Αξιοθέατα στο Νομό Πέλλας

Αξιοθέατα στο Νομό Πέλλας

Το Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο της Πέλλας βρίσκεται στο δυτικό άκρο του σύγχρονου οικισμού. Πρόκειται για ένα νεόδμητο μουσείο, του οποίου οι διακριτικοί όγκοι και οι λιτές γραμμές είναι απόλυτα προσαρμοσμένα στη μορφολογία του εδάφους. Αποτελεί ένα νέο όσο και σύγχρονο μουσείο με σαφή προσανατολισμό προς τον επισκέπτη. Η μουσειολογική πρόταση και οργάνωση, οι βοηθητικοί χώροι, η σύνδεση με τον αρχαιολογικό χώρο (μελλοντικά ο επισκέπτης του αρχαιολογικού χώρου θα καταλήγει στο μουσείο όπου θα ολοκληρώνει τη γνώση του για τον ελληνιστικό πολιτισμό της Πέλλας) και κυρίως η σπουδαιότητα των μόνιμων συλλογών το ορίζουν ως ένα σημαντικό μουσείο και την επίσκεψη του μια εμπειρία που δεν θα πρέπει να παραληφθεί. Το πρώτο έκθεμα που υποδέχεται τον επισκέπτη είναι η κεραμίδα οροφής που φέρει το όνομα «ΠΕΛΛΗΣ». Από τα πρώτα ευρήματα του 1957, η κεραμίδα επιβεβαίωσε την ταύτιση της θέσης και κατέστησε την ανασκαφή της Πέλλας ως επιστημονικό γεγονός με διεθνές ενδιαφέρον. Ακολουθεί η κάτοψη του αρχαιολογικού χώρου, όπου ο επισκέπτης με διαδραστικό τρόπο αντιλαμβάνεται και κατανοεί την ανάπτυξη της πόλης. Στη συνέχεια, η μαρμάρινη κεφαλή του Μεγάλου Αλεξάνδρου και το μαρμάρινο αγαλμάτιο του Αλεξάνδρου-Πάνα οδηγούν τον επισκέπτη στο κύριο τμήμα του μουσείου. Οι συλλογές αναπτύσσονται σε 4 θεματικές ενότητες: την καθημερινή ζωή, το δημόσιο βίο, τη θρησκευτική ζωή (δημόσια ιερά) και τα ταφικά έθιμα (νεκροταφεία). Από τον εξώστη έχει τη δυνατότητα της πανοραμικής παρατήρησης του ισογείου. Το ορθογώνιο αίθριο, οικείο στον επισκέπτη από τις περίστυλες αυλές των ελληνιστικών οικιών, προσφέρει το φυσικό φως φιλοξενώντας αρχιτεκτονικά μέλη, επιτύμβιες και αναθηματικές στήλες. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Πέλλας)

