Γενικές Πληροφορίες για το Νομό Λακωνίας

Ο δήμος Ανατολικής Μάνης αποτελεί το νότιο τμήμα του Ταϋγέτου ως το ακρωτήριο Ταίναρο όπου είναι και το νοτιότερο χερσαίο τμήμα της Ευρώπης. Ο δήμος Ευρώτα αποτελεί την εύφορη πεδιάδα μεταξύ του Ταϋγέτου και του Πάρνωνα αλλά και ορεινό κομμάτι του Πάρνωνα. Ο δήμος Μονεμβασιάς στα νότια αγκαλιάζει την Ελαφόνησο και αποτελεί το νότιο τμήμα του Πάρνωνα ως το ακρωτήριο Μαλέα. Ο δήμος Σπάρτης είναι ο μόνος Δήμος που δε βρέχεται από θάλασσα.

Η πρωτεύουσα του νομού είναι η Σπάρτη,  χτισμένη νότια από το κέντρο της αρχαίας ομώνυμης πόλης, στην καταπράσινη κοιλάδα ανάμεσα στις οροσειρές του Πάρνωνα και του Ταΰγετου, κοντά στη δεξιά όχθη του ποταμού Ευρώτα. Είναι μία πανέμορφη σύγχρονη πόλη με μεγάλη ιστορία, έδρα του ομώνυμου δήμου και αποτελεί το οικονομικό και εμπορικό κέντρο του νομού Λακωνίας.

Η Λακωνία βρίσκεται ανάμεσα σε δύο οροσειρές, τον Ταΰγετο στα δυτικά και τον Πάρνωνα στα ανατολικά όπου τους χωρίζει η εύφορη κοιλάδα του Ευρώτα, του μοναδικού μεγάλου ποταμού της Λακωνίας που χύνεται στο Λακωνικό κόλπο. Η οροσειρά του Ταΰγετου καταλήγει στη χερσόνησο της Μάνης και συγκεκριμένα στο ακρωτήριο Ταίναρο, ενώ η οροσειρά του Πάρνωνα εκτείνεται στην ίδια κατεύθυνση και καταλήγει στην Επίδαυρο Λιμηρά και στο ακρωτήριο Μαλέας. Οι ακτές της βρίσκονται ανάμεσα στο Μεσσηνιακό και Λακωνικό κόλπο καθώς και στο Μυρτώο πέλαγος.

Στο νομό Λακωνίας ανήκουν και διάφορα ερημονήσια που βρίσκονται στα νότια και δυτικά παράλια του νομού. Ο Άγιος Σπυρίδωνας βρίσκεται στη βόρεια άκρη του λιμανιού της Ελαφονήσου, ο Άγιος Φωκάς στη Μονεμβασιά, ο Γλάρος στο Μαραθιά, η Κρανάη ή Μαραθονήσι είναι ακριβώς δίπλα στο Γύθειο και την Ελαφόνησο που μαζί με τα νησάκια Αγλύφτη, Κασσέλα, Παυλοπέτρι και Ποριά αποτελούν το νησιωτικό Δήμο της Λακωνίας. Η Ελαφόνησος είναι το μόνο κατοικημένο νησί και βρίσκεται νοτιοανατολικά του νομού, δίπλα στον κάβο Μαλέα.

Η οικονομία της Λακωνίας βασίζεται κυρίως στη γεωργία όπου κατέχει και μια από τις πρώτες θέσεις πανελλαδικά στη βιολογική καλλιέργεια, την κτηνοτροφία, την αλιεία και τον τουρισμό.

– Φημισμένο είναι το εξαιρετικής ποιότητας και παγκοσμίου φήμης ελαιόλαδο και οι ελιές. Στη Λακωνία καλλιεργούνται, οι τοπικές ποικιλίες Κορωνέικη  Αθηνολιά, Κουτσουρελιά και οι βρώσιμες ελιές (καλαμών).

– Τα εσπεριδοειδή, μανταρίνια, πορτοκάλια, λεμόνια, είναι καλλιέργεια με ιδιαίτερη οικονομική σημασία για το νομό. Στη Λακωνία υπάρχει βιομηχανική μονάδα χυμοποίησης πορτοκαλιών «Χυμοί Λακωνίας» από τις μεγαλύτερες της χώρας με υψηλή ποιότητα και με μεγάλη ποικιλία.

– Στους κάμπους της Λακωνίας καλλιεργούνται κηπευτικά (ντομάτα, πιπεριά, μελιτζάνα) με φημισμένη τη Σκάλα ως «ο Κήπος της Ευρώπης». Στα Βάτικα παράγεται εύγευστο κόκκινο κρεμμύδι.

– Αξιόλογη είναι η παραγωγή σύκου στην περιοχή των Μολάων και του Ασωπού και η παραγωγή κάστανου και καρυδιού στα ορεινά χωριά του Πάρνωνα.

