Πόλεις & Χωριά στο Νομό Φλώρινας
Άγιος Παντελεήμονας
Ο Άγιος Παντελεήμονας είναι ορεινό χωριό χτισμένος στις δυτικές όχθες της λίμνης Βεγορίτιδας και σε κοντινή απόσταση από τη λίμνη των Πετρών οι οποίες αποτελούν σημαντικούς υδροβιότοπους. Η παλιά ονομασία του χωριού ήταν Πάτελι. Τα σημαντικότερα μνημεία είναι ο προϊστορικός οικισμός Αγίου Παντελεήμονα, η νεκρόπολη του Αγίου Παντελεήμονα, το Κάλε, η ελληνιστική πόλη των Πετρών, τα βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία. Αξιοθέατα του χωριού είναι η νεκρόπολη στη θέση «Άγιος Γεώργιος», που χρονολογείται στους πρώιμους ιστορικούς χρόνους και έχει κηρυχθεί αρχαιολογικός χώρος, το οχυρό Κάλε, κοντά στη λίμνη των Πετρών, το Πυργόσπιτο που βρίσκεται στο χωριό με τη χρονολογία 1908 στο αέτωμα του σαχνισιού της πρόσοψης. Από το 1986 χαρακτηρίστηκε ως έργο τέχνης, η ιερά μονή των Αγίων Παντελεήμονος και Ευβούλης στα δυτικά του χωριού. Το άλσος με το μικρό εκκλησάκι του Αγίου Πνεύματος βορειοδυτικά του χωριού με αριστουργηματική θέα προς τη Βεγορίτιδα, ο ανεμόμυλος που βρίσκεται μέσα στο χωριό και χτίστηκε επί Τουρκοκρατίας και οι καταρράκτες που σχηματίζονται την άνοιξη δυτικά του χωριού όταν τα νερά της Λίμνης των Πετρών μέσα από τεχνική δίοδο πέφτουν στη λίμνη Βεγορίτιδα.
Αμμοχώρι
Το Αμμοχώρι βρίσκεται στο λεκανοπέδιο της Λυγκηστίδας. Στο τραπεζοειδές ύψωμα «Κάσανο», έχει εντοπιστεί η θέση αρχαίου οικισμού των κλασικών, ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων. Το χωριό αναφέρεται ως Πεσόσνιτσα από το 15ο αιώνα και κατοικείται κυρίως από χριστιανούς και λίγους μουσουλμάνους. Αρχικά φαίνεται ότι κατοικήθηκε το βόρειο τμήμα και στη συνέχεια το νότιο. Οι πρώτες εγκαταστάσεις ήταν παραποτάμιες καλύβες, ενώ οι κάτοικοι εκμεταλλεύονταν την άμμο και τις πέτρες του Μικροπόταμου (Μαλαρέκα) που διασχίζει το χωριό. Το 15ο αιώνα ήταν τιμάριο των γαιοκτημόνων Ηλία Ουμούρ και Χισίρ. Κατά το Μακεδονικό αγώνα υπήρχε έντονη αντιπαράθεση μεταξύ πατριαρχικών και εξαρχικών κατοίκων. Οι Βούλγαροι προσπάθησαν να προσεταιριστούν τους κατοίκους εκμεταλλευόμενοι τη συμμετοχή τους στην εξέγερση του Ίλιντεν. Λειτουργούσε Ελληνικό και Βουλγαρικό σχολείο, καθώς επίσης πατριαρχική και Εξαρχική εκκλησία. Το 1906 η κάτοικοι υπό τη Βουλγαρική πίεση μεταστράφηκαν στην Εξαρχία, αλλά μετά την επανάσταση των Νεοτούρκων επέστρεψαν σταδιακά στο πατριαρχείο. Από τους Πεσοσνιτσιώτες που διακρίθηκαν στο Μακεδονικό αγώνα, κυριότεροι ήταν οι Ναούμ Γίρδας και Δημήτριος Κλιγκάτσης του Ναούμ. Κατά τους Βαλκανικούς πολέμους το χωριό καταλήφθηκε από Σέρβους. Κατέληξε στην Ελλάδα μετά επίπονες διαπραγματεύσεις με τη χάραξη των συνόρων και την παραχώρηση του Μοριχόβου στη Συνθήκη του Βουκουρεστίου. Το 1923 οι λιγοστοί μουσουλμάνοι κάτοικοι προσέφυγαν στην Τουρκία και στο Αμμοχώρι εγκαταστάθηκαν μερικές οικογένειες προσφύγων από τη Μικρά Ασία, τον Πόντο και τον Καύκασο. Σήμερα το Αμμοχώρι αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα χωριά του Δήμου Φλώρινας. Στα δυτικά του χωριού σε μικρή απόσταση βρίσκεται η μικρή λίμνη του Αμμοχωρίου.