Η Πέλλα, μία μικρή πόλη στις ακτές του Θερμαϊκού κόλπου, έγινε πρωτεύουσα του μακεδονικού κράτους στο τέλος του 5ου με αρχές του 4ου αι. π.Χ., αντικαθιστώντας τις Αιγές και σύντομα εξελίχθηκε στο σημαντικότερο πολιτικό, οικονομικό και πολιτιστικό κέντρο όλης της Ελλάδας. Η επιλογή της θέσης της νέας πρωτεύουσας έγινε πιθανότατα από το βασιλιά Αρχέλαο ή από τον Αμύντα Γ’ κυρίως για πολιτικούς και οικονομικούς λόγους. Διέθετε εύφορα εδάφη στην ενδοχώρα της και την περίοδο εκείνη ήταν παραθαλάσσια, παρέχοντας εύκολη πρόσβαση προς όλες τις κατευθύνσεις, γεγονός που εξυπηρετούσε τόσο την ανάπτυξη του εμπορίου όσο και την επεκτατική πολιτική των Μακεδόνων βασιλέων. Η πόλη οργανώθηκε και επεκτάθηκε στα χρόνια του Φιλίππου Β’ και του Κασσάνδρου. Εδώ γεννήθηκε ο γιος του Φιλίππου Β’, ο Αλέξανδρος ο Μέγας. Η μορφή αυτής της παλαιότερης πόλης των κλασικών χρόνων δεν είναι καλά γνωστή, αφού έχει ανασκαφεί μόνο το νεκροταφείο της και λιγοστά αρχιτεκτονικά λείψανα στην περιοχή του σύγχρονου αρδευτικού καναλιού. Είναι βέβαιο, όμως, ότι στο τέλος της κλασικής εποχής η Πέλλα ήταν πλέον μία μεγαλούπολη με κανονική ρυμοτομία κατά το μοντέρνο σύστημα της περιόδου, το ιπποδάμειο, με μεγάλους κεντρικούς δρόμους και κάθετες οδούς. Εποχή της μεγάλης ακμής για την Πέλλα ήταν η ελληνιστική περίοδος, το β΄ μισό του 4ου, ο 3ος και ο 2ος αι. π.Χ.. Μέσα από την ποικιλία των ανασκαφικών ευρημάτων μπορούμε να παρακολουθήσουμε καθαρά τη μορφή της, αντλώντας στοιχεία για την οχυρωματική τέχνη, την πολεοδομία, την οικιστική, την ανακτορική, τη θρησκευτική, την ταφική αρχιτεκτονική και την παραγωγική δραστηριότητα. Η ελληνιστική πόλη της Πέλλας στήριξε την ανάπτυξη της ως πρωτεύουσα του μακεδονικού κράτους και εμπορικό κέντρο. Η μεγάλων διαστάσεων αγορά  διέθετε εργαστήρια παραγωγής και καταστήματα πώλησης προϊόντων κεραμικής, κοροπλαστικής, μεταλλικών αντικειμένων και ειδών διατροφής. Το μνημειακό κτηριακό συγκρότημα του ανακτόρου αποδεικνύει, από την άλλη πλευρά, την πρόθεση των Μακεδόνων βασιλέων να δώσουν μια ξεχωριστή μορφή στη νέα πρωτεύουσά. Μνημειακή μορφή απέκτησαν και οι ιδιωτικές κατοικίες με δωρικά ή ιωνικά περιστύλια και πολλές φορές με δεύτερο όροφο. Ο πλούτος της πόλης και των κατοίκων της επιβεβαιώνεται από τα ψηφιδωτά δάπεδα και τη χρωματική διακόσμηση των τοίχων, η οποία αποτελεί σπάνιο δείγμα διατηρημένης ελληνικής ζωγραφικής του Α΄ Πομπηιανού Στυλ. Τα έργα αυτά φανερώνουν και την ύπαρξη οργανωμένων εργαστηρίων στη μακεδονική πρωτεύουσα, τα οποία έδιναν κατευθυντήριες γραμμές στην τέχνη της εποχής. Μετά τη Μάχη της Πύδνας (168 π.Χ.) οι Ρωμαίοι κατέλαβαν την Πέλλα και λεηλάτησαν τον πλούτο της. Στις αρχές του 1ου αιώνα π.Χ. η πόλη καταστράφηκε από σεισμό. Το 30 π.Χ. ο Οκταβιανός Αύγουστος ίδρυσε δυτικότερα την Colonia Pella, όπου εγκατέστησε παλαίμαχους λεγεωνάριους και Έλληνες της Ιταλίας των οποίων τις περιουσίες είχε δημεύσει. Στους αιώνες που ακολούθησαν οι προσχώσεις του Αλιάκμονα, του Αξιού, Εχέδωρου και του Λουδία απομάκρυναν τη θάλασσα. Ο μύθος όμως της Πέλλας συνέχιζε να ζει. Η συστηματική ανασκαφή, που ξεκίνησε την άνοιξη του 1957 και συνεχίζεται μέχρι σήμερα, φέρνει στο φως την αρχαία πόλη και αποκαθιστά τη γνώση μας γι’ αυτήν. Ο αρχαιολογικός χώρος της Πέλλας περιλαμβάνει τον οικιστικό τομέα όπου βρίσκονται οι ιδιωτικές οικίες των ελληνιστικών χρόνων, το συγκρότημα της αγοράς επιφάνειας 70.000 τ.μ. και τα δημόσια ιερά. Τα μνημεία του αρχαιολογικού χώρου της Πέλλας ανήκουν στην ελληνιστική περίοδο. Λείψανα της κλασικής πόλης έχουν εντοπισθεί στην περιοχή του αρδευτικού καναλιού, δεδομένο που ενισχύει την υπόθεση ότι ο πυρήνας της εκτεινόταν στο νότιο τμήμα του σύγχρονου αρχαιολογικού χώρου. Ο επισκέπτης δεν θα πρέπει να αναζητήσει εδώ το ανάκτορο της Πέλλας. Αυτό βρίσκεται βορειότερα σε λόφο που εξασφάλιζε την επίβλεψη της πόλης. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Πέλλας)