– Τα αμπέλια της είναι ονομαστά από τους αρχαίους χρόνους. Σήμερα με τις βιολογικές καλλιέργειες παράγονται πολλές ποικιλίες κρασιών, με σημαντικές διακρίσεις στην εγχώρια αλλά και στην παγκόσμια αγορά. Τα περισσότερα Λακωνικά αμπέλια βρίσκονται στα Βάτικα, τη Μονεμβασιά, τη Γράμμουσα, το Μαυροβούνι, το Δαφνί, την Ποταμιά και τις Αμύκλες.

– Τα τυποποιημένα βιολογικά προϊόντα του νομού είναι: λάδι, ελιές, κρασιά, μέλι.

– Στην κτηνοτροφία κυριαρχούν τα αιγοπρόβατα όπου από το γάλα παράγεται εξαιρετική φέτα, καθώς και παραδοσιακό γιαούρτι. Υπάρχουν επίσης χοιροτροφικές μονάδες και μονάδες παραγωγής καπνιστού λουκάνικου και παστού χοιρινού με άρωμα πορτοκαλιού.

– Τα χαρακτηριστικά βότανα και φυτά της Λακωνίας ξεχωρίζουν για την ένταση των αρωμάτων και των γεύσεων τους, όπως η ρίγανη και το τσάι του βουνού Ταΰγετου και Πάρνωνα.

– Η παραγωγή άριστης ποιότητας μελιού οφείλεται στις πλούσιες ανθοφορίες αυτοφυών και καλλιεργούμενων φυτών, καθώς και το ευνοϊκό κλίμα σε όλο το νομό.

– Οι τοπικοί φούρνοι παράγουν πολλά αρτοσκευάσματα και εξαιρετικά παξιμάδια. Τα αμυγδαλωτά της Μονεμβασιάς είναι παραδοσιακά γλυκά του οικισμού του Κάστρου.

– Μικρές βιοτεχνίες  παρασκευάζουν παραδοσιακά ζυμαρικά (τραχανά, χυλοπίτες κ.ά.), με τοπικές πρώτες ύλες.

– Στον Πάρνωνα και στον Ταΰγετο γίνεται εκμετάλλευση του δασικού πλούτου, με αξιόλογη παραγωγή στρογγυλής ξυλείας, κυρίως πεύκου.

– Στο Γεράκι οι γυναίκες ασχολούνται με την υφαντουργία και τα κιλίμια του Γερακίου που φημίζονται σε όλη την Σπάρτη και είχαν βραβευθεί στις εκθέσεις της Βιέννης και του Ζάππειου.

– Ο τουρισμός είναι αρκετά ανεπτυγμένος κυρίως στις παράκτιες περιοχές, αλλά και στην ενδοχώρα που προσελκύουν τα πλούσια φυσικά, ιστορικά μνημεία του νομού.

– Φημισμένο είναι το εξαιρετικής ποιότητας και παγκοσμίου φήμης ελαιόλαδο και οι ελιές (τσακιστές, θρούμπες, νεροελιές, χαρακτές και βρώσιμες).

– Τα εσπεριδοειδή (πορτοκάλια, μανταρίνια, λεμόνια) και τα κηπευτικά της (ντομάτες, πιπεριές, μελιτζάνες) φημίζονται για την ποιότητα και τη νοστιμιά τους. Τα φραγκόσυκα στη Λακωνική Μάνη γίνονται υπέροχη μαρμελάδα.

– Τα λαχανικά αλλά και τα αρωματικά βότανα από τον Ταΰγετο και τον Πάρνωνα ξεχωρίζουν για την ένταση του αρώματος και της γεύσης τους.

– Πέρα από τα καλλιεργούμενα είδη η λακωνική γη προσφέρει και αυτοφυή. Ποικίλα και νόστιμα είναι τα άγρια χόρτα.

– Στους ορεινούς οικισμούς παράγονται εξαιρετικής ποιότητας κάστανα και καρύδια.

– Μέλι αρίστης ποιότητας  παράγεται σε ολόκληρη την Λακωνία και αποκτά μια ιδιαίτερη γεύση και άρωμα, χάρη στα πεύκα, το θυμάρι, το ρείκι, τη φασκομηλιά, το θρούμπι και το τεύκριο σπάνιο φυτό Ελαφονήσου.

– Σήμερα με τις βιολογικές καλλιέργειες παράγονται πολλές ποικιλίες κρασιών. Το γνωστό Αγιωργίτικο, η Καστροπολιτεία, ο Μονεμβάσιος, ο Ροδίτης, η Μονεμβασιά, το Φιλέρι, αλλά και η Μαλβαζία, ένα κρασί που απέκτησε ΠΟΠ.

– Η μεγάλη ποικιλία Λακωνικών τυριών από ντόπια κατσικίσια και προβατίσια γάλατα αρίστης ποιότητας όπως: ανθότυρο, γραβιέρα, ξηρή μυζήθρα, φέτα, η σφέλα (Π.Ο.Π.), που η φήμη της περνά τα σύνορα της χώρας, αποτελούν γευστικές προκλήσεις.