Ανταρτικό
Το Ανταρτικό είναι ορεινό χωριό του νομού Φλώρινας χτισμένο σε υψόμετρο 1.044 μέτρων στις πλαγιές του όρους Βαρνούντα και αποτελεί έναν από τους πιο ορεινούς οικισμούς του νομού Φλώρινας. Η αρχική ονομασία του οικισμού ήταν Ζέλοβο, μετονομάστηκε όμως το 1927 σε Ανταρτικό. Η ονομασία δόθηκε προς τιμήν των πολυάριθμων κατοίκων του χωριού που συμμετείχαν στο Μακεδονικό Αγώνα. Το χωριό ιδρύθηκε γύρω στα 1800 από οικογένειες Ηπειρωτών, καθώς και Σλάβων από την περιοχή της Δίβρης. Ο οικισμός του Ανταρτικού έχει ιδιαίτερη αρχιτεκτονική και είναι ανακηρυγμένος ως παραδοσιακός οικισμός ενώ οι κάτοικοί του ασχολούνται κατά κύριο λόγο με την κτηνοτροφία. Αξιοθέατα αποτελούν οι ιεροί ναοί του Αγίου Νικολάου και του Αγίου Αθανασίου. Σε απόσταση 7 χιλιομέτρων από το Ανταρτικό βρίσκεται η πηγή Πελιόρ.
Ασπρόγεια
Τα Ασπρόγεια παλαιότερα είχαν την ονομασία Στρέμπενο. Το χωριό είναι χτισμένο σε υψόμετρο 850 μέτρων και γιορτάζει στις 5 και 6 Αυγούστου καθώς υπάρχει εκκλησία Μεταμορφώσεως του Σωτήρος. Κύρια ασχολία των κατοίκων είναι η γεωργία και η κτηνοτροφία. Στην είσοδο του χωριού υπάρχει άγαλμα του Μακεδονομάχου Καπετάν Βαγγέλη όπου τελείται μνημόσυνο την 1η ή τη 2η Κυριακή του Μαΐου. Αρχικά υπήρχαν συνοικισμοί στις θέσεις Ελενίτσα, Αμμουδιά, Λεπτοκαρυές και άλλες περιοχές. Λόγω όμως της ελονοσίας και ύστερα από σύσταση των Οθωμανικών αρχών που είχαν έδρα στο γειτονικό Σκλήθρο, το χωριό μεταφέρθηκε πιο ψηλά, στη σημερινή του θέση. Οι κάτοικοι ήταν αρχικά ελληνόφωνοι, αρβανιτόφωνοι και βλαχόφωνοι, αλλά κατά τα μέσα του 19ου αιώνα σλαβοφώνησαν.
Λιμνοχώρι
Το Λιμνοχώρι είναι ορεινό χωριό χτισμένο σε υψόμετρο 610 μέτρων. Βρίσκεται στο δυτικό τμήμα του οροπεδίου Πτολεμαΐδας – Αμυνταίου, στις ανατολικές όχθες της μικρής λίμνης Ζάζαρης και βορειοδυτικά της λίμνης Χειμαδίτιδας. Είναι χτισμένο πάνω σε μία χαμηλή ράχη που χωρίζει τις δύο λίμνες, μέσα σε καταπράσινο περιβάλλον. Την περίοδο της Τουρκοκρατίας κατοικείτο από Οθωμανούς, υπήρχε μάλιστα τζαμί στο κέντρο του χωριού μέχρι τη δεκαετία του ’50. Μετά την απελευθέρωση και την ανταλλαγή πληθυσμού το 1922 εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες από τον Πόντο. Οι κάτοικοι του χωριού ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Η γύρω από το χωριό περιοχή, η οποία εκτείνεται κυρίως γύρω από τις λίμνες Ζάζαρη και Χειμαδίτιδα, είναι χαρακτηρισμένη ως Natura 2000. Θεωρείται σημαντικός βιότοπος για τα πουλιά και γαλήνιο τοπίο με ορεινό δασικό τοπίο από τη δυτική πλευρά, έλη, καλαμιώνες και γόνιμη πεδιάδα από τα ανατολικά. Σε διπλανή με το χωριό τοποθεσία, βρίσκονται τα ιαματικά λουτρά «Μπάνια» όπου διασώζεται πισίνα από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας
Νυμφαίο