Το Κανναβουργείο Έδεσσας είναι το μεγαλύτερο εργοστάσιο παραγωγής σχοινιών και σπάγκων στην Ελλάδα και το σημαντικότερο διατηρητέο βιομηχανικό μνημείο του νομού. Ιδρύθηκε το 1908 από τους: Εταιρεία Τότσκα και Σία και άλλους μικρότερους μετόχους. Το 2000 με πρωτοβουλία του Δήμου και ιδιώτη καθιερώνεται ο τίτλος «Βιομηχανικό Μουσείο Κανναβουργείου». Το Μουσείο αποτελείται από τη μονάδα παραγωγής όπου ο μηχανολογικός και βιομηχανικός εξοπλισμός παραμένει άφθαρτος στις φθορές του χρόνου και μαρτυρά την καθημερινότητα σε ένα εργοστάσιο της εποχής το οποίο παρήγαγε μετάξι και ύφασμα με τη βοήθεια των δωρεάν και άφθονων υδατοπτώσεων των Καταρρακτών που βοηθούσαν στην Υδροκίνηση του εργοστασίου. Ένα μέρος του εργοστασίου είχε μετατραπεί σε εστιατόριο και καφετέρια που πρόσφερε στους επισκέπτες τοπικά και διεθνή εδέσματα. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια)

Το Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο ιδρύθηκε το 1996 με πρωτοβουλία του Δήμου, για την ανάδειξη της καθημερινότητας της πόλης από τα αρχαία χρόνια έως τα τέλη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το μουσείο κρατάει άφθαρτη την καθημερινότητα στα χρόνια εκείνα όπου μπορεί κάποιος να δει τις παραδοσιακές ενδυμασίες και στολές ντόπιων και προσφύγων, πλέον μπορεί ο επισκέπτης να δει σε εικονική πραγματικότητα την αναπαράσταση της πόλης κατά την τουρκοκρατία, τη βιομηχανική και οικονομική άνθιση, στα μέσα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και έως την πλημμύρα του 1979 η οποία αποδείχθηκε καταστροφική για την πόλη. Επίσης μπορεί να δει τα υλικά και προϊόντα που χρησιμοποιούσαν οι τότε κάτοικοι για να καλύψουν τις ανάγκες τους, και επίσης υπάρχουν αρχεία και φωτογραφίες μοναδικής αξίας στο μουσείο από εκείνα τα χρόνια. Στο Μουσείο λειτουργεί καφετέρια με θέα τον κάμπο της Έδεσσας. Το μουσείο στεγάζεται σε πρόσφατο ανακαινισμένο αρχοντικό στην παλιά πόλη «Βαρόσι». (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια)