– Αξιόλογη είναι και η παραγωγή παραδοσιακών ζυμαρικών (χυλοπίτες, τραχανάς) από τοπικές βιοτεχνίες.

– Στο δήμο Σπάρτης υπάρχουν εγκαταστάσεις ιχθυοκαλλιέργειας, όπου παράγεται η καπνιστή πέστροφα και ο σολομός εξαιρετικής ποιότητας.

Ο νομός Λακωνίας δε διακρίνεται μόνο για το πλούσιο ιστορικό παρελθόν της, αλλά και λόγω της πλούσιας γαστρονομικής παράδοσής της. Ο πλούτος και η ποιότητα των προϊόντων της δίνει το προνόμιο να έχει μια μεγάλη γκάμα αγαθών. Νόστιμες συνταγές μετατρέπονται σε υπέροχες γαστρονομικές εμπειρίες και αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του πολιτισμού της.

Κύρια πιάτα

– Αστακομακαρονάδα, Γαριδομακαρονάδα

– Γίγαντες με σύγκλινο στο φούρνο

– Γκόγκλες (χειροποίητα χοντρά μακαρόνια) με ξερή μυζήθρα

– Κόκορας κοκκινιστός κρασάτος, Κόκορας κοκκινιστός με Γκόγκλες (χειροποίητα χοντρά μακαρόνια) και ξερή μυζήθρα

– Λούπινα ξηρά (μαγειρεύονται όπως τα όσπρια)

– Μπριάμ σιγοψημένο μαζί με τυριά

– Μυδοπίλαφο

– Πασπαλάς (χυλός από σταρένιο αλεύρι, λάδι και νερό) με κρεμμύδια ή χοιρινές τσιγαρίδες, Πασπαλάς με ορτύκια

– Στραπατσάδα (ντομάτα, φέτα και αυγά) με σύγκλινο

– Τραχανάς

– Χοιρινό με λάδι και αλεύρι (Χιουροσπάλα)

– Χυλοπίτες

– Ψάρια και θαλασσινά

Κύρια πιάτα με κρέας

– Κατσικάκι ριγανάτο στη γάστρα με αγκινάρες

– Ρεγάλι (συκωταριά αρνίσια) με σύγκλινο, ντομάτα, κρασί και μυρωδικά

– Χοιρινό με σύγκλινο, πατάτες και πορτοκάλι στη γάστρα

Σαλάτες

Άγρια χόρτα, βρασμένα και τσιγαρισμένα σε ελαιόλαδο

Ορεκτικά

– Λουκάνικο καπνιστό με πορτοκάλι τηγανητό ή ψητό στη σχάρα

– Μπριζόλα χοιρινή καπνιστή με καρυκεύματα και κρασί

– Σύγκλινο (χοιρινό παστό και λουκάνικο, αρωματισμένο με πορτοκαλόφλουδα και διατηρημένο στο ίδιο του το λίπος)

Πίτες

– Κοζούνι (πίτα με κρέας ορτυκιών, ντομάτα, φρέσκα κρεμμυδάκια και μυρωδικά)

– Τσαΐτια (πιτάκια τηγανιτά με γέμιση από μυρωδάτα χορταρικά και ντόπιο τυρί)

Τυροκομικά

– Ανθότυρο, γραβιέρα, μυζήθρα ξηρή, φέτα

– Σφέλα (ψητή στα κάρβουνα)

Κρασιά από τη Μονεμβασιά

– Αγιωργίτικο, Καστροπολιτεί, Μονεμβάσιος, Ροδίτης Φιλέρι

– Μαλβαζία  (ΠΟΠ)

Γλυκά

– Αμυγδαλωτά Μονεμβασιάς

– Γαλατόπιτα της Μάνης

– Γλυκό Καρύδι, Γλυκό Κάστανο, Γλυκό Κυδώνι

– Δίπλες (γλυκό του Μανιάτικου γάμου και γενικότερα της χαράς)

– Καρυδόπιτα με τρούφα σοκολάτας από πάνω

– Κουλουράκια με γλυκάνισο και άλλα μυρωδικά

– Λαλάγγια τηγανητά με μέλι, Λαλαγγάδια με ροδοζάχαρη και κουκουζέλι

– Μαρμελάδα από φραγκόσυκα που υπάρχουν σε αφθονία στη γη της Μάνης

– Μπουρέκι στριφτό σιροπιαστό, γεμισμένο με καρύδι και γλυκιά κολοκυθόπιτα

– Μπρούστουλας με γάλα, τραχανά, πληγούρι και μέλι

Ο νομός Λακωνίας έχει να προβάλλει πολλές πολιτιστικές εκδηλώσεις από τον δήμο, καλλιτεχνικές ομάδες και δραστήριους φορείς, προσελκύοντας πολλούς επισκέπτες, διατηρώντας τοπικά έθιμα και παραδόσεις.