Το χωριό Νυμφαίο είναι ορεινός οικισμός σε υψόμετρο 1.350 μέτρων που έχει χαρακτηριστεί από το 1978 ως «διατηρητέος παραδοσιακός οικισμός». Βρίσκεται στο νότιο άκρο του νομού Φλώρινας, στις ανατολικές κλιτύες του όρους Βέρνου και είναι ένα από τα δέκα ομορφότερα χωριά της Ευρώπης. Στον παγκόσμιο διαγωνισμό της U.N.E.S.C.O. διεκδίκησε το Διεθνές Βραβείο Μελίνα Μερκούρη για την άριστη διαχείριση πολιτιστικού αποθέματος και φυσικού περιβάλλοντος. Η παλιότερη ονομασία που είχαν δώσει οι πρώτοι κάτοικοι του χωριού ήταν Νιβέστα, όνομα βλάχικης και προηγουμένως δωρικής προέλευσης, με τρεις ερμηνείες: «Νύφη» λόγω της ομορφιάς του χωριού (Νιβέστα) και της τοποθεσίας, «αθέατη» (ni vista) πιθανώς διότι βρισκόταν σε σημείο όπου δε γινόταν εύκολα ορατό και «χιονάτη» ή «όπου μένει το χιόνι» (nives sta). Περικλείεται από δάσος οξιάς και διασχίζεται από λιθόστρωτα μονοπάτια και πετρόκτιστα σπίτια. Στο χωριό επίσης υπάρχει και το μισογκρεμισμένο στρατηγείο του Παύλου Μελά.
Πισοδέρι
Το Πισοδέρι είναι χωριό χτισμένο στις πλαγιές του όρους Βαρνούντα σε υψόμετρο περίπου 1.420 μέτρων και αποτελεί τον πιο ορεινό οικισμό του νομού Φλώρινας. Στην κοινότητα Πισοδερίου ανήκει και ο οικισμός Βίγλα, πολύ γνωστός για τις πολύ χαμηλές θερμοκρασίες που επικρατούν εκεί το χειμώνα αλλά και για το Χιονοδρομικό Κέντρο που λειτουργεί εκεί. Το Πισοδέρι χτίστηκε στην αρχή της μήκους 70 περίπου χιλιομέτρων στενωπού, η οποία χωρίζει την οροσειρά του Βαρνούντα από τον ορεινό όγκο του Βιτσίου αλλά και ενώνει τον κάμπο της Φλώρινας με τις περιοχές της Πρέσπας, Καστοριάς, Ντεβόλι. Μέσα στο χωριό βρίσκεται η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής που υπάρχει από το 1730 και είναι βέβαιο, από εντοιχισμένη πλάκα, ότι ανακαινίσθηκε το έτος 1848. Επίσης βρίσκεται το παρεκκλήσι του Αγίου Χαραλάμπους που είναι άγνωστο το πότε χτίστηκε αλλά σίγουρα είναι παλαιότερο της Αγίας Παρασκευής. Έξω από το Πισοδέρι βρίσκεται το Χιονοδρομικό Κέντρο Πισοδερίου, η Μονή Αγίας Τριάδος Πισοδερίου σε υψόμετρο 1.395 μέτρων όπου χτίστηκε το 1050 μ. Χ. όπως προκύπτει από εντοιχισμένη πέτρινη πλάκα στη θύρα της εκκλησίας και επισκευάσθηκε το 1836. Το 2016 χαρακτηρίστηκε ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο.
Σκλήθρο
Το Σκλήθρο είναι ορεινός οικισμός σε υψόμετρο 680 μέτρων χτισμένο στους πρόποδες των ορεινών όγκων του όρους Βίτσι, σε μια μικρή κοιλάδα όπου ενώνονται 3 ποταμοί. Η παλιά ονομασία του χωριού ήταν Ζελενίτσι που στα σλαβικά σημαίνει «πράσινος τόπος» και υποδήλωνε το καταπράσινο τοπίο της περιοχής.
Ψαράδες
Οι Ψαράδες είναι ορεινός παραδοσιακός οικισμός που βρίσκεται στο βορειοδυτικό άκρο του νομού, στη νότια όχθη της λίμνης της Μεγάλης Πρέσπας. Μέχρι το 1928 ονομαζόταν Νίβιτσι. Κύρια πηγή του εισοδήματος των κατοίκων είναι η αλιεία, η κτηνοτροφία (σπάνια ράτσα αγελάδων βραχυκερατικής φυλής) και ο τουρισμός. Είναι το μοναδικό ελληνικό χωριό στις όχθες της Μεγάλης Πρέσπας και είναι ανακηρυγμένος παραδοσιακός οικισμός.