Το Μουσείο ιδρύθηκε τον Οκτώβριο του 1997 από την Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία Γιαννιτσών «Ο ΦΙΛΙΠΠΟΣ» με σκοπό την προβολή της ιστορίας και της λαογραφίας του τόπου μας, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο. Στο Μουσείο μας μπορεί να δει κανείς την ιστορική αίθουσα με εικόνες από τα προϊστορικά Γιαννιτσά, την αναπαράσταση του βάλτου των Γιαννιτσών κατά τον Μακεδονικό Αγώνα, φωτογραφίες και κειμήλια Μακεδονομάχων και πεσόντων κατά τη μάχη των Γιαννιτσών κ.ά. Στην αίθουσα με τις παραδοσιακές στολές υπάρχουν ενδυμασίες των ντόπιων κατοίκων αλλά και των προσφύγων. Στη μεγάλη αίθουσα υπάρχουν πλούσια εκθέματα από τη ζωή των κατοίκων της περιοχής μας τα παλιά χρόνια καθώς και θαυμάσιες κατασκευές του χρυσοχέρη συνταξιούχου δάσκαλου κ. Αχιλλέα Κανναβού που αναπαριστούν αντικείμενα και επαγγέλματα. Μια ολόκληρη αίθουσα περιλαμβάνει ένα αυθεντικό αρχοντικό σαλονιού, που προέρχεται από παλιό αρχοντικό σπίτι των Γιαννιτσών, με πολύ παλιά αντικείμενα. Η αίθουσα με τον αργαλειό, τα υφαντά, τα κεντήματα και άλλα εντυπωσιακά εκθέματα συμπληρώνει την εικόνα του παλιού Γιαννιτσιώτικου σπιτιού. Στο διάδρομο υπάρχουν φωτογραφίες από τα παλιά Γιαννιτσά, εφημερίδες, περιοδικά και βιβλία που εκδόθηκαν και συνεχίζουν να εκδίδονται στα Γιαννιτσά καθώς και φωτογραφίες ντόπιων Μακεδονομάχων. Όλο το υλικό-θησαυρός του Μουσείου συγκεντρώθηκε και συνεχίζει να συγκεντρώνεται με τη συνεχή προσπάθεια και φροντίδα των ανθρώπων της Εταιρείας και την ευγενική προσφορά των πολιτών και οικογενειών της πόλης αλλά και της ευρύτερης περιοχής. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια)

Κατά τη δεκαετία του 1380 ο Γαζή Εβρενός ίδρυσε την αγαπημένη του πόλη, τη Νέα Πόλη του Αξιού, τη Γενιτζέ-Βαρδάρ. Την κόσμησε με σημαντικά δημόσια κτήρια όπως το μεντρεσέ (ιεροδιδασκαλείο), το καραβάν-σεράι που πρόσφερε τροφή και στέγη στους ταξιδιώτες της Sol-Kol (Εγνατίας Οδού), το ιμαρέτ για τους φτωχούς, το μεσκίτ (μικρό τζαμί) για την καθημερινή προσευχή, το καμίι (μεγάλο τζαμί) για την προσευχή της Παρασκευής και τα Λουτρά. Ο Γαζή Εβρενός ή αλλιώς ο Γαζή Μπάμπα όπως τον αποκαλούσαν για αιώνες οι κάτοικοι, γίνεται ο γενάρχης της οθωμανικής οικογένειας των Εβρενός, η οποία διοίκησε τον τοπικά καζά μέχρι το 1912. Από τα μνημεία, που οικοδόμησε, σήμερα διατηρούνται μόνο τα Λουτρά. Χρονολογούνται στα τέλη του 14ου αιώνα και συνδέονται με την περίοδο ίδρυσης των Γιαννιτσών. Βρίσκονται στο δυτικό τομέα επί της Οδού Στράντζης, σε απόσταση λίγων μέτρων από το Μαυσωλείο του Γαζή Εβρενός. Το μνημείο δεν είναι αναστηλωμένο, ούτε επισκέψιμο. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Πέλλας)

