Γενικές Πληροφορίες για τη Σάμο

Προϊστορία – Αρχαιότητα

Στην αρχαιότητα, η Σάμος έφερε πολλά ονόματα, όπως «Παρθενία», «Μελάμφυλος», «Δρυούσα», «Δόρυσσα», «Ανθεμίς», «Κυπαρισσία», «Ιμβρασία». Το όνομα «Σάμος» θεωρείται πως έδωσε στο νησί ο πρώτος του βασιλιάς Αγκαίος. Μελετητές υποστηρίζουν ότι ετυμολογικά το όνομα προκύπτει από τη φοινικική ρίζα «σάμα», δηλωτική των ορεινών όγκων που κυριαρχούν. Ίχνη της πρώτης κατοίκησης στη Σάμο εντοπίζονται από την 4η χιλιετία π.Χ. Οι αρχικοί κάτοικοι ανήκαν σε πελασγικές φυλές και έφεραν στο νησί τη λατρεία της Ήρας. Οι Πελασγοί και οι Κάρες αντικαταστάθηκαν από τους Λέλεγες που ήρθαν από τη σημερινή Κεφαλλονιά, υπό την αρχηγία του Αγκαίου. Η Σάμος, υπήρξε μεγάλη ναυτική δύναμη και ένα από τα σημαντικότερα εμπορικά κέντρα στο Αιγαίο. Το νησί, άκμασε κυρίως την περίοδο της τυραννίας του Πολυκράτη (532-522 π.Χ.).

Η Αθήνα, απειλούμενη από την αυξανόμενη δύναμη της Σάμου, οργάνωσε εκστρατείες εναντίον της και, υπό την αρχηγία του Περικλή, κατέστρεψε το στόλο του νησιού και υπόταξε τους κατοίκους της. Ακολούθησε μια μακρά περίοδος παρακμής, που ανακόπηκε κάπως κατά τους Αλεξανδρινούς χρόνους, αλλά συνεχίστηκε με τη Ρωμαϊκή κυριαρχία. Τότε, το νησί μετατρέπεται σε θέρετρο για Ρωμαίους αξιωματούχους και την επιλέγουν ως τόπο διακοπών ο Αντώνιος και η Κλεοπάτρα. Τον 4ο μ. Χ. αι. η Σάμος περιήλθε στους Βυζαντινούς, μέχρι και την κατάλυση της αυτοκρατορίας, το 1204. Τα βυζαντινά χρόνια, η κοινωνική και οικονομική ζωή παρέμεινε στάσιμη. Χτίστηκαν μοναστήρια και πύργοι για την προστασία του πληθυσμού από πειρατικές επιδρομές.

Μεσαίωνας

Στα μέσα του 14ου αιώνα οι Γενουάτες Justiniani καθίδρυσαν κράτος στη Χίο όπου, με συνθήκη του Αυτοκράτορα Ιωάννη Παλαιολόγου, συμπεριλήφθηκε η Σάμος. Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης, οι Γενουάτες κατάφεραν να αναγνωρίσει την εξουσία τους ο Σουλτάνος μέχρι το έτος 1479 που εκδιώχθηκαν από τη Χίο. Οι κάτοικοι της Σάμου τους ακολούθησαν, με αποτέλεσμα ο πληθυσμός του νησιού να μειωθεί τόσο, ώστε να γίνεται λόγος για ερήμωση της Σάμου.

Στα τέλη του 16ου αιώνα, ο ναύαρχος του οθωμανικού στόλου Κιλίτζ Αλή πασάς, προσορμίσθηκε με το στόλο του στην περιοχή του Ηραίου και, αφού έμαθε από τον Νικόλαο Σαρακίνη την ιστορία του νησιού, ζήτησε από τον σουλτάνο Σουλεϊμάν άδεια αποικισμού εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα σημαντικά προνόμια για τους νέους κατοίκους, απογόνους των παλαιών γηγενών ή ερχόμενους από άλλες περιοχές της Ελλάδας.

