών Ζάζαρης, Χειμαδίτιδας και Πετρών, των οποίων δέχεται τα νερά μέσα από σύστημα διωρύγων και σήραγγας. Η λίμνη έχει έκταση 54,31 τ.χλμ., μέγιστο μήκος 14,8 τ.χλμ., μέγιστο πλάτος 6,9 τ.χλμ., μέγιστο βάθος 70 μ. και βρίσκεται σε υψόμετρο 540 μ. Μαζί με τις άλλες λίμνες της περιοχής αποτέλεσε σημαντικό παραγωγικό πυρήνα, γύρω από τον οποίο αναπτύχθηκαν οικισμοί από την πρώιμη αρχαιότητα. Αυτό τεκμηριώνεται από τυχαία, επιφανειακά ευρήματα αν και μέχρι στιγμής δεν έχει προωθηθεί συστηματική αρχαιολογική έρευνα. Πέρα από τη στενά παραγωγική της σημασία αποτελούσε και εξακολουθεί να αποτελεί ένα τόπο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους που προσέλκυε ένα σημαντικό αριθμό επισκεπτών, αποκτώντας με τον τρόπο αυτό μια νέα παραγωγική σημασία σε ένα δεύτερο επίπεδο. Οι απόκρημνες όχθες της αποτελούν ιδανικό καταφύγιο για πλήθος άγριων πουλιών, όπως οι ασπροπάπηδες, οι αετογερακίνες, καθώς και για το παγκοσμίως απειλούμενο κιρκινέζι και έχει χαρακτηρισθεί ως Περιοχή Κοινοτικού Ενδιαφέροντος στο Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο Natura 2000. Η λίμνη αποτελεί ιδανικό ψαρότοπο με συνηθέστερα είδη το γριβάδι, τον κορήγονο, τις τούρνες, τις πλατίκες, τους γουλιανούς και τα τσιρόνια. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια)

Τα Λουτρά Πόζαρ, (προέρχεται από τη σλάβικη λέξη «Пожар» που σημαίνει φωτιά, πυρκαγιά, ή θερμότητα). Είναι γνωστά και ως Λουτρά Λουτρακίου, Λουτρά Αριδαίας, ή απλά Λουτρά. Πρόκειται για μεταλλικές πηγές, που αναβλύζουν σε θερμοκρασία 37°C, με αξιόλογη χημική σύσταση. Το θερμό νερό έχει ιαματική δράση και είναι πόσιμο. Επισκέπτες το χρησιμοποιούν για λουτροθεραπεία, τόνωση και χαλάρωση, ενώ τα νερά βοηθούν στην καταπολέμηση κυκλοφορικών, αναπνευστικών, ρευματοειδών, γυναικολογικών και δερματολογικών παθήσεων. Η λουτρόπολη απέχει 3 χιλιόμετρα από το χωριό Λουτράκι και βρίσκεται στην κοιλάδα του ρέματος του Αγίου Νικολάου. Το παλαιότερο όνομα του ρέματος ήταν «Τόπλιτσα», που σημαίνει στα σλάβικα, σε ελεύθερη μετάφραση: «Θερμοπόταμος». Στην περιοχή έχει ανακαλυφθεί ένα σύμπλεγμα περίπου 17 σπηλαίων, με άφθονα ευρήματα προϊστορικών χρόνων, τα οποία εκτίθενται στο μικρό μουσείο των Λουτρών. Η περιοχή έχει ανακηρυχθεί ως σπηλαιοπάρκο (Σπηλαιοπάρκο Αλμωπίας) και είναι το πρώτο του είδους του στην Ελλάδα. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια)

Οι Μικροί Καταρράκτες βρίσκονται στο κέντρο της πόλης, στο πάρκο «Αγγέλης Γάτσος» όπου παλιά κινούσαν πολλούς νερόμυλους. Δεσπόζουν στο καταπράσινο πάρκο Μικρών Καταρρακτών με πολλά καφέ όπου οι παρεμβάσεις πεζοδρόμησης έχουν δημιουργήσεις πολλαπλές διαδρομές για περπάτημα και ποδήλατο. Στο πάρκο Μικρών διοργανώνονται πολλές αθλητικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις όλο το χρόνο. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια)