Ο Γαζή Εβρενός, ο σημαντικός Μπέης και στρατηλάτης της οθωμανικής ιστορίας πέθανε στις 17 Νοεμβρίου 1417 και ετάφη σε αυτό το μαυσωλείο, το οποίο κατέστη τόπος προσκυνήματος για τους Μουσουλμάνους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Παράλληλα, λειτούργησε και ως τόπος προσευχής, μία συνήθης ισλαμική πρακτική σε μαυσωλεία σημαντικών προσώπων στους οποίους αποδίδονταν ιδιότητες αγιοσύνης. Αυτό το κατάφωτο, λαμπρό μαυσωλείο επισκέφθηκε το 1668 ο Εβλιγιά Τσελεμπή, ο οποίος μας κληροδότησε μία εξαιρετική περιγραφή τόσο του μνημείου, όσο κα της πόλης. Μέσα στους αιώνες υπέστη παρεμβάσεις και επεκτάσεις. Μετά το 17ο αιώνα επεκτείνεται προς το νότο και αποκτά ορθογώνια κάτοψη ενώ πιθανότατα κατά το β’ μισό του 19ου αιώνα μία νέα οικοδομική φάση θα διαμορφώσει τη σύγχρονη, σε σχήμα Τ, κάτοψη. Οι τελευταίες επισκευαστικές εργασίες πραγματοποιήθηκαν λίγο πριν την έναρξη των Βαλκανικών Πολέμων και επιβεβαιώνονται από την μαρμάρινη εντοιχισμένη επιγραφή της πρόσοψης. Σύμφωνα με γραπτές μαρτυρίες στο μαυσωλείο εκτός από το Γαζή Εβρενός ήταν θαμμένα πέντε με έξι μέλη της οικογένειας του. Κατά τις εργασίες αναστήλωσης αποκαλύφθηκε στο ΒΔ τμήμα ένας υπόγειος τάφος, ο οποίος κατά πάσα πιθανότητα ανήκει στο σημαντικό στρατηλάτη. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Πέλλας)

Η περιήγηση στα οθωμανικά μνημεία των Γιαννιτσών ολοκληρώνεται με την επίσκεψη στην οικία του Εμίν Μπέη, η οποία βρίσκεται στον κεντρικό τομέα της πόλης, επί του σύγχρονου πεζόδρομου. Πρόκειται για μία νεοκλασική κατοικία διαστάσεων 15,20Χ12,30μ. η οποία χτίστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα και αποτέλεσε την κατοικία του τελευταίου απογόνου του Γαζή Εβρενός που διοίκησε την περιοχή μέχρι το 1912, του Εμίν Μπέη. Διέμεινε όμως μόνο για μία δεκαετία. Μετά τη Μάχη των Γιαννιτσών (Α’ Βαλκανικός Πόλεμος) και την ήττα του οθωμανικού στρατού αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την πόλη και τον Καζά σφραγίζοντας τη λήξη της οθωμανικής κυριαρχίας. Μετά την περίφημη, πολύνεκρη Μάχη τα Γιαννιτσά εντάχθηκαν στο επίσημο ελληνικό κράτος. Ευτυχώς, το μνημείο έμεινε ανέπαφο από τους πολέμους που ακολούθησαν, ενώ οι δύο φάσεις αναστηλωτικών εργασιών που πραγματοποιήθηκαν κατά την μεταπολεμική περίοδο, το διατήρησαν σε άριστη κατάσταση. Από το 1930 έως το 1985 στέγασε το Γενικό Νοσοκομείο Γιαννιτσών.  Στις    20 Οκτωβρίου 1985 το Νοσοκομείο Γιαννιτσών μεταφέρθηκε σε κτίριο της οδού Μπάφρας. Οι καθαιρέσεις των βοηθητικών κτηρίων απεκατέστησαν την αυθεντική του όψη. Στην αυλή του υπήρχαν κάποτε πλατάνια, κυπαρίσσια και μια βρύση για να δροσίζεται ο Μπέης στο αβάσταχτο θέρος. Η οικία του Εμίν Μπέη μαζί με την οικία του Δημάρχου Μαγκριώτη αποτελούν τα μοναδικά δείγματα νεοκλασικής αρχιτεκτονικής στην πόλη. Επηρέασαν αρχιτεκτονικά τις νεοκλασικίζουσες κατοικίες που χτίστηκαν αργότερα, στα χρόνια του Μεσοπολέμου σε διάφορα τμήματα των Γιαννιτσών όπως στην περιοχή Πάρκου Αγίου Γεωργίου και την κεντρική Οδό Χατζηδημητρίου. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Πέλλας)