Ηγεμονία

Διαμορφώθηκε τότε αυτοδιοικητικό σύστημα επιβλεπόμενο από εκπρόσωπο της Πύλης. Η Εκκλησία διαδραμάτιζε ρόλο πνευματικού ενοποιητικού στοιχείου. Το εμπόριο, εθνικά ιδεώδη και οι ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης συνέβαλαν στη δημιουργία αστικής τάξης στο νησί και την εμφάνιση του επαναστατικού κινήματος των «Καρμανιόλων» το 1807. Από αυτούς προήλθε η ηγετική ομάδα της σαμιακής επανάστασης του 1821, με επικεφαλής το Λυκούργο Λογοθέτη. Οι Σαμιώτες εδραίωσαν τοπικό πολίτευμα και συμμετείχαν στις Εθνικές Συνελεύσεις, υπερασπιζόμενοι όμως την αυτονομία τους. Παράλληλα απέκρουσαν τρεις μεγάλες απόπειρες του Οθωμανικού στόλου να καταλάβει το νησί, το 1821, 1824 και 1826.

Με το πρωτόκολλο του Λονδίνου (1830), η Σάμος έμεινε εκτός των ορίων του νέου Ελληνικού Κράτους και δημιουργήθηκε η ανεξάρτητη «Σαμιακή Πολιτεία». Αναγνωρίσθηκε ως αυτόνομη «Ηγεμονία», υποτελής στο σουλτάνο και ηγεμόνας της ήταν χριστιανός αξιωματούχος της Υψηλής Πύλης που ασκούσε απολυταρχική διοίκηση. Η Βουλή των Σαμίων, εκλεγόμενη από πληρεξουσίους των χωριών της Σάμου, είχε ρόλο νομοθετικής εξουσίας.

Με την εφαρμογή του «Αναλυτικού Χάρτη» (1850) τέθηκαν οι βάσεις μιας ουσιαστικής αυτονομίας. Άρχισε να παγιώνεται το διοικητικό σύστημα, οργανώθηκαν οι υπηρεσίες, έγιναν δημόσια έργα, ιδρύθηκαν σχολεία. Η πρωτεύουσα μεταφέρθηκε οριστικά από τη Χώρα στο Λιμένα Βαθέος.

Από τα τέλη του 19ου αιώνα η Σάμος παρουσίασε εξαιρετική οικονομική και πολιτιστική εξέλιξη. Αναπτύχθηκε το εμπόριο, η ναυτιλία και η βιομηχανία, ειδικότερα στους τομείς βυρσοδεψίας, καπνο-βιομηχανίας και οινοποιίας. Μεγάλη σημασία δόθηκε στην ανάπτυξη της παιδείας, με δημιουργία σχολείων όπως του Πυθαγορείου Γυμνασίου και Ανωτέρου Παρθεναγωγείου, της Εμπορικής Σχολής στο Καρλόβασι και της Επαγγελματικής στην πρωτεύουσα.

Νέα Ιστορία

Με επανάσταση υπό τον αρχηγό Θεμιστοκλή Σοφούλη, η Σάμος κήρυξε την ένωσή της με την Ελλάδα στις 11 Νοεμβρίου 1912. Μέχρι και το 1922 οι Σαμιώτες διατηρούσαν στενούς δεσμούς με τη Μικρά Ασία. Μετά τη μικρασιατική καταστροφή πολλοί πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν στο νησί, συντελώντας στη διαμόρφωση νέας πολιτιστικής φυσιογνωμίας.

Το 1941 η Σάμος καταλήφθηκε από τους Ιταλούς, ενώ στα βουνά της αναπτύχθηκε ισχυρό αντιστασιακό κίνημα. Υπήρξε το πρώτο ελληνικό έδαφος που το Σεπτέμβριο – Νοέμβριο ’43 απελευθερώθηκε προσωρινά. Μετά από ισχυρό βομβαρδισμό που προκάλεσε μεγάλες καταστροφές το νησί γνώρισε τη ναζιστική κατοχή. Ακολούθησε η απελευθέρωση του 1944, όμως από το 1946 ως το 1949, η Σάμος έζησε τα δεινά του εμφυλίου πολέμου.

Στα δύσκολα χρόνια που ακολούθησαν τον εμφύλιο, πολλοί Σαμιώτες μετανάστευσαν κυρίως στην Αυστραλία και την Αμερική. Μετά τη δεκαετία του 1950 άρχισε η ανασυγκρότηση της Σάμου και από το 1960 η τουριστική και οικιστική ανάπτυξη του νησιού.

Πηγή: Δήμος Σάμου, Π.Ε. Σάμου

Η ανάπτυξη της Σάμου στηρίχθηκε κυρίως, στην καλλιέργεια της γης και ιδιαίτερα στην αμπελοκαλλιέργεια, την ελαιοκαλλιέργεια και την καπνοκαλλιέργεια. Οι βιοποριστικές ανάγκες των κατοίκων καλύπτονταν επίσης, με την κτηνοτροφία και την αλιεία.