Το Οικολογικό Πάρκο βρίσκεται στο νοτιοανατολικό τομέα της πόλης της Κρύας Βρύσης. Πρόκειται για ένα σύγχρονα διαμορφωμένο χώρο αναψυχής, τόπο ξεκούρασης του επισκέπτη της Πέλλας. Τα 100 στρέμματα που τον ορίζουν, φιλοξενούν τεχνητές λίμνες νερού και δροσιάς με μόνιμα διαμένουσες τις πάπιες του πάρκου. Το κτιριακό συγκρότημα αποτελείται από εστιατόριο και ξενώνες που ικανοποιούν τις ανάγκες εστίασης και διαμονής. Το Οικολογικό Πάρκο της Κρύας Βρύσης είναι το ιδανικό σημείο ξεκούρασης του επισκέπτη του κάμπου, της εύφορης αυτής μήτρας που γεννήθηκε με την αποξήρανση της Λίμνης των Γιαννιτσών στο Μεσοπόλεμο. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Πέλλας)

Το Βέρμιο είναι οροσειρά της Μακεδονίας. Παλαιότερα ονομαζόταν και Δόξα. Καταλαμβάνει τμήμα του νομού Ημαθίας, του νομού Κοζάνης και του νομού Πέλλας. Η ψηλότερη κορυφή του έχει υψόμετρο 2.065 μέτρα και βρίσκεται κοντά στη Νάουσα. Μερικά από τα είδη δέντρων που μπορεί κάποιος να δει σ’ αυτό το βουνό είναι έλατα, καστανιές, κουμαριές, οξιές, πεύκα και πουρνάρια. Επίσης σε χαμηλά υψόμετρα καλλιεργούνται και ροδακινιές, μηλιές και κερασιές. Ακόμη μπορούμε να δούμε ορχιδέες, ζαμπούκο, άσπρο τσάι και χαμομήλι. Σε χαμηλότερα υψόμετρα συναντούμε κρανιές, βατομουριές, βατσινιές και τα θρυλικά εννιάφυλλα Νάουσας τα οποία φυτρώνουν στην περιοχή Σασιάκι και Γουρνόσοβο. Το όρος Βέρμιο είναι προστατευόμενος βιότοπος του Natura 2000. Στους ανατολικούς πρόποδές του και συγκεκριμένα στην περιοχή της αρχαίας Σκύδρας έχουν εντοπιστεί ίχνη αρχαίων μεταλλευτικών εργασιών (καμινεύματα), που μαρτυρούν την ύπαρξη μεταλλευμάτων. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια)