Αρεόπολη: Επέτειος της εξέγερσης του 1821 στις 17 Μαρτίου.

Άρνα: Η «Γιορτή του Κάστανου» είναι ένα 3ήμερο φεστιβάλ, που διοργανώνεται κάθε χρόνο τις τελευταίες μέρες του Οκτωβρίου. Είναι πλούσιο σε καλλιτεχνικά δρώμενα και καλαίσθητη υπαίθρια αγορά.

Ασωπός: Γιορτή του Σύκου τέλος Αυγούστου.

Γύθειο: Τα Μαραθονήσεια με μουσικές εκδηλώσεις, θεατρικές παραστάσεις και αθλοπαιδιές από τα μέσα του Ιούλη έως τα μέσα Αυγούστου.

Δαφνί: Βλάχικος Γάμος την Καθαρή Δευτέρα.

Ελαφόνησος: Η Γιορτή του Ψαρά ή Γιορτή της Μαρίδας κάθε χρόνο το τελευταίο δεκαήμερο του Αυγούστου στην πλατεία του λιμανιού της Ελαφονήσου. Εκδήλωση με άφθονα ψάρια και κρασί, ατελείωτο γλέντι με νησιώτικους αλλά και στεριανούς χορούς.

Καρυές: Ο Ημιμαραθώνιος Πάρνωνα «Τα Καρυάτεια» είναι ένας ορεινός αγώνας αντοχής 20,3χλμ που λαμβάνει χώρα στις αρχές κάθε καλοκαιριού.

Κροκέες: Αποκριάτικο καρναβάλι τελευταία Κυριακή και πολιτιστικές εκδηλώσεις τον Ιούλιο.

Μονεμβασιά: Πολιτιστικές εκδηλώσεις την καλοκαιρινή περίοδο.

Μυστράς: Παλαιολόγεια στις 29 Μαΐου και πανηγύρι από τις 26 Αυγούστου ως τις 2 Σεπτεμβρίου όπου έμποροι και μικροπωλητές απ’ όλη την Ελλάδα συγκεντρώνονται και πουλάνε τα εμπορεύματά τους.

Νεάπολη: Αποκριάτικο καρναβάλι τελευταία Κυριακή και πολιτιστικές και αθλητικές εκδηλώσεις την καλοκαιρινή περίοδο.

Σαϊνοπούλειο Αμφιθέατρο (5ο χλμ. της Εθνικής Οδού Σπάρτης-Καλαμάτας εντός του ομώνυμου πάρκου): Πολιτιστικό Καλοκαίρι με πολιτιστικές εκδηλώσεις που περιλαμβάνει θεατρικές παραστάσεις, συναυλίες και άλλα ανάλογα δρώμενα.

Σελασιά: Η Γιορτή Ελιάς και Λαδιού κάθε καλοκαίρι, το πρώτο Σαββατοκύριακο του Αυγούστου. Η Γιορτή στοχεύει στην προβολή και προώθηση του λακωνικού ελαιόλαδου και της λακωνικής ελιάς, καθώς και στην πολιτιστική ανάπτυξη της περιοχής.

Σκάλα: Γιορτή του Πορτοκαλιού στη Στεφανιά Σκάλας την τελευταία εβδομάδα του Μάιου.

Σπάρτη: Γιορτή του οσίου Νίκωνα στις 26 Νοεμβρίου και το Σπάρταθλον που είναι ένας διεθνής αγώνας υπερμαραθωνίου δρόμου, με αφετηρία την Ακρόπολη μπροστά στο Ηρώδειο και τερματισμό στο άγαλμα του Λεωνίδα στη Σπάρτη, σε ανάμνηση του κατορθώματος του Φειδιππίδη και γίνεται κάθε χρόνο στο τέλος του Σεπτέμβρη.

Τρύπη: Πανηγύρι της παλαιάς μονής του Αγίου Ιωάννη Προδρόμου τον Σεπτέμβριο.

Ο νομός Λακωνίας είναι ιδανικός τόπος για τους λάτρεις του εναλλακτικού τουρισμού, με στοιχεία του απροσδόκητου, του άγνωστου και της έκπληξης. Η Λακωνία προσφέρει στους επισκέπτες της πλήθος επιλογών με έντονες στιγμές περιπέτειας στα ανεξερεύνητα μονοπάτια των άγριων βουνών, απότομων πλαγιών και ανεξιχνίαστων δασών και πάρκων.

Αγροτουρισμός

Ξενώνες και Παραδοσιακά Ξενοδοχεία έχουν ήδη ξεκινήσει δραστηριότητες που έχουν σχέση με την αγροτική παραγωγή της Λακωνίας. Πολλές από τις διαδικασίες παραγωγής των παραπάνω προϊόντων μπορεί ο τουρίστας να παρακολουθήσει, ακόμη και να συμμετέχει βοηθώντας τους ντόπιους κατοίκους στις καθημερινές τους αγροτικές εργασίες.