Η αμπελοκαλλιέργεια στη Σάμο ξεκίνησε από την αρχαιότητα και συνεχίζεται μέχρι σήμερα με την παραγωγή του παγκοσμίως γνωστού μοσχάτου σαμιώτικου κρασιού. Από τα τέλη του 19ου αιώνα τροφοδοτούνται με σαμιώτικο κρασί οι διεθνείς αγορές, ενώ η Καθολική Εκκλησία το προμηθεύεται για τη Θεία Ευχαριστία. Τα ξηρά και γλυκά κρασιά της Ένωσης Οινοποιητικών Συνεταιρισμών Σάμου έχουν τιμηθεί με δεκάδες χρυσά βραβεία και εκατοντάδες διακρίσεις.

Η καπνοκαλλιέργεια δε, αναπτύχθηκε κυρίως, στα τέλη του 19ου αιώνα και αρχές του 20ου, όπου η παραγωγή καλής ποιότητας καπνών ευνόησε την ανάπτυξη του εμπορίου και την ίδρυση καπνεργοστασίων.  Τα σαμιακά τσιγάρα έγιναν γνωστά σε όλο τον κόσμο. Την ίδια εποχή περίπου, αναπτύσσεται και η βυρσοδεψία στο νησί. Μεγάλα βυρσοδεψεία ιδρύονται, στο Βαθύ και ιδίως, στο Καρλόβασι, όπου ο χώρος  ευνοεί τη λειτουργία τους. Το νησί ακμάζει και χτίζονται μεγάλα αρχοντικά, βιομηχανίες και αποθήκες, πολλά από τα οποία διατηρούνται μέχρι σήμερα και απεικονίζουν την ευημερία της εποχής εκείνης.

Η ναυπηγική τέχνη άκμασε στο νησί από την αρχαιότητα με τις καλοτάξιδες «Σάμαινες» μέχρι την εποχή μετά τον β’ παγκόσμιο πόλεμο όπου η εξέλιξη της ναυπηγικής με σύγχρονες μεθόδους και υλικά, μείωσε την ανάγκη ναυπήγησης ξύλινων σκαφών. Η σαμιακή «τραχεία πεύκη» ήταν περιζήτητη και τροφοδοτούσε με ξυλεία τα ναυπηγεία όλης της Ελλάδας, ενώ αποτελούσε την πρώτη ύλη για κατασκευή και των ντόπιων σκαριών. Σήμερα, έχουν απομείνει ελάχιστοι ταρσανάδες, όπου κατασκευάζονται ή επισκευάζονται κυρίως ψαράδικα «τρεχαντήρια».

Στο νησί αναπτύχθηκε και η αγγειοπλαστική. Το καλής ποιότητας χώμα (αργιλόχωμα) που διέθετε ήταν κατάλληλο για την παρασκευή αγγείων. Σε εργαστήρια, κυρίως στα χωριά Μαυρατζαίοι, Κουμαραδαίοι, Μύλοι, Καρλόβασι και Μανωλάτες κατασκευάζονται πανέμορφα κεραμικά σε παραδοσιακές και σύγχρονες φόρμες. Χαρακτηριστικό αγγείο η λεγόμενη «Δίκαια Κούπα» με την οποία, σύμφωνα με τη παράδοση, ο Πυθαγόρας δίδαξε την ίση μεταχείριση. Στο εσωτερικό της έχει μια αυλακωτή γραμμή ως όριο, το οποίο αν κανείς υπερβεί, η κούπα αδειάζει πλήρως.

Η ανάπτυξη της παραδοσιακής λαϊκής τέχνης στη μικροτεχνία και την αργυροχρυσοχοΐα, σημειώνεται παράλληλα με την οικονομική άνθηση της Σάμου. Περίτεχνα κοσμήματα από χρυσό και άργυρο που δημιουργήθηκαν, εκτίθενται σε ιστορικές συλλογές, όπως αυτή που φιλοξενείται στο Εκκλησιαστικό Βυζαντινό Μουσείο Σάμου. Ακόμη, παρουσιάζεται έντονη καλλιτεχνική δραστηριότητα που σχετίζεται με τη μεταλλοτεχνία, τη διακοσμητική, τη γλυπτική ξύλου και πέτρας, των οποίων εξαιρετικά έργα συναντάμε κυρίως σε παλαιά αρχοντικά και δημόσια κτίρια.