Ο δασικός δρόμος του βουνού Πάικου οδηγεί τον επισκέπτη στον ορεινό οικισμό της Κρώμνης. Σκαρφαλωμένος στα 580 μέτρα διατηρεί ακόμα τα σημάδια της ιστορίας στα ακατοίκητα λίθινα σπίτια. Η Κρώμνη παρά τη γεωγραφική απομόνωση, ευημερούσε στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Οι κάτοικοι, κυρίως ξυλοκόποι και κτηνοτρόφοι επιβίωσαν με αυτάρκεια ακόμη και σε δύσκολες εποχές. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής υπήρξε το καταφύγιο των ανταρτών και των συνταγμάτων του ΕΛΑΣ. Ο γερμανικός στρατός δεν την προσέγγισε. Η δύσβατη θέση τον απέτρεψε. Αργότερα, στις αρχές της δεκαετίας του 1970 ο ίδιος λόγος όρισε και την εγκατάλειψη της. Οι κάτοικοι μετεγκαταστάθηκαν στο χωριό Νέος Μυλότοπος. Τα πέτρινα σπίτια της Κρώμνης, το παλιό δημοτικό σχολείο, η εκκλησία του Αγίου Νικολάου (1858), η βρύση με το τρεχούμενο νερό, οι πηγές, οι σπηλιές του δάσους γίνονται οι εικόνες μιας ζωής που σταμάτησε στο χρόνο. Ο καθαρόαιμος, μη εξωραϊσμένος χαρακτήρας της Κρώμνης γίνεται το αυθεντικό ταξίδι του επισκέπτη στα προπολεμικά χρόνια. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Πέλλας)

Η βάση είναι λιθόκτιστη επενδεδυμένη με ορθογώνιους δόμους ενώ ο κορμός είναι πλινθόκτιστος και επιχρισμένος με κονίαμα στην εξωτερική όψη. Απολήγει στη στέγη, η οποία διαμορφώνεται ως ένας ξύλινος, κωνικός πυργίσκος εντός του οποίου βρίσκονταν οι δύο καμπάνες του ρολογιού. Η τοξωτή είσοδος του πύργου βρίσκεται στη νότια πλευρά και φέρει υπέρθυρο με λίθινους θολίτες. Ο φωτισμός εξασφαλίζεται με 4 θυρίδες οι οποίες αναπτύσσονται καθ’ ύψος στην κάθε πλευρά. Από αυτές εποπτευόταν όλος ο Καζάς της Γεντζέ Βαρδάρ. Ίσως να ήταν και ένα άτυπο belvedere της Λίμνης των Γιαννιτσών. Μαθαίνουμε λοιπόν ότι ο πύργος χτίστηκε το 1753-4 από τον Σερίφ Αχμέτ, απόγονο του Γαζή Εβρενός για να τιμήσει τους γονείς του και το Ισλάμ. Κατά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (Σεπτέμβριος του 1944) οι εξωτερικοί τοίχοι του πύργου τραυματίστηκαν από όλμους του γερμανικού στρατού κατοχής. Οι φθορές που υπέστη μέσα στο χρόνο, αποκαταστάθηκαν κατά την πρόσφατη αναστήλωση. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Πέλλας)

