Γενικές Πληροφορίες για τον Άγιο Ευστράτιο

Γύρω από το νησί του Αγίου Ευστράτιου υπάρχουν αρκετά μικρονήσια και βραχονησίδες από τις οποίες οι σημαντικότερες είναι το Δασκαλιό, η Βέλια και οι Δώδεκα Απόστολοι.

Το νησί πήρε το όνομά του από τον όσιο Ευστράτιο το θαυματουργό, ο οποίος έζησε στο νησί τον 9ο αιώνα ως εξόριστος, επειδή αντιτάχθηκε στις εικονοκλαστικές πολιτικές του Βυζαντινού αυτοκράτορα Λέοντα του Αρμενίου. Ο τάφος του βρίσκεται στο νησί.

O Άγιος Ευστράτιος – Άη Στράτης για τους ντόπιους, σημαδεμένος από τη σύγχρονη πολιτική ιστορία, καθώς αποτέλεσε τόπο εξορίας, στα δύσκολα χρόνια των πολιτικών αντιπαραθέσεων της Ελλάδας, κοσμείται όχι μόνο από την ομορφιά του τοπίου του, αλλά κυρίως από τη λεβεντιά των ανθρώπων του.

Αρχαιότητα

Το νησί, που κατά την αρχαιότητα ονομαζόταν Αλόννησος ή Νέα, σύμφωνα με τον Παυσανία, κατοικήθηκε ήδη από τους προϊστορικούς χρόνους, ενώ στην ανατολική ακτή του νησιού βρέθηκαν πολλά ευρήματα ανθρώπινης παρουσίας που χρονολογούνται στην μυκηναϊκή περίοδο. Τη σπουδαιότητα της αρχαίας Αλοννήσου και τη σημαντική γεωγραφική της θέση στον μεγαλύτερο εμπορικό θαλάσσιο δρόμο της αρχαιότητας, επισημαίνει στους Αθηναίους ο ρήτορας Δημοσθένης στους Φιλιππικούς λόγους του.

Βυζαντινά χρόνια

Στα Βυζαντινά χρόνια (330 – 1453 μ.Χ.) δέχτηκε πολλές επιθέσεις από πειρατές με αποτέλεσμα όταν ο Άγιος Ευστράτιος αποβιβάστηκε στο νησί το 813 μ.Χ. βρήκε μόνο 2 ανθρώπους. Στη συνέχεια το νησί προσαρτήθηκε στη Μονή Μεγίστης Λαύρας του Αγίου Όρους και γνώρισε μεγάλη οικονομική και πληθυσμιακή άνθιση. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου οικοδομήθηκε από τους κατοίκους ο οικισμός του Άγιου Μηνά.

Μεσαιωνικά χρόνια

Στα τέλη του 15ου αιώνα, το νησί κατοικήθηκε ξανά μετά από ερήμωση δυο αιώνων. Κατά την ίδια περίοδο κτίστηκε έξω από το κάστρο και το χωριό (στην θέση που βρισκόταν μέχρι τον σεισμό του 1968). Το 1540 μετά από συμφωνία εκεχειρίας μεταξύ Βενετών και Τούρκων ο Άγιος Ευστράτιος περιήλθε στα χέρια των Τούρκων. Από το 16ο αιώνα και έπειτα, το νησί αναπτύσσεται οικονομικά με τη συλλογή βελανιδιών και την κτηνοτροφία.

Ελληνική Επανάσταση

Στην περίοδο της Ελληνικής επανάστασης του 1821 ήταν σημαντική η συμμετοχή μεμονωμένων ναυτικών σε πληρώματα πλοίων από τα κοντινά νησιά.

Βαλκανικοί Πόλεμοι

Κατά τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό με το πλοίο «Κανάρης» κατέλαβε το πρωί της 18ης Οκτωβρίου 1912 το νησί του Αγίου Ευστρατίου χωρίς κάποια σύγκρουση, αφού δεν υπήρχαν Τούρκοι στο νησί και ο πληθυσμός του ήταν πάντα αμιγώς ελληνικός. Η ελληνική κυριότητα στα νησιά του Βορειοανατολικού Αιγαίου αναγνωρίστηκε επίσημα από τις Μεγάλες Δυνάμεις στις 31 Ιανουαρίου 1914.

Τόπος εξορίας

Από το 1928 μέχρι και το 1960 ο Άγιος Ευστράτιος χρησιμοποιήθηκε ως τόπος πολιτικής εξορίας πολλών επώνυμων αλλά και άλλων ανώνυμων εξόριστων που έμεναν σε σκηνές και πλίνθινα κτίρια.

Την αρχή έκανε το 1929 η κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου με βάση το νόμο του 1929 «περί Ιδιωνύμου αδικήματος» και τότε βρέθηκαν οι πρώτοι εκτοπισμένοι κομμουνιστές στο νησί. Οι επόμενες κυβερνήσεις συνέχισαν να χρησιμοποιούν τον Αϊ Στρατή για την εκτόπιση αριστερών και το φαινόμενο κορυφώθηκε στην περίοδο της δικτατορίας του Ιωάννη Μεταξά (1936-41), όπου εκτοπίστηκαν εκεί εκατοντάδες αντίπαλοι του καθεστώτος.