Άλλα τοπικά προϊόντα είναι τα υφαντά στον αργαλειό, το πράσινο σαπούνι, τα γαλακτοκομικά (τυρί και γιαούρτι), ο τραχανάς, γλυκά του κουταλιού και μαρμελάδες, ψάρια και θαλασσινά. Μέλι, με ξεχωριστές γεύσεις, υφή και πλούσια αρώματα, λόγω των ποικίλων αρωματικών φυτών και δέντρων. Ακόμη παράγεται γύρη, πρόπολη και βασιλικός πολτός.

Το ούζο αποτελεί ένα από τα πιο γνωστά και παραδοσιακά προϊόντα απόσταξης της Σάμου. Η σούμα είναι ένα ακόμη παραδοσιακό απόσταγμα, που μοιάζει με ρακή. Βότανα & αιθέρια έλαια ανώτερης ποιότητας καλλιεργούνται στο νησί και χρησιμοποιούνται για τις ευεργετικές τους ιδιότητες αλλά και στη μαγειρική. Η ορχιδέα καλλιεργείται από το 1980 σε διάφορες ποικιλίες, με εξαγωγές σε όλον τον κόσμο.

Ο τουρισμός στη Σάμο ξεκίνησε να αναπτύσσεται τη δεκαετία του 1960 κυρίως στις περιοχές Πυθαγορείου, Κοκκαρίου και Αγίου Κωνσταντίνου.  Προς τα τέλη της δεκαετίας του 1980 εξαπλώθηκε σε ολόκληρο το νησί, με έμφαση στις παραθαλάσσιες περιοχές. Σήμερα, υπάρχουν αξιόλογα καταλύματα και η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών είναι διαρκώς αναβαθμιζόμενη και ακολουθεί τις σύγχρονες τάσεις και πρότυπα.

Η σαμιώτικη κουζίνα έχει επιρροές από τη Μικρά Ασία και διακρίνεται για τις ιδιαίτερες γεύσεις της. Τα εξαιρετικά τοπικά εδέσματα παρασκευάζονται από ντόπια προϊόντα και πολλά μυρωδικά.

Σπεσιαλιτέ της σαμιώτικης κουζίνας θεωρείται το παραδοσιακό πασχαλινό φαγητό κατσικάκι στο φούρνο και συγκεκριμένα γεμιστή πλάτη ψημένη στο φούρνο με πατάτες ή και κοκκινιστό.

Σημαντική θέση στη σαμιώτικη κουζίνα έχουν οι ρεβυθοκεφτέδες, οι κολοκυθοανθοί τηγανητοί ή γεμιστοί με ρύζι και τα καμπούνια με αυγά, βλαστάρια δηλ. κρεμμυδιών που έχουν στην κορυφή τους κλειστό άνθος κρεμμυδιού τηγανισμένα με αυγά.

Τα μπουρέκια  παρασκευάζονται από κίτρινη κολοκύθα και ντόπιο τυρί, με κανέλα και άλλα μυρωδικά μέσα σε φύλλο που ανοίγουν οι νοικοκυρές και στη συνέχεια τηγανίζονται ή ψήνονται στο φούρνο.

Νοστιμότατα είναι και τα γεμιστά του νησιού, όπου εκτός από ντομάτες ή πιπεριές, γεμίζονται  μελιτζάνες και κρεμμύδια.

Τα γιαπράκια, που είναι ντολμαδάκια με αμπελόφυλλα από τους περίφημους μοσχάτους αμπελώνες του νησιού.

Μοναδική είναι η λεγόμενη «γιορτή», που φτιάχνεται από τους πιστούς και μόνο κατά τον εορτασμό κάποιου Αγίου. Παρασκευάζεται από κατσίκι, το οποίο βράζεται για περίπου 12 ώρες μέσα σε καζάνι, με πολλά κρεμμύδια και σιτάρι αλεσμένο. Το φαγητό αυτό σερβίρεται ζεστό, αμέσως μετά το τέλος της Θείας Λειτουργίας.

Χαρακτηριστικό επίσης, είναι και το κεσκέκι ή κισκέκ, που μαγειρεύεται σε σιγανή φωτιά όλο το βράδυ της παραμονής της Πρωτοχρονιάς για να είναι έτοιμο στο Πρωτοχρονιάτικο τραπέζι. Φτιάχνεται με τα ίδια υλικά που φτιάχνεται η «γιορτή»,  το σιτάρι όμως δεν αλέθεται, αλλά χρησιμοποιείται ολόκληρο και αποφλοιωμένο.

