Γενικές Πληροφορίες για την Ηρακλειά
Η Ηρακλειά είναι το δυτικότερο κατοικήσιμο νησί του συμπλέγματος των Μικρών Ανατολικών Κυκλάδων. Διοικητικά υπάγεται στην Περιφερειακή Ενότητα Νάξου της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου. Έχει σχήμα ρομβοειδές με μία βόρεια απόληξη που καταλήγει στο ακρωτήριο Μεγάλη Πούντα σε αντιδιαστολή με το νοτιότερο των ανατολικών ακτών ακρωτήριο Μικρή Πούντα όπου και ο όρμος Τουρκαύλακο ή Αγίου Γεωργίου. Άλλοι όρμοι στην ίδια πλευρά είναι το Λιβάδι, απέναντι από το οποίο βρίσκεται η νησίδα Βενέτικο και νοτιότερα βρίσκεται ο ορμίσκος Τουρκοπήγαδο. Δυτικά βρίσκεται ο ορμίσκος της Αλημνιάς, απέναντι από το οποίο βρίσκονται οι βραχονησίδες Μικρός και Μεγάλος Αβέλας, (κοινώς Αβελονήσια), και ΒΔ. οι όρμοι Βουρκαριά, του «Σμυρνιού τ΄ αυλάκι» και βορειότερα ο ορμίσκος «Βορεινή Σπηλιά». Στον ορμίσκο της Αλημνιάς επίσης, υπάρχει βυθισμένο σε μικρό βάθος (περίπου 6 μέτρα) ένα αεροπλάνο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, Γενικά είναι λοφώδης νήσος με υψηλότερη κορυφή του Πάπα που έρχεται σχεδόν κάθετα προς τη θάλασσα σχηματίζοντας κάθετους βράχους με απρόσιτα μικροσπήλαια. Στους πρόποδες αυτού βρίσκεται η θέση Μέριχας όπου υφίστανται δύο πηγές. Στους ΒΔ. πρόποδες του Πάπα βρίσκονται δύο αξιόλογα σπήλαια το μεγαλύτερο των οποίων είναι του Αγίου Ιωάννη, καλούμενο και σπήλαιο Αη Γιάννη ή σπήλαιο τ(ου) Αγιάννη, που κοσμείται και με σταλακτίτες.
Έδαφος
Στην Ηρακλειά έχουν εντοπιστεί επίσης κοιτάσματα σμύριδας και ορυκτού σιδήρου και πολλές πηγές γλυκού ύδατος. Η πρώτη γεωλογική έρευνα της νήσου έγινε από τον Σωκρ. Παπαβασιλείου ο οποίος δημοσίευσε τα αποτέλεσμα των ερευνών του το 1907 στο περιοδικό Αρχιμήδης με γεωλογικό χάρτη της Ηρακλειάς σε κλίμακα 1:73.000. Σύμφωνα με αυτόν η Ηρακλειά αποτελείται στο μεγαλύτερο μέρος της από κρυσταλλοφυείς σχιστόλιθους που εναλλάσσονται με παχιές στοιβάδες μαρμαρυγιακού και αμφιβολικού σχιστόλιθου και μαρμάρου. Τα πετρώματα αυτά βρίσκονται «εμπτυγμένα» μέσα σε ρηξιγενείς λεκάνες ενώ προς τη βόρεια ακτή φέρονται άπτυκτα ως ανοικτόχρωμα αποθέματα (ασβεστολιθικού ψαμμίτη) με νεογενή σχετικά ηλικία. Η καλλιεργήσιμη γη της, έφθανε άλλοτε (το 1960) τα 1.000 περίπου στρέμματα. Έτσι ανάλογη ήταν και η παραγωγή σε δημητριακά, καπνό και όσπρια, καθώς και σε τυρί, μυζήθρα και μέλι.
Βιοποικιλότητα
Είναι αξιοσημείωτο ότι το νησί, παρά τη μικρή του έκταση, χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα πλούσια βιοποικιλότητα. Τα πουλιά είναι ο τομέας της πανίδας που έχει μελετηθεί περισσότερο στην Ηρακλειά. Μέχρι το τέλος του 2010 είχαν καταγραφεί 175 είδη πουλιών, αρκετά εκ των οποίων απειλούμενα και προστατευόμενα σε παγκόσμιο επίπεδο. Από αυτά τα 26 ήταν αρπακτικά. Ο κύριος λόγος για τον οποίο η Ηρακλειά είναι κατάλληλη για καταφύγιο των αρπακτικών, είναι οι απότομοι, κατακόρυφοι γκρεμοί στους οποίους, λόγω της έντονης διάβρωσης που έχουν υποστεί, έχουν δημιουργηθεί κατάλληλες θέσεις για το φώλιασμα των αρπακτικών. Τα πιο σημαντικά αρπακτικά που συναντάμε στην Ηρακλειά είναι το Όρνιο (Gyps fulvus), ο Μαυροπετρίτης (Falco eleonorae) και ο Σπιζαετός (Hieraaetus fasciatus).
Αρχαιότητες
Επίσης στη νησίδα αυτή σώζονται λείψανα αρχαίων οικισμών και τάφων καθώς και ερείπια των αρχαίων ιερών της θεάς Τύχης και του Λοφίτου Διός. Στοιχεία που δηλώνουν ότι από το 3.000 π.Χ. είχε σημαντική ανάπτυξη στον ευρύτερο κυκλαδικό πολιτισμό. Στους νεότερους χρόνους τα πολλά σπήλαια της νήσου χρησίμευσαν κατά καιρούς ως κρησφύγετα πειρατών και λαθρεμπόρων, εξ ου και οι διάφορες ονομασίες των ορμίσκων. Στη θέση Λιβάδι έχει εντοπιστεί φρούριο Ιστορικών χρόνων. Το νησί υπήρξε κρησφύγετο πειρατών επί Τουρκοκρατίας.
Κάτοικοι
Οι περισσότεροι κάτοικοι του νησιού ασχολούνται με την κτηνοτροφία και τη γεωργία και το νησί φημίζεται για τα νόστιμα παραδοσιακά του τυριά, τα κρέατα (κατσίκι, αρνί και χοιρινό), τη φάβα και το θυμαρίσιο μέλι εξαιρετικής ποιότητας. Τους θερινούς μήνες αρκετοί κάτοικοι της Ηρακλειάς ασχολούνται με τον τουρισμό.
Πρόσβαση
Η Ηρακλειά συνδέεται ακτοπλοϊκώς με συμβατικά και ταχύπλοα πλοία από Πειραιά και Κυκλάδες.
Πειραιάς
Συνδέεται με 3 δρομολόγια την εβδομάδα
Κυκλάδες
Αμοργός (Αιγιάλη): Συνδέεται με 3 δρομολόγια την εβδομάδα
Αμοργός (Κατάπολα): Συνδέεται με 6 δρομολόγια την εβδομάδα
Δονούσα: Συνδέεται με 3 δρομολόγια την εβδομάδα
Κουφονήσια: Συνδέεται με 3 δρομολόγια την εβδομάδα
Νάξος: Συνδέεται καθημερινά
Πάρος: Συνδέεται με 3 δρομολόγια την εβδομάδα
Σχοινούσα: Συνδέεται καθημερινά
Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια
Πηγή photo slider: από τη Σοφία Μ. από προσωπικό της αρχείο