Την περίοδο της γερμανικής κατοχής οι εξόριστοι υπέφεραν τα πάνδεινα από έλλειψη τροφίμων, εφοδίων, περίθαλψης και πέθαναν από την πείνα 33 κομμουνιστές κρατούμενοι.

Μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας από το γερμανικό ζυγό, τον Οκτώβριο του 1944, το στρατόπεδο εξορίας του Αϊ Στρατή έκλεισε και οι τελευταίοι πολιτικοί κρατούμενοι απελευθερώθηκαν.

Την άνοιξη του 1947 ο Αϊ Στρατής άνοιξε και πάλι ως τόπος εξορίας Αριστερών. Με τον αναγκαστικό νόμο 511 της 31ης Δεκεμβρίου 1947 (Α299) «Περί μέτρων αναφερομένων εις τους υπό εκτόπισιν διατελούντας» η επίσημη ονομασία του στρατοπέδου του Αϊ Στρατή έγινε «Στρατόπεδον Πειθαρχημένης Διαβιώσεως Εκτοπισμένων».

Μετά το κλείσιμο της Μακρονήσου ο Άη Στράτης αποτέλεσε τον μαζικότερο τόπο εξορίας.

Σπουδαίοι πνευματικοί άνθρωποι εκτοπίστηκαν στο νησί αυτό, όπως ο εκπαιδευτικός, συγγραφέας και πολιτικός Δημήτρης Γληνός, οι ποιητές Κώστας Βάρναλης, Γιάννης Ρίτσος, Τάσος Λειβαδίτης, οι λογοτέχνες Μενέλαος Λουντέμης, Θέμος Κορνάρος, Δημήτρης Φωτιάδης, οι ηθοποιοί Μάνος Κατράκης και Τζαβαλάς Καρούσος, και πολλοί άλλοι, επώνυμοι και μη. Υπολογίζεται ότι από το 1947 μέχρι και το 1962 πέρασαν από το νησί περίπου 9.000 Αριστεροί εξόριστοι. Το στρατόπεδο κράτησης του Άη Στράτη έκλεισε οριστικά το 1962.

Τη νύχτα της 20ής Φεβρουαρίου του 1968, χτύπησε τον Άγιο Ευστράτιο σεισμός έντασης 7,1 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ και διάρκειας 22 δευτερολέπτων, αφήνοντας είκοσι και πλέον νεκρούς και δεκάδες τραυματίες, ενώ εκτεταμένες ήταν και οι καταστροφές στην γειτονική Λήμνο.

Η κύρια απασχόληση των κατοίκων είναι η αλιεία και λιγότερο η κτηνοτροφία και γεωργία, ενώ υπάρχουν και λιγοστές επιχειρήσεις στον τομέα του τουρισμού.

Ένα μεγάλο μέρος της γης του νησιού εξακολουθεί να ανήκει στα Αγιορείτικα μοναστήρια, στις Μονές της Μεγίστης Λαύρας, του Διονυσίου, του Καρακάλλου, που τη νοικιάζουν στους ντόπιους.

• Τυροκομικά
• Ψάρια
• Θαλασσινά
• Κουκιά
• Γλυκά Βελανίδια
• Φλωμαριά
• Τραχανάς

O Άγιος Ευστράτιος είναι ένας γαστρονομικός παράδεισος, ειδικά στα θαλασσινά, αλλά και σε κάθε είδος ψαριού που αφθονεί στην περιοχή. Ο νοστιμότερος αστακός της Μεσογείου, πετρομπάρμπουνα, καβουρομάνες γεμιστές με ρύζι, πεταλίδες με ρύζι και αστακό με ρύζι. Όσοι δεν συμπαθούν τα ψάρια μπορούν να δοκιμάσουν ολόφρεσκα ντόπια κρέατα, φλωμαριά (σαν χυλοπίτες), ασβεστόλιθο με ρύζι, τραχανά και ντόπια κουκιά.

• 25 Ιουλίου: Η παραδοσιακή γιορτή προς τιμή της Αγίας Παρασκευής
• 15 Αυγούστου: Παραδοσιακή γιορτή προς τιμή της Παναγίας
• 6 Δεκεμβρίου: Παραδοσιακή γιορτή προς τιμή του Αγίου Νικολάου

Αποκριές

Την περίοδο της αποκριάς τα παιδιά αλλά και οι μεγάλοι ντύνονται «καρναβάλια» (μασκαράδες) και πηγαίνουν επίσκεψη στα σπίτια του χωριού. Οι νοικοκυρές τους προσφέρουν γλυκά, διάφορες πίτες ή και φαγητά. Την τελευταία Κυριακή της τυρινής φτιάχνουν «κουφωτά μακαρόνια». Μέσα σε ένα από τα μακαρόνια βάζουν χοντρό αλάτι ή κάρβουνο και τα σερβίρουν, στο μεσημεριανό τραπέζι. Όποιος βρει το «μακαρόνο» είναι ο ΤΥΧΕΡΟΣ!!!!!