Ανάβαση – Ορειβασία

Τα μονοπάτια της Λακωνίας συγκαταλέγονται στα καλύτερα σηματοδοτημένα μονοπάτια της Ελλάδας, χάρη στην πολυετή προσπάθεια ανάδειξης και διατήρησής τους από τον Ορειβατικό Σύλλογο Σπάρτης (Ε.Ο.Σ.), τόσο στην οροσειρά του Ταϋγέτου όσο και του Πάρνωνα. Πολλές διαδρομές που οδηγούν στις κορυφές τους, αλλά και παλαιά μονοπάτια που ξεκινούν από τα χωριά στα πεδινά και φτάνουν μέχρι τους πιο απομακρυσμένους ορεινούς οικισμούς τους.

Αναρρίχηση

Στον Άγιο Νικόλαο της Νεάπολης το πάρκο του Κάβο Μαλέα – Ζόμπολου έχει να προσφέρει πλήθος διαφορετικών διαδρομών οι οποίες προσφέρουν διαφορετική δυσκολία.

Στα Βάτικα οι λάτρεις της αναρρίχησης θα βρουν πολλές και διαφορετικές διαδρομές ανάμεσα στους κάθετους βράχους που ορθώνονται μέχρι τον Κάβο Μαλέα.

Στο Κυπαρρίσι έχει ότι χρειάζεται για να αναδειχθεί σε κορυφαίο διεθνή αναρριχητικό προορισμό. Το αναρριχητικό πάρκο, το οποίο έχει απεριόριστες δυνατότητες ανάπτυξης, κυριαρχούν οι δασωμένες πλαγιές του Πάρνωνα που πέφτουν απότομα στο Μυρτώο Πέλαγος, η δε θέα από τα πεδία αναρρίχησης είναι εκπληκτική.

Στην Τρύπη το Αναρριχητικό Πάρκο Λαγκάδας – Ταϋγέτου που βρίσκεται λίγα χιλιόμετρα μετά τον οικισμό της Τρύπης, στο 15ο χιλιόμετρο της εθνικής οδού Σπάρτης – Καλαμάτας, είναι υψηλής αισθητικής και δυσκολίας και απευθύνονται σε αναρριχητές που θέλουν να έρθουν σε επαφή με υψηλό επίπεδο αναρριχητικών προβλημάτων.

Θρησκευτικός Τουρισμός

Στη Λακωνία και ειδικά στην περιοχή του Μυστρά, υπάρχουν μοναστήρια, εκκλησίες και θρησκευτικά μνημεία από τα βυζαντινά χρόνια.

Ιστιοπλοΐα

Ο Ναυτικός Όμιλος Λακωνίας, με έδρα το Γύθειο, διεξάγει ιστιοπλοϊκούς αγώνες (ανάμεσα στους οποίους και το Ράλι Νοτίου Ελλάδος), με συμμετοχή πολλών Ελλήνων και ξένων.

Οικολογικός Τουρισμός

Υπάρχουν συγκεκριμένες δημοτικές επιχειρήσεις και οργανισμοί στη Λακωνία που ασχολούνται με την ανάπτυξη του οικοτουρισμού.

Πεζοπορία

Ο Ταΰγετος έχει πολλές διαδρομές που οδηγούν στις κορυφές του, αλλά και παλαιά μονοπάτια που ξεκινούν από τα χωριά στα πεδινά και φτάνουν μέχρι τους πιο απομακρυσμένους ορεινούς οικισμούς. Η χερσόνησος Τηγάνι αποτελεί πρόκληση ιδιαιτέρως για τους φίλους της πεζοπορίας.

Ποδηλασία Ορεινή

Στο νομό Λακωνίας υπάρχει σήμανση ορεινής ποδηλατικής διαδρομής από την Ταϋγέτη έως την Πηγή Μαγγανιάρη (μέσω Λακκωμάτων) πάνω στον οδικό άξονα του κινείται κατά μήκος του βουνού.

Σέρφινγκ

Για σέρφινγκ ενδείκνυται ο κόλπος της Νεάπολης στην παραλία του Μαυροβουνίου και στην παραλία της Σελινίτσας στο Γύθειο.

Ο νομός Λακωνίας είναι αναπτυγμένος στα τουριστικά καταλύματα για όλες τις απαιτήσεις και για όλες τις ηλικίες. Υπερπολυτελή ξενοδοχεία, μικρότερες ξενοδοχειακές μονάδες, διαμερίσματα, δωμάτια και βίλες-κατοικίες όπου τα τελευταία χρόνια γνωρίζει σημαντική ανάπτυξη. Στην ενδοχώρα υπάρχουν πολλά παραδοσιακά ξενοδοχεία και ξενώνες, προσαρμοσμένα στο φυσικό περιβάλλον και στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική του νομού.

Οδικώς: Ακολουθείτε την Εθνική Οδό προς Τρίπολη.