Ονομαστές είναι και οι παραδοσιακές τηγανίτες που τρώγονται με τυρί ή πετιμέζι.

Από γλυκίσματα, εξέχουσα θέση στη σαμιώτικη κουζίνα έχουν τα ξεροτήγανα ή δίπλες ή κατμάρια,  τα οποία κερνούν οι νοικοκυρές σε κάθε χαρούμενη οικογενειακή στιγμή.

Επίσης, η μουσταλευριά, το πετιμέζι,  ο μπακλαβάς και οι κατάδες, νόστιμο χριστουγεννιάτικο γλυκό, που μοιάζει με γεμιστό μελομακάρονο πασπαλισμένο με ζάχαρη άχνη.

Η ταχινόπιτα ή αλειψόπιτα ή αλειψά νηστίσιμο γλύκισμα, που φτιάχνεται την Καθαρά Δευτέρα.

Το σταρόζουμο, γλύκισμα σε μορφή σούπας, που παρασκευάζεται με σιτάρι, ταχίνι, σταφίδες, ζάχαρη, κύμινο, γαρύφαλλο, κανέλα και ρόδι και σερβίρεται στα μνημόσυνα και τη Μεγάλη Παρασκευή.

Η παράδοση είναι ζωντανό κομμάτι της κοινωνικής ζωής του νησιού. Ξεχωριστό έθιμο είναι η παρασκευή της λεγόμενης «γιορτής», που μαγει-ρεύεται ολονύχτια σε τεράστια καζάνια κατά την παραμονή θρησκευτικών εορτών και προσφέρεται μετά τη θεία λειτουργία. Βασική πρώτη ύλη είναι το σιτάρι με κρεμμύδια και κατσίκι. Παραλλαγή είναι το «κεσκέκι», όπου το σιτάρι δεν αλέθεται, αλλά χρησιμοποιείται κοπανισμένο.

Τις Απόκριες σε πολλά χωριά αναβιώνει το έθιμο του Καδή, που σατιρίζει την επικαιρότητα μέσα από παραστάσεις μιας άλλης εποχής. Το Πάσχα στο Μαραθόκαμπο διατηρείται το έθιμο των «Οβίδων». Στις αρχές της άνοιξης αναβιώνει η «Σανιδόκλα», μια μεγάλη υπαίθρια κούνια για νέους και νέες. Στις 23 Ιουνίου στου Άη Γιάννη του Κλήδονα ανάβουν μεγάλες φωτιές κι οι νέοι πηδούν πάνω από τις φλόγες.

Πολλά και με μεγάλη συμμετοχή είναι και τα υπαίθρια πανηγύρια, με ζωντανή μουσική, χορούς, εδέσματα και άφθονο σαμιώτικο κρασί. Είναι κυρίως εμπνευσμένα από τοπικά έθιμα και παραδοσιακά προϊόντα, όπως η «Γιορτή Τηγανίτας» στους Μυτιληνιούς και στον Πλάτανο, η «Γιορτή του Πορτοκαλιού» στους Μύλους, η «Γιορτή του Κρεμμυδιού» στα Κουμέικα, η «Γιορτή της Σούμας» σε Καστανιά, Πάνδροσο και πολλά ορεινά χωριά, τα «Κυβελομαγειρέματα» στον Πύργο, η «Γιορτή της Μουσταλευριάς» στο Μεσόγειο, κ.ά.

Οι πολιτιστικές εκδηλώσεις στη Σάμο είναι πολλαπλές και ειδικότερα το καλοκαίρι έχει πλούσιο πολιτιστικό πρόγραμμα με ποικίλα φεστιβάλ, θεατρικές και χορευτικές παραστάσεις, μουσικές συναυλίες, επιστημονικά συνέδρια, ημερίδες και δρώμενα.

Οι Γιορτές Σαμιώτικου Κρασιού διοργανώνονται κάθε καλοκαίρι από το Δήμο Σάμου, σε όλο το νησί, με πλήθος μουσικών και χορευτικών εκδηλώσεων και πρωταγωνιστές.  Στη γιορτή διανέμεται δωρεάν σαμιώτικο κρασί σε όλους τους παρευρισκόμενους, μαζί με τοπικά εδέσματα και παραδοσιακές γεύσεις.