Μετά την καταστροφή της ελληνιστικής Πέλλας από σεισμό, ο Οκταβιανός ίδρυσε το 30 π.Χ. σε απόσταση 1,5 χλμ. δυτικά, στην περιοχή βόρεια των «Λουτρών του Μεγάλου Αλεξάνδρου», σε νέα επίκαιρη θέση επί της Εγνατίας Οδού, τη ρωμαϊκή αποικία της Πέλλας, γνωστή ως Colonia Pella. Η κατοίκηση της θέσης συνεχίστηκε κατά την Παλαιοχριστιανική Περίοδο όπως μαρτυρούν  η βασιλική, ο οχυρωματικός περίβολος και τα κινητά ευρήματα. Η ανασκαφική έρευνα αποκάλυψε βόρεια «των Λουτρών του Μεγάλου Αλεξάνδρου» ένα μεγαλοπρεπή ναό διαστάσεων 42,50 x 20,20μ. Ακολουθεί τον τύπο της τρίκλιτης ξυλόστεγης βασιλικής με νάρθηκα, εξωνάρθηκα και αίθριο. Ο ναός ιδρύθηκε στο δεύτερο μισό του 5ου αιώνα και καταστράφηκε στις αρχές του 7ου αιώνα. Εντασσόταν σε ένα ευρύτερο μνημειακό συγκρότημα, το οποίο περικλειόταν από οχυρωματικό περίβολο. Έφερε περίτεχνη επιδαπέδια διακόσμηση από πολύχρωμο μαρμαροθέτημα και ψηφιδωτό με γεωμερικό θεματολόγιο. Δεν γνωρίζουμε την ακριβή αιτία της καταστροφής του. Ήταν όμως αιφνίδια και ισχυρή, ίσως να προήλθε από σεισμό. Το μνημειακό συγκρότημα συνέχισε να χρησιμοποιείται μετά την καταστροφή με οικιστική και όχι λατρευτική χρήση ενώ  ο μονόχωρος ναΐσκος, που αποκαλύφθηκε δυτικά της βασιλικής, χρονολογείται στην Υστεροβυζαντινή Περίοδο. Στην ανατολική είσοδο του χωριού Νέα Πέλλα πλάι στην Εγνατία Οδό βρίσκονται «τα Λουτρά του Μεγάλου Αλεξάνδρου». Όμως η θέση και η μεγάλη δεξαμενή δε συνδέονται με το Μακεδόνα βασιλέα αλλά αποτελούσαν τμήμα ρωμαϊκού υδρόμυλου της Colonia Pella. Η ονομασία δόθηκε κατά τους νεότερους χρόνους, όταν στην περιοχή ανέβλυζαν πηγές, οι οποίες σχημάτιζαν πέριξ της δεξαμενής μικρούς καταρράκτες.  Εδώ έρχονται για αιώνες οι κάτοικοι και ρίχνουν νόμισμα στη δεξαμενή για καλοτυχία. Όταν στις αρχές της δεκαετίας του 1960 η Νομαρχία Πέλλης σε συνεργασία με τις κοινότητες της Πέλλας και της Νέας Πέλλας προχώρησαν σε καθαρισμό της δεξαμενής, ανασύρθηκαν 20 κιλά νομισμάτων διαφόρων εποχών, 20 κιλά ευχών εναποτιθέμενων στο παγανιστικό έθιμο της ρίψης μετάλλου. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Πέλλας)

Στο κτίριο και στον κάτω όροφο της Λέσχης Αξιωματικών Φρουράς στην πόλη των Γιαννιτσών λειτουργεί από τις 24/2/2012 το Στρατιωτικό Μουσείο όπου εγκαινιάστηκε από τον πρώην αρχηγό ΓΕΣ Φράγκο Φραγκούλη. Στα εκθέματα παρουσιάζεται πλούσιο φωτογραφικό υλικό, κείμενα, οπλισμός, στολές, παράσημα και άλλα υλικά, δίνεται δε ιδιαίτερη έμφαση στη μάχη του Βάλτου των Γιαννιτσών, καθώς και στους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-1913. Τα εκθέματα βρίσκονται τοποθετημένα σε Κ-Plast, προθήκες και σε ανθρώπινα ομοιώματα. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια)