Ακτοπλοϊκώς: Υπάρχει σύνδεση με ιπτάμενα δελφίνια από τη Μαρίνα Ζέας με το Γύθειο, το Κυπαρίσσι, Μονεμβασιά, Νεάπολη και Γέρακα. Η Λακωνία συνδέεται επίσης με τα Επτάνησα και το Κίσσαμο Χανίων μέσω του Πειραιά.

ΚΤΕΛ: Καθημερινά πραγματοποιούνται δρομολόγια με λεωφορεία του ΚΤΕΛ από την Αθήνα για την Σπάρτη, το Γύθειο, τη Νεάπολη και τη Μονεμβασιά.

Η Λακωνία ήδη από την αρχή των ιστορικών χρόνων ονομάζεται Λακωνική και Λακεδαίμων, ενώ από την εποχή της Ρωμαιοκρατίας ως σήμερα. Η Σπάρτη και η Λακωνία αναφέρεται από την Ελληνική μυθολογία, από τον Όμηρο στα έπη του, την Ιλιάδα και την Οδύσσεια ως ένα από τα ισχυρότερα μυκηναϊκά βασίλεια και έδρα του Μενελάου, αδερφού του βασιλιά Αγαμέμνονα των Μυκηνών την περίοδο πριν τον Τρωικό Πόλεμο.

Προϊστορικοί χρόνοι

Η Λακωνία κατοικήθηκε ήδη από τα παλαιολιθικά και τα νεολιθικά χρόνια, ενώ αργότερα εγκαταστάθηκαν Λέλεγες, Αχαιοί και Ίωνες. Ευρήματα για την παλαιολιθική εποχή έχουν βρεθεί δυτικά της Αρεόπολης (σπήλαιο Απήδημα και θέση Καλαμάκια), στην περιοχή Σελινίτσα (ανατολικά του Γυθείου) και στην Κοκκινιά (κοντά στην αρχαία πόλη Άκριες. Ευρήματα για τη νεολιθική εποχή έχουν βρεθεί στην κοιλάδα του Ευρώτα, στο Κουφόβουνο (νότια της Σπάρτης, στον οικισμό του Αγίου Ιωάννη) και στο Σπήλαιο Αλεπότρυπα, στην πεδινή περιοχή των εκβολών του ποταμού (Αστέρι), και στα σπήλαια του Διρού, στις δυτικές ακτές της Μάνης. Ευρήματα για την εποχή του χαλκού έχουν εντοπιστεί σε περιοχές και από τις δύο πλευρές του Ευρώτα, στο γεωγραφικό τρίγωνο που σχηματίζεται από τις πόλεις Σπάρτη, Γύθειο και Μολάοι και στο Παυλοπέτρι, ένα μικρό νησί ανάμεσα στην Ελαφόνησο και την Πούντα.

Μυκηναϊκή Περίοδος

Κατά τη Μυκηναϊκή περίοδο ολόκληρη η περιοχή σημαδεύτηκε από σημαντική ανάπτυξη, όπως μαρτυρείται από τα επικά ποιήματα του Ομήρου, ιδιαίτερα σε σχέση με το μύθο του Μενέλαου και της Ελένης. Η Σπάρτη κατά τη μυκηναϊκή περίοδο ήταν χτισμένη στη μέση του εύφορου κάμπου δίπλα στον ποταμό Ευρώτα. Ευρήματα έχουν βρεθεί στις τοποθεσίες βόρεια του μυχού του Λακωνικού κόλπου και κατά μήκος του ποταμού Ευρώτα, Αμύκλες, Βάφειο, Καρδαμύλη στα παράλια της χερσονήσου του Ταΰγετου, Μέση,  Λας,  Οίτυλος, Πελλάνα, Περιστέρι (δίπλα στη Σκάλα), Μενάλαιον, Συκιά και στη Σπάρτη οι περίφημοι μυκηναϊκοί τάφοι και τα ανάκτορα του Μενελάου.

Ύστερη Εποχή του Χαλκού

Μετά την κατάρρευση του μυκηναϊκού πολιτισμού περίπου το 1100 π.Χ. εγκαθίστανται στην περιοχή Δωριείς, η γνωστή κάθοδος των Δωριέων. Σταδιακά οι Σπαρτιάτες ενώνονται κάτω από δύο βασιλικές οικογένειες, τους Αγιάδες και τους Ευρυπωντίδες και αρχίζουν να επεκτείνονται στις γύρω περιοχές δημιουργώντας κοινωνικές τάξεις, τους ομοίους, τους είλωτες και τους περιοίκους και κατά τον 7ο αιώνα π.Χ. συγκροτούν τη γνωστή σύμφωνα με τους νόμους του Λυκούργου κοινωνία τους. Η ακμή της Σπάρτης συνδέθηκε με τους δύο Μεσσηνιακούς πολέμους (735-715 π.Χ. και στα μέσα του 7ου αιώνα π.Χ.) και με την κατάκτηση της γειτονικής περιοχής της Μεσσηνίας. Για να αντισταθμίσει την ανάδυση μιας νέας δύναμης της πόλης των Αθηνών, η Σπάρτη κατέβαλε μεγάλη προσπάθεια για τη δημιουργία της Πελοποννησιακής Συμμαχίας, στην οποία συμμετείχαν όλες οι πελοποννησιακές πόλεις (εκτός από το Άργος και την Ήλιδα), το νησί της Αίγινας και τα Μέγαρα. Τα χρόνια που ακολούθησαν σημαδεύτηκαν από τους Περσικούς πολέμους. Η συμβολή της Σπάρτης υπήρξε καθοριστική, ιδιαίτερα στις μάχες των Θερμοπυλών και των Πλαταιών.