Επίσης την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς παίζουνε το «χάσκο». Αφού κρεμάσουνε από το ταβάνι ένα αυγό, δεμένο από μια κλωστή, κάθονται όλοι γύρω-γύρω στα γόνατα και χωρίς να χρησιμοποιούν τα χέρια τους προσπαθούν να πιάσουν το αυγό με το στόμα. Αυτό γίνεται και με άλλα δύο αυγά. Στο τέλος αφού δέσουν 3 κόμπους πάνω στην κλωστή της βάζουν φωτιά και αν η φλόγα περάσει από τους κόμπους τότε στο σπίτι θα πάνε όλα καλά!

Γάμος

Η ιεροτελεστία των τοπικών γάμων που κρατάει περίπου 5 ημέρες.

Καθαρή Δευτέρα

Αν το επιτρέπει ο καιρός οι οικογένειες πηγαίνουν με βάρκες ή αυτοκίνητα εκδρομές σε παραθαλάσσια μέρη για να μαζέψουν θαλασσινά με αφορμή την αρχή της Σαρακοστής. Αυτό που προσπαθούν να μαζέψουν έστω και με κακοκαιρία είναι οι νόστιμοι αχινοί.

Πρωτοχρονιά

Την ημέρα της Πρωτοχρονιάς οι άντρες του χωριού μαζεύονται παρέες – παρέες και πηγαίνουν επίσκεψη σε όλα τα σπίτια του χωριού.

Ο Άγιος Ευστράτιος τα τελευταία χρόνια με την ανάπτυξη του τουρισμού αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη φήμη, για τις φυσικές του ομορφιές, τις  παρθένες παραλίες του, τα φρέσκα ψάρια του, τα εξαιρετικά τοπικά προϊόντα και τους χαμογελαστούς κατοίκους του. Είναι ιδανικός προορισμός για τους λάτρεις του εναλλακτικού τουρισμού. Στον Άγιο Ευστράτιο τα τουριστικά καταλύματα και τα ταβερνάκια είναι σε κοντινή απόσταση από τη θάλασσα.

Είναι ένα από νησιά της λεγόμενης «άγονης γραμμής», αλλά την καλοκαιρινή περίοδο έχει τακτική ακτοπλοϊκή σύνδεση.

Αεροπορικώς

Ο Άγιος Ευστράτιος δε διαθέτει αεροδρόμιο.  Μπορείτε όμως να προγραμματίσετε κάποιο αεροπορικό ταξίδι με προορισμό το αεροδρόμιο Ήφαιστος της Λήμνου και να ταξιδέψετε με πλοίο για τον Αϊ Στράτη.

Ακτοπλοϊκώς

Ο Άγιος Ευστράτιος συνδέεται:

• Με το λιμάνι του Λαυρίου (Αττική), με το πλοίο της γραμμής Λαύριο – Άγιος Ευστράτιος-Λήμνος.
• Με το λιμάνι της Λήμνου, με το πλοίο της γραμμής  Άγιος Ευστράτιος – Λήμνος ή με το πλοίο που εκτελεί το δρομολόγιο Λήμνος – Άγιος Ευστράτιος – Λαύριο.
• Με το λιμάνι της Καβάλας, με το πλοίο να αναχωρεί από το λιμάνι της Καβάλας με ενδιάμεσο σταθμό το λιμάνι της Μύρινας στη Λήμνο.

Ο Άγιος  Ευστράτιος και γενικά τα νησιά του Βορειοανατολικού Αιγαίου εξυπηρετούνται με πλοία από τα λιμάνια του Πειραιά.

• Πειραιάς – Άνδρος – Σκύρος – Άγιος Ευστράτιος – Μυτιλήνη

Στον Άγιο Ευστράτιο ταξιδεύει κανείς με πλοίο και από τα γύρω νησιά των Σποράδων.

• Βόλος – Σκιάθος – Σκόπελος – Άγιος Ευστράτιος – Λήμνος

Στον Άγιο Ευστράτιο ταξιδεύει κανείς με πλοίο και από τη Μακεδονία και το βόρειο Αιγαίο.

• Θεσσαλονίκη – Λήμνος – Άγιος Ευστράτιος – Μυτιλήνη
• Καβάλα – Θάσος – Άγιος Ευστράτιος – Σκύρος
• Καβάλα – Θάσος – Άγιος Ευστράτιος – Μυτιλήνη

Στη διαδρομή σας σίγουρα θα συναντήσετε μικρά κοπάδια από δελφίνια.

Το οδικό δίκτυο στον Άγιο Ευστράτιο είναι περιορισμένο και αποτελείται κυρίως από χωματόδρομους κατάλληλους για οχήματα 4×4. Ταξί δεν υπάρχουν, αλλά ούτε και λεωφορεία. Μπορείς να μετακινηθείς και με τα πόδια, αλλά οι αποστάσεις δεν είναι πάντα μικρές.