Ο Γαζή Εβρενός ίδρυσε και οργάνωσε τα Γιαννιτσά οικοδομώντας λαμπρά δημόσια κτίρια. Ο εγγονός του όμως, ο Αχμέτ Μπέης Εβρενόσογλου ήταν αυτός που τα ανέδειξε σε σημαντικό πνευματικό κέντρο ορίζοντας τα χρόνια της διοίκησης του ως τη χρυσή εποχή των Γιαννιτσών. Οργάνωσε το Μπεζεστένι και έναν Μεντρεσέ, που για αιώνες υπήρξε η σημαντικότερη θρησκευτική σχολή της Μακεδονίας. Το σύστημα ύδρευσης που κατασκεύασε, επέτρεψε τη μεταφορά νερού από το Πάικο στα Γιαννιτσά διοχετεύοντας καθαρό νερό στις βρύσες και τις αυλές τους. Παράλληλα, υπηρέτησε δύο Σουλτάνους τον Μεχμέτ Φατίχ και τον Βαγιαζίτ Β’ πολεμώντας το 1462 στην κατάκτηση της Βλαχίας και το 1478 στην πολιορκία της Σκόδρας στην Αλβανία. Στην προέκταση της Οδού Στράντζης, λίγα μέτρα βόρεια του Πύργου του Ρολογιού βρίσκεται ο Τουρμπές, ένα μνημείο που για δεκαετίες είχε ταυτισθεί με το Μαυσωλείο του Αχμέτ Μπέη. Γι’ αυτό και το όνομα Τουρμπές. Πρόκειται για ένα τετράγωνο σε κάτοψη, κτίσμα καλυμμένο με τρούλο, ο οποίος εδράζεται σε οκταγωνικό τύμπανο. Οι δύο όροφοι του μαυσωλείου δεν επικοινωνούσαν. Η πρόσβαση στον όροφο γινόταν με ξύλινη κλίμακα στη βόρεια πλευρά. Δέκα τοξωτά παράθυρα εξασφάλιζαν το φωτισμό. Το μνημείο είναι χτισμένο με πωρόλιθους και πλίνθους κατά μίμηση του βυζαντινού πλινθοπερίκλειστου συστήματος εκτός του τρούλου, ο οποίος είναι πλίνθινος. Χρονολογείται στο β’ μισό του 15ου αιώνα στα χρόνια του Αχμέτ Μπέη. Όμως σίγουρα δεν είναι το μαυσωλείο του. Ο τάφος του θα πρέπει να αναζητηθεί στο Τζαμί του Σεϊχη Ιλαχή στο βορειοδυτικό τομέα της πόλης, γιατί εκεί θάφτηκε ο σημαντικός Μπέης, πλάι στον αγαπημένο του Σεΐχη. Όσο για την ταυτότητα του μνημείου, αυτή παραμένει ανοιχτή. Οι παλιοί κάτοικοι της πόλης μαρτυρούν ότι ήταν τεκές Δερβίσηδων. Πιθανόν να λειτούργησε ως τζαμί για την καθημερινή προσευχή. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Πέλλας)

Μέσα στο πάρκο καταρρακτών, ο πλακόστρωτος δρόμος οδηγεί στο Υπαίθριο Μουσείο Νερού. Υπάρχουν αναστηλωμένα βιομηχανικά κτίρια, κανάλια με νερό, νερόμυλοι και μηχανές που μαρτυρούν την υδροκίνητη ιστορία της πόλης. Δίπλα στους Καταρράκτες είναι σε λειτουργία από το Μάιο του 2001 το πρώτο ενυδρείο με ενδημικά ψάρια γλυκού νερού της Ελλάδας. Επίσης για διευκόλυνση πρόσβασης στο Βιομηχανικό Μουσείο Κανναβουργείου υπάρχουν δυο δημοτικοί υπαίθριοι ανελκυστήρες κατά μήκος του βράχου που οδηγούν στο εργοστάσιο. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια)

Πηγή πληροφοριών: Δήμος Πέλλας, Βικιπαίδεια

Πηγή photo slider: commons.wikimedia.org