Περσικοί Πόλεμοι

Στους Περσικούς Πολέμους, οι Σπαρτιάτες δε θα πάρουν μέρος στη μάχη του Μαραθώνα αλλά η θυσία των 300 του Λεωνίδα στο στενό των Θερμοπυλών το 480 π.Χ. θα γινόταν το συγκλονιστικότερο γεγονός αυτής της περιόδου καθώς οι Σπαρτιάτες έπεσαν υπακούοντας στον άγραφο νόμο που όριζε ότι δεν έπρεπε να εγκαταλείψουν το πεδίο της μάχης. Μετά τη νικηφόρα για τους Έλληνες μάχη των Πλαταιών, ζητήθηκε από τη Σπάρτη να αναλάβει επιθετικό πόλεμο στη Μικρά Ασία κατά των Περσών αλλά αρνήθηκε.

Ελληνιστική Εποχή – Οι Πελοποννησιακοί πόλεμοι

Ο Πελοποννησιακός πόλεμος ξεκίνησε το 431 π.Χ. και είχε ως κύριους αντιπάλους του την Αθήνα και τη Σπάρτη και τελείωσε το 404 π.Χ., αναγκάζοντας την Αθήνα σε μια ταπεινωτική ήττα. Ήταν ένας καταστροφικός πόλεμος, όχι μόνο για τους ηττημένους αλλά και για τους νικητές αποδυνάμωσε την πόλη της Σπάρτης και έδωσε τη δυνατότητα σε άλλες Ελληνικές πόλεις να έρθουν στο προσκήνιο. Την ίδια περίοδο έγιναν εσωτερικές αλλαγές, επηρεάζοντας έτσι το πολιτικό σύστημα της πόλης, όπως η πώληση γηπέδων που παραχωρήθηκαν σε κάθε πολίτη, που είχε ως αποτέλεσμα μεγάλα τμήματα γης να συγκεντρωθούν στα χέρια λίγων πλούσιων Σπαρτιατών γαιοκτημόνων. Η ψήφιση της νέας νομοθεσίας που κατέστησε δυνατές τέτοιες αλλαγές ακολούθησε μείωση του αριθμού των ίσων, δηλαδή των ελεύθερων ανδρών, γεγονός που οφείλεται στην έλλειψη επαρκούς ανδρικού πληθυσμού και στη συνακόλουθη αποδοχή των «περιοίκων» και «ελώτων» ως Σπαρτιάτες πολίτες. Το 371 π.Χ. οι Θηβαίοι νίκησαν τους Σπαρτιάτες στη μάχη των Λεύκτρων, καταρρίπτοντας έτσι το μύθο του αήττητου Σπαρτιατικού στρατού και περιορίζοντας σταδιακά τη δύναμή του.

Ελληνιστική Εποχή – Η εμφάνιση των Μακεδόνων

Η άνοδος της εξουσίας των Μακεδόνων μείωσε περαιτέρω την επιρροή της Σπάρτης. Η πόλη απομονώθηκε ακόμη περισσότερο όταν αρνήθηκε να συμμετάσχει στο συνέδριο της Κορίνθου που επικεντρώθηκε στην οργάνωση των ελληνικών πόλεων-κρατών ενάντια στην περσική επέμβαση. Κατά την ελληνιστική περίοδο η Σπάρτη προσπάθησε να ανακτήσει τη δύναμή της αλλά μάταια, καθώς ενεπλάκη στις συγκρούσεις μεταξύ των διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Το 195 π.Χ. οι Ρωμαίοι, με επικεφαλής τον στρατηγό Φλαμινίνο, πολιόρκησαν τη Σπάρτη και κατέλαβαν το Γύθειο. Ταυτόχρονα, η κυριαρχία της Σπάρτης στους παραθαλάσσιους Λακωνικούς οικισμούς που αποτελούσαν το Κοινόν των Λακεδαιμονίων και αναγκάστηκε να προσχωρήσει στην Αχαϊκή Συμμαχία (192 π.Χ.). Τα επόμενα χρόνια η Μακεδονία θα κυριαρχήσει στην Ελλάδα και όχι μόνο, ενώ η Σπάρτη θα συνεχίσει να βυθίζεται στην εσωτερική της κρίση και μετά τη μάχη της Μεγαλόπολης και της Σελλασίας η Σπάρτη θα καταρρεύσει τελείως μέχρι και τη ρωμαϊκή κατάκτηση (146 π.Χ.).