• Εκθέσεις εικαστικών τεχνών (ζωγραφική, φωτογραφία, φιλμ / βίντεο, εγκαταστάσεις), παρουσιάζονται από καλλιτέχνες και ομάδες δημιουργών που αντλούν έμπνευση από ενδιαφέροντα τοπικά και παγκόσμια θέματα.
• Τα Ηραία-Πυθαγόρεια με αναφορές στα αρχαία μυστήρια που σχετίζονταν με τη λατρεία της θεάς Ήρας. Τελούν υπό την αιγίδα της Ελληνικής Εθνικής Επιτροπής για την UNESCO και του συλλόγου Ελλήνων Ολυμπιονικών. Στη διάρκειά τους πραγματοποιούνται φιλοσοφικά, επιστημονικά συνέδρια και υψηλού επιπέδου καλλιτεχνικές εκδηλώσεις. Σημείο αναφοράς του είναι η αναπαράσταση της αρχαίας γιορτής των Ηραίων που γίνονταν στη Σάμο πριν από 2400 χρόνια.
• Το Ireon Music Festival είναι από τα δημοφιλέστερα στο Ανατολικό Αιγαίο. Πραγματοποιείται στις αρχές  του Αυγούστου, στο Ηραίον της Σάμου.  Ξεκίνησε το 2004 και φιλοξενεί κάθε χρόνο γνωστούς καλλιτέχνες της ελληνικής και ξένης μουσικής σκηνής και δίνεται παράλληλα η ευκαιρία, σε τοπικά ερασιτεχνικά συγκροτήματα να παρουσιάσουν τη δουλειά τους.
• Φεστιβάλ Κινηματογράφου, διοργανώνεται κάθε καλοκαίρι με υπαίθριες προβολές ελληνικών και ξένων ταινιών και ντοκιμαντέρ.
• Το Φεστιβάλ Νέων Καλλιτεχνών είναι μία μοναδική συνάντηση διακεκριμένων καλλιτεχνών απ’ όλο τον κόσμο, στο αρχαίο θέατρο Πυθαγορείου, με έμφαση στην ανταλλαγή πολιτιστικής κουλτούρας μέσα από τη μουσική. Το Φεστιβάλ διαρκεί 7 ημέρες, έχει 7 συναυλίες και λαμβάνουν χώρα όλες στο αρχαίο θέατρο του Πυθαγορείου της Σάμου.

Όσο μαγευτική είναι η φύση των Ελληνικών νησιών, άλλο τόσο είναι ο κόσμος του βυθού. Οι εντυπωσιακοί γεωλογικοί σχηματισμοί αποτελούν ιδανικοί βιότοποι για πολλά είδη του βυθού, η βιοποικιλότητα των οποίων θα σας καταπλήξει.

Η Σάμος με το συναρπαστικό γεωφυσικό της ανάγλυφο, αποτελεί ιδανικό προορισμό για πεζοπορία, ορειβασία, αναρρίχηση, ποδηλασία, ιππασία και εξερεύνηση σπηλαίων. Διαβαίνοντας το νησί, οι εικόνες εναλλάσσονται διαρκώς και ο επισκέπτης συναντά παλιά μονοπάτια, άγρια δάση, αρχαίους ελαιώνες, αμπέλια σε πεζούλες, όμορφα χωριουδάκια, γραφικά ξωκλήσια, πηγές και ρεματιές, φαράγγια, σπήλαια. Πάντα στο φόντο η ματιά καταλήγει στις ατέλειωτες γαλάζιες αποχρώσεις του Αιγαίου.

Η Σάμος έχει αεροπορική σύνδεση με πολλές εγχώριες και διεθνείς πτήσεις. Τα δύο βασικά λιμάνια του νησιού στο Βαθύ και το Καρλόβασι  συνδέονται ακτοπλοϊκά με τα λιμάνια του Πειραιά, της Θεσσαλονίκης, της Καβάλας, της Αλεξανδρούπολης, καθώς και με τα υπόλοιπα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου. Το λιμάνι Πυθαγορείου συνδέεται με Δωδεκάνησα. Μικρότερα λιμάνια και καταφύγια σκαφών υπάρχουν στους παραθαλάσσιους οικισμούς Κοκκάρι, Άγιος Κωνσταντίνος, Όρμος Μαραθοκάμπου.