Η χαρουπιά ήταν γνωστή στους Αρχαίους Έλληνες οι οποίοι την καλλιεργούσαν για τους καρπούς της ως τροφή για ανθρώπους και ζώα. Στην Κρήτη η Χαρουπιά είναι ένα από τα πιο κοινά δέντρα, γιατί λόγω των κλιματολογικών συνθηκών μπορεί να ευδοκιμήσει παντού, ενώ υπάρχουν και αυτοφυή δέντρα, κυρίως σε ξηρά και πετρώδη εδάφη κοντά στη θάλασσα. Για δεκαετίες εξαγόταν μόνο ο σπόρος του και ο υπόλοιπος καρπός χρησιμοποιούνταν ως ζωοτροφή. Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου αποτελούσε την διατροφή που έσωσε την Κρήτη από το λιμό.

Τα βασικά χαρακτηριστικά της χαρουπιάς είναι ότι δεν απαιτεί ιδιαίτερη φροντίδα, η εξαιρετική αντοχή της στην ξηρασία και η δυνατότητά της να προστατεύει το έδαφος από τη διάβρωση. Για αυτό και πολλοί επιστήμονες προτείνουν την χαρουπιά ως μέσο αντιπυρικής προστασίας.

Στα Αστερούσια όρη Ηρακλείου, κοντά στις Τρεις Εκκλησιές Ηρακλείου βρίσκεται το μεγαλύτερο φυσικό χαρουπόδασος της Ευρώπης. Σε εξέλιξη βρίσκεται και η δημιουργία ενός επισκέψιμου πάρκου Χαρουπιάς έκτασης 30 στρεμμάτων στο Δήμο Μυλοποτάμου.

Στην Κρήτη, που αποτελεί τη βασική περιοχή παραγωγής στην Ελλάδα, υπάρχουν αρκετοί νέοι καλλιεργητές που ασχολούνται με την αξιοποίησή του και προσπαθούν να κάνουν την παραγωγή πιο αποδοτική.

Τα χαρούπια είναι γλυκά, εύγευστα, έχει σχετικά λίγες θερμίδες και έχουν πολλαπλά οφέλη στην υγεία, γιατί περιέχουν πρωτεΐνες, βιταμίνες και μέταλλα. Δεν περιέχει καφεΐνη και γλουτένη και είναι η κορυφαία πηγή ασβεστίου, αφού περιέχει τρεις φορές περισσότερο ασβέστιο απ’ ότι το γάλα. Είναι αντιοξειδωτικά για την αντιμετώπιση των ελεύθερων ριζών, αντιικά για την ενίσχυση του ανοσοποιητικού και έχει υπολιπιδαιμικές ιδιότητες για την καταπολέμηση της κακής χοληστερόλης. Βοηθά στην πρόληψη της δυσκοιλιότητας και την ομαλή λειτουργία του εντέρου, ενώ μπορεί να μειώσει κατά πολύ τα συμπτώματα της οξείας διάρροιας. Έχει θετικά αποτελέσματα στο επίπεδο της γλυκόζης στο αίμα και χρησιμοποιείται κατά του σακχαρώδη διαβήτη και της παχυσαρκίας.

Σήμερα το χαρούπι και τα υποπροϊόντα του (μέλι, ζυμαρικά, μπισκότα, παξιμάδια, χαρουπόμελο, χαρουπομερέντα) αποτελούν κυρίως την πρώτη ύλη στη ζαχαροπλαστική και στην αρτοποιία, εκφράζοντας ξεχασμένες διατροφικές συνήθειες. Πρόσφατα μάλιστα κατατέθηκε πρόταση για την ένταξη της χαρουπιάς και της διατροφικής της αξίας στη λίστα της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Στην περιοχή του Πανόρμου Ρεθύμνου, υπάρχει ο μοναδικός -ίσως– παλιός μεγάλος Χαρουπόμυλος της Κρήτης, ο οποίος μετά την παραχώρηση της χρήσης του στην Πολιτιστική Εταιρεία Πανόρμου «Επιμενίδης» κηρύχθηκε ως βιομηχανικό μνημείο από το υπουργείο Πολιτισμού. Ο χώρος αυτός, ιδιοκτησίας του Αγροτικού Συνεταιρισμού Πανόρμου, με την πρωτοβουλία και ενεργή συμμετοχή της μη κερδοσκοπικής πολιτιστικής εταιρείας «Επιμενίδης» που ιδρύθηκε το 1998 και είναι υπεύθυνη για τη διαχείρισή του, έχει μετατραπεί σε αξιόλογο πολιτιστικό, εκθεσιακό και συνεδριακό κέντρο όλης της Κρήτης. Για να ολοκληρωθεί πλήρως, υπάρχουν σχέδια να δημιουργηθεί στον περιβάλλοντα χώρο του υπαίθριο θέατρο, καθώς και πάρκο ενδημικών φυτών και λουλουδιών της Κρήτης.

Που θα βρείτε κρητικά χαρούπια