Η Τζένα ή Ζώνα είναι βουνό που βρίσκεται στα σύνορα της Ελλάδας και της Βόρειας Μακεδονίας. Συνδέεται στα δυτικά με τον Βόρα (με την κορυφή Πίνοβο) και νοτιοανατολικά με το Πάικο. Η κορυφή της έχει υψόμετρο 2.182 μέτρα. Το ελληνικό τμήμα του βουνού βρίσκεται στο νομό Πέλλας. Από την πλευρά της Βόρειας Μακεδονίας υπάρχει εγκαταλελειμμένο χιονοδρομικό κέντρο. Το SCI Όρος Τζένα με κωδικό GR 1240002 είναι μια προστατευόμενη περιοχή Natura 2000, η οποία έχει  έκταση 125.769 στρεμμάτων και ανήκει στην περιοχή ευθύνης του Φορέα Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών «Βόρα-Πάικου-Βερμίου». Η Τζένα είναι ένα από τα πιο όμορφα αλλά και λιγότερο περπατημένα σχετικά άγνωστα  βουνά της Βόρειας Ελλάδας. Στην κορυφογραμμή του βουνού βρίσκεται η συνοριακή γραμμή της Ελλάδας με τη Βόρεια Μακεδονία, στην ελληνική επικράτεια ανήκει περίπου το 1/3 της έκτασης της. Ψηλότερη κορυφή της Τζένας είναι η Μεγάλη Τζένα ή αλλιώς Πόρτες με υψόμετρο 2.182 μέτρα, ακριβώς πάνω στη μεθοριακή γραμμή. Από το βουνό κατεβαίνουν πολλά ρέματα με σημαντικότερα της Τζένας, το Καθαρό, την Ασβεσταριά και τον Αχυρώνα. Στο βουνό διακρίνεται ένα σχετικά ήπιο ανάγλυφο το οποίο περιλαμβάνει πολλά φαράγγια, ρέματα, καταρράκτες, μεγάλες σάρες, πυκνά δάση καθώς και μία μεγάλη αλπική ζώνη. Φημισμένο είναι το φαράγγι της Μικρής Τζένας ή το φαράγγι της Νότιας, μέσα από το οποίο περνάει ένα από τα ωραιότερα ορεινά μονοπάτια της χώρας μας. Στη Τζένα υπάρχει ένα από ομορφότερα και πιο πυκνά δάση οξιάς της Βόρειας Ελλάδας. Τη χλωρίδα του βουνού αποτελούν περισσότερα από 1.200 είδη εκ των οποίων τα πιο σπάνια συναντώνται στα ψηλότερα σημεία του βουνό. Ανήκει στη ζώνη του Αξιού και πάνω από το 50% της περιοχής είναι δασική γη, ο βοσκότοπος πλέον κατέχει ένα μικρό ποσοστό. Η κύρια χρήση γης είναι η υλοτομία (η διαχείριση των δασών) και η κτηνοτροφία στο βουνό  η οποία πλέον σχεδόν δεν υπάρχει. Η περιοχή λόγω της ιδιαίτερης θέσης στα βόρεια σύνορα και της στρατιωτικής σημασίας διατηρείται σε ικανοποιητικά επίπεδα και όλες οι δραστηριότητες συνεχίζονται κανονικά. Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει διανοίξεις νέων δρόμων με αποτέλεσμα την εντατικοποίηση της υλοτομίας και της λαθραίας υλοτομίας σύμφωνα με τη δασική διαχείριση (δασαρχείο). Η ανάπτυξη δρόμων στο βουνό αυξάνει την πίεση και στη λαθροθηρία και εξαφανίζει τον μικρό πληθυσμό των προστατευόμενων αιγάγρων (αγριοκάτσικο). Από το παράνομο κυνήγι, τη δηλητηρίαση και την έλλειψη τροφής υποφέρουν και τα μεγάλα προστατευόμενα αρπακτικά πτηνά (ειδικά οι γύπες). (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια)

Το Πίνοβο ή Πλάτσα είναι βουνό στα βόρεια του νομού Πέλλας, στο Δήμο Αλμωπίας, στα σύνορα Ελλάδος – Βόρειας Μακεδονίας. Συνδέεται στα δυτικά με τον Βόρα, ανατολικά με την Τζένα και νότια με το Πάικο. Η ψηλότερη κορυφή είναι το Πινόβου και έχει υψόμετρο 2.156 μέτρα με δεύτερη ψηλότερη το Βίσογκραντ με 2.150 μέτρα. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια)