Ρωμαϊκοί Χρόνοι

Μετά την εγκαθίδρυση της ρωμαϊκής κυριαρχίας (146 π.Χ.), η Σπάρτη εξασφάλισε αρκετά προνόμια για τον εαυτό της και γνώρισε σημαντική οικονομική άνθηση.  Στα πρώτα χρόνια του Χριστιανισμού οι Λακωνικές πόλεις έγιναν σημαντικά κέντρα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Οι Ρωμαίοι που είναι γνωστοί για την υψηλή εκτίμηση τους για το καθεστώς της Σπάρτης έχτισαν εκεί σημαντικές κατασκευές. Παλιές τελετουργίες αναβίωσαν, νέοι αγώνες θεσμοθετήθηκαν και αρκετοί Σπαρτιάτες απέκτησαν το δικαίωμα της ρωμαϊκής υπηκοότητας.

Ύστεροι Χρόνοι

Το 267 μ.Χ. οι βάρβαροι Ερούλι κατάφεραν να φτάσουν μέχρι τη Λακωνική χερσόνησο και ρήμαξαν τη Σπάρτη. Ωστόσο, η περιοχή δεν άργησε να επουλώσει τις πληγές της και να συνεχίσει την οικονομική της ευημερία. Ο καταστροφικός σεισμός του 375 μ.Χ. είχε αντίκτυπο σε ολόκληρη την περιοχή και πολλές από τις παραθαλάσσιες πόλεις του Λακωνικού κόλπου βυθίστηκαν. Η επιδρομή των Βησιγότθων υπό τον Αλάριχο το 396 μ.Χ. εξαφάνισε τη Σπάρτη. Στα χρόνια που ακολούθησαν το μεγαλύτερο μέρος του σπαρτιατικού πληθυσμού συγκεντρώθηκε σε οχυρωμένες τοποθεσίες, χτίστηκαν τείχη γύρω από την πόλη, το όνομα της οποίας είχε πλέον αλλάξει σε Λακεδαιμονία. Το 1205 με την άφιξη στην περιοχή των σταυροφόρων της Δ’ Σταυροφορίας πολλοί τοπικοί άρχοντες, που είχαν ανεξαρτητοποιηθεί από την Κωνσταντινούπολη καιρό πριν, συντάχθηκαν με τους Φράγκους, ενώ άλλοι τους αντιστάθηκαν. Η Λακεδαιμονία έπεσε στα χέρια των Φράγκων μετά από πενθήμερη πολιορκία το 1210. Μέχρι το 1265 οι κάτοικοι της Λακεδαιμονίας την είχαν εγκαταλείψει και είχαν εγκατασταθεί ομαδικά στο Μυστρά για περισσότερη ασφάλεια. Οι Βυζαντινοί ίδρυσαν το Δεσποτάτο του Μορέως, με έδρα το Μυστρά, και χρησιμοποίησαν τη Λακωνία ως βάση για την ανακατάληψη της Πελοποννήσου.

Οθωμανική Περίοδος

Η Πελοπόννησος υποτάχθηκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία το 1460. Η Λακωνία θα εξεγερθεί αρκετές φορές μαζί με άλλες περιοχές εναντίον των Τούρκων, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Το 1821 η περιοχή θα εξεγερθεί με τη βοήθεια των Μανιατών με αποτέλεσμα η Μάνη και μεγάλο μέρος της Λακωνίας να κρατήσουν την ανεξαρτησία τους. Η συμβολή της Λακωνίας στον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας του έθνους κατά της Οθωμανικής αυτοκρατορίας ήταν πολύ σημαντική. Στις 17 Μαρτίου 1821 οι Μανιάτες ήταν οι πρώτοι που ύψωσαν και δεσμεύτηκαν στο λάβαρο της Επανάστασης. Στις 23 Μαρτίου 1821 απελευθέρωσαν την πόλη της Καλαμάτας και ως το 1828 θα καταφέρουν να καταλάβουν τα κάστρα της περιοχής και να αντιμετωπίσουν τον Ιμπραήμ. Το 1834 αποφασίζεται από την αντιβασιλεία του Όθωνα η οικοδόμηση της πόλης της Σπάρτης στην αρχαία της θέση.

Νεότερη Εποχή

Μετά τη συγκρότηση του νεοελληνικού κράτους, η ανάπτυξη της Λακωνίας ήταν αργή και ακολουθεί την τύχη της υπόλοιπης Ελλάδας, αλλά από τις αρχές του 20ου αιώνα, η οικονομία και ο πολιτισμός του νομού γνώρισαν μεγάλη πρόοδο.