Μέσα από τη Έδεσσα ρέουν 4 ποτάμια, τα οποία σχηματίζουν 12 καταρράκτες. Οι δώδεκα καταρράκτες της Έδεσσας βρίσκονται στην άκρη της ακρόπολης της πόλης σε ένα πάρκο που εκτείνεται σε 100.000 τ.μ. το οποίο είναι γνωστό στους ντόπιους και ως «φρύδι της πόλης». Οι δύο από τους καταρράκτες είναι επισκέψιμοι. Προπολεμικά, στην περιοχή βρίσκονταν νεκροταφεία και η πρόσβαση στους καταρράκτες ήταν δύσκολη. Σκαλοπάτια και μονοπάτια οδηγούν ακόμη και πίσω από τους καταρράκτες. Το νερό των Καταρρακτών προέρχεται από τις πηγές του υγροτόπου Άγρα-Βρυτών-Νησίου οι οποίες τροφοδοτούνται από τα χιόνια του Καϊμακτσαλάν ενώ η ροή τους είναι ελεγχόμενη από τους υδροηλεκτρικούς σταθμούς της ΔΕΗ στον Άγρα και στον Εδεσσαίο. Ο μεγάλος καταρράκτης, γνωστός ως Κάρανος, έχει ύψος 70 μέτρα και το βράδυ φωταγωγείται. Ο διπλός Καταρράκτης είναι διπλάσιος σε μήκος από το Μεγάλο Καταρράκτη διότι χωρίζεται σε δυο καταρράκτες οι οποίοι τροφοδοτούν το εργοστάσιο της Δ.Ε.Η κάτω από το βράχο. Η πρόσβαση και θέαση του καταρράκτη γίνεται κυρίως από το Πάρκο των Καταρρακτών. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια)

Ο επισκέπτης κινούμενος δυτικά των Γιαννιτσών με πυξίδα το βουνό Πάϊκο θα φθάσει στις νότιες παρυφές του όπου αναβλύζουν οι Πηγές της Αραβησσού. Στο χώρο ανάβλυσής λειτουργεί αντλιοστάσιο, το οποίο τροφοδοτεί με πόσιμο νερό την πόλη της Θεσσαλονίκης. Οι 11 γεωτρήσεις παροχετεύουν 4.700 κυβικά μέτρα νερού την ώρα. Το νερό συγκεντρώνεται σε τρία φρεάτια στράγγισης και στη συνέχεια οδηγείται στο φρεάτιο υδροληψίας. Από εκεί μέσω αγωγού μεταφέρεται στην πόλη της Θεσσαλονίκης. Τον υδάτινο πλούτο των Πηγών συμπληρώνουν η Πηγή του Πλατάνου, άλλες, μικρότερες αναβλύσεις και το ποτάμι ορίζοντας μια φύση γόνιμη, φιλόξενη, σκιερή. Τα πλεονεκτήματα των Πηγών της Αραβησσού, η ευλογία του νερού και ο εύφορος κάμπος, έγιναν αντιληπτά ήδη από τα νεολιθικά χρόνια. Στη θέση «Τούμπα» εντοπίσθηκε νεολιθικός οικισμός της 4ης χιλιετίας π.Χ., η έκταση του οποίου ξεπερνά τα 100 στρέμματα. Βόρεια του προϊστορικού οικισμού στο ύψωμα που φέρει την ονομασία Παλαιόκαστρο, διαπιστώθηκε η ύπαρξη ελληνιστικής πόλης, η οποία είναι γνωστή από το Θουκυδίδη με το όνομα Κύρρος. Η θέση κατοικήθηκε και κατά τους ρωμαϊκούς και βυζαντινούς χρόνους. Το υστεροελληνιστικό αγαλμάτιο κιθαρωδού Απόλλωνα, οι μαρμάρινες ρωμαϊκές επιγραφές και το σωζόμενο μεσαιωνικό τείχος βεβαιώνουν τη συνεχή κατοίκηση των Πηγών. Σε απόσταση 1,5 χλμ. από το Παλαιόκαστρο η ανασκαφική έρευνα έφερε στο φως στις αρχές της δεκαετίας του 1980 ρωμαϊκό οικοδόμημα με εσωτερική αυλή. Από την τοιχοδομία, τα δάπεδα και τα κινητά ευρήματα κυρίως τα νομίσματα χρονολογείται από τον 1ο αιώνα π.Χ. έως τις αρχές του 5ου αιώνα μ.Χ.. Το κτιριακό αυτό συγκρότημα θα μπορούσε να ταυτιστεί με το Mutatio Scurrio, το σταθμό της Εγνατίας Οδού ανάμεσα στην Πέλλα και την Έδεσσα, όπου στάθμευαν οι ταξιδιώτες για ολιγόωρη ξεκούραση. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Πέλλας)

Ο Εδεσσαίος είναι ποταμός της Μακεδονίας, στην περιοχή του νομού Πέλλας, που φημίζεται για τους καταρράκτες που σχηματίζει στην πόλη της Έδεσσας. Πηγάζει από τον Βόρα, βόρεια της λίμνης Βεγορίτιδας και ρέει στη συνέχεια ανατολικά δημιουργώντας ένα μικρό φαράγγι που είναι γνωστό ως στενά της Έδεσσας. Ανατολικότερα τροφοδοτεί το υδροηλεκτρικό εργοστάσιο του Άγρα και στη συνέχεια καταλήγει στην πόλη της Έδεσσας την οποία διασχίζει. Στην έξοδό του από την πόλη σχηματίζει τους περίφημους καταρράκτες. Ο μεγαλύτερος από αυτούς, ο Κάρανος έχει ύψος 70 μέτρα και είναι ο μεγαλύτερος στον ελλαδικό χώρο. Λίγα χιλιόμετρα ανατολικότερα συνδέεται με την τεχνητή σήμερα κοίτη του Μογλενίτσα, του οποίου τα νερά καταλήγουν στον Αλιάκμονα. Το συνολικό μήκος του ποταμού είναι 29 χιλιόμετρα. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια)

Ο Λουδίας ή Λυδίας, ή και Λοιδίας, κοινώς Μαυρονέρι (επί τουρκοκρατίας Καρά Ασμάκ), είναι ποταμός της Κεντρικής Μακεδονίας και πλωτός μέχρι την Πέλλα. Στο παρελθόν συγκέντρωνε τα νερά που πηγάζαν από τα όρη Βόρας, Βέρμιο και Πάικο, τα οποία κατέληγαν στη λίμνη των Γιαννιτσών και από ‘κει έρεαν προς το Θερμαϊκό. Μετά την αποξήρανση της λίμνης των Γιαννιτσών το 1930, το τμήμα του ποταμού που προερχόταν από τον Βόρα και αντιστοιχούσε στον τότε παραπόταμό του Μογλενίτσα εκτράπηκε ανατολικότερα και μέσω της τεχνητής κοίτης που δημιουργήθηκε καταλήγει πλέον στον Αλιάκμονα. Ο Λουδίας πλέον συγκεντρώνει νερό που προέρχεται κυρίως από τον Πάικο και οι κυριότερες πηγές του βρίσκονται κοντά στην Αραβησσό. Μεγάλο μέρος του έχει μετατραπεί σε τεχνητό κανάλι μέσω του οποίου επετεύχθη η αποξήρανση της λίμνης των Γιαννιτσών. Σε όλο το μήκος του, περίπου 60 χμ, η περιοχή είναι εύφορη. Επί του ποταμού υπάρχουν τέσσερις γέφυρες, μία σιδηροδρομική (της γραμμής Θεσσαλονίκης – Μοναστηρίου) και τρεις αμαξωτές, της οδού Χαλκηδόνας – Βέροιας, της Εγνατίας Οδού και της επαρχιακής οδού Γιαννιτσών – Αλεξάνδρειας. Στη περιοχή των δύο πρώτων γεφυρών, στις 20 Οκτωβρίου του 1912 διεξήχθη η ομώνυμη μάχη του Λουδία, παράλληλα με τη μάχη των Γιαννιτσών. Οι εκβολές του Λουδία ποταμού αποτελούν μέρος του Εθνικού Πάρκου Δέλτα Αξιού και φιλοξενούν τις καλύβες των μυδοκαλλιεργητών των Κυμίνων και των Νέων Μαλγάρων. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια)

Πηγή πληροφοριών: Δήμος Πέλλας, Βικιπαίδεια

Πηγή photo slider: Evan Lee on Unsplash