Πόλεις & Χωριά στο Νομό Ροδόπης
Άνω Κάρδαμος
Ο Άνω Κάρδαμος είναι ημιορεινό χωριό και βρίσκεται στα όρια της Ελλάδας με τη Βουλγαρία. Είναι χτισμένο στις πλαγιές των Ορέων Βυρσίνης, που αποτελούν μέρος της Ανατολικής Ροδόπης, σε υψόμετρο 473 μέτρα, νοτιοανατολικά του βουνού Πολεμιστής (υψόμετρο 956 μ.). Δίπλα του περνά ο ομώνυμος χείμαρρος ενώ νοτιοανατολικά σε χαμηλότερο υψόμετρο είναι ο Κάρδαμος, του οποίου θεωρείται από παλιά συνοικισμός. Πολιτισμικά, όπως και όλα της Οργάνης, ανήκει στα Πομακοχώρια της Ροδόπης ενώ γεωγραφικά στην περιοχή «Νυμφαία». Από το χωριό, βορειοδυτικά, ξεκινά πεζοπορικό μονοπάτι, μήκους περίπου 3 χλμ. προς το ύψωμα Πολεμιστής και την πυραμίδα 79 των ελληνοβουλγαρικών συνόρων, που έχει θέα τα χωριά και τοπία της βουλγαρικής Ροδόπης.
Αρριανά
Τα Αρριανά είναι μικρή πεδινή κωμόπολη και βρίσκονται στα όρια με το νομό Έβρου, στη βορειοανατολική άκρη της πεδιάδας της Κομοτηνής σε υψόμετρο 104 μέτρων. Είναι χτισμένα σε περιοχή με εύφορα εδάφη ανάμεσα σε δύο χείμαρρους (Ασπρόρεμα – βόρεια και Ξηρόρεμα – νότια) του ποταμού Φιλιούρι (Λίσσος). Οι κάτοικοι του χωριού, στην πλειοψηφία μουσουλμάνοι, ασχολούνται με τη γεωργία και κυρίως με την καλλιέργεια καπνού και την ποικιλία «μπασμά». Νοτιοανατολικά προς το γειτονικό Ιάσιο υπάρχει οργανωμένο άλσος με εστιατόριο Στη θέση «Σκάλωμα» έχουν εντοπιστεί κοιτάσματα βιομηχανικού ορυκτού (ζεόλιθου) και προγραμματίζεται η λειτουργία εξόρυξής τους σε έκταση 98 στρεμμάτων. Στη θέση «Πετρότοπος» (Καγιαλίρ Γερλέρ Γελί), 3 χιλιόμετρα βόρεια του χωριού, βρίσκεται ρωμαϊκό λουτρό (μέσα 2ου – 3ου μ.X.) επάνω στο οποίο δημιουργήθηκε μεταγενέστερο νεκροταφείο (μέσα 3ου – 4ου αι. μ.X.) και έχουν βρεθεί όστρακα με πλαστική και εγχάρακτη διακόσμηση. Η περιοχή από το 1979 έχει κηρυχθεί αρχαιολογικός χώρος.
Γρατινή
Η Γρατινή είναι ένα χωριό βορειοανατολικά της Κομοτηνής. Βορειοδυτικά υπάρχει το φράγμα της Γρατινής ύψους 45 μέτρων και χωρητικότητας 18 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων νερού. Το φράγμα αυτό εξυπηρετεί το θερμοηλεκτρικό εργοστάσιο της ΔΕΗ στη βιομηχανική περιοχή της Κομοτηνής. Την ύστερη Βυζαντινή περίοδο η πόλη αναφερόταν ως Γρατζιανούς, ενώ σε οθωμανικές πηγές αναφέρεται ως Ίγριτσαν (Iğrican) και Αγριτζάνχισαρ (Ağricanhišar). Πιθανώς δε να αντιστοιχεί με τη βυζαντινή καστροπολιτεία Γρατιανούπολις, ονομασθείσα προς τιμήν του Ρωμαίου αυτοκράτορα Γρατιανού (367-383). Σήμερα σώζονται στο λόφο βόρεια του χωριού λίγα ερείπια από το οχύρωμα της Βυζαντινής Γρατιανούπολης τα οποία πιθανολογούνται ότι χτίστηκαν το 14ο αιώνα. Το τείχος του αποτελείται από αργούς λίθους, κονίαμα, θραύσματα πλίνθων και ακατάστατη πλινθοδομή, και ακολουθεί ακανόνιστη διαδρομή. Από Β προς Ν το φρούριο έχει μήκος άνω των 250 ποδιών, ενώ διέθετε έναν κυκλικό πύργο στο ανατολικό τείχος.
Εσοχή
Η Εσοχή είναι ημιορεινό χωριό της Θράκης το οποίο βρίσκεται προς τα σύνορα της Ελλάδας με τη Βουλγαρία. Το χωριό είναι χτισμένο στις πλαγιές του όρους Ακρίτας της οροσειράς της Ανατολικής Ροδόπης σε υψόμετρο 400 μέτρα. Γεωγραφικά ανήκει στην περιοχή Νυμφαία και πολιτισμικά ανήκει στα Πομακοχώρια της Ροδόπης. Η ονομασία του επί τουρκοκρατίας ήταν Εσίκ-Δερέ.
Θάμνα
Τα Θάμνα, είναι πεδινό χωριό και βρίσκονται στα βόρεια της πεδιάδας της Κομοτηνής με υψόμετρο 100 μέτρα. Το χωριό είναι χτισμένο στις νότιες απολήξεις του Παπίκιου όρους, βορειοδυτικά του είναι οι Ασώματοι, νότια η Πανεπιστημιούπολη Κομοτηνής. Οι κάτοικοί του είναι μουσουλμάνοι, ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία και ειδικότερα, όπως τα γειτονικά χωριά, καλλιεργούν κεράσια. Από το χωριό ξεκινούν πολλές πεζοπορικές διαδρομές κυρίως προς το βουνό. Στην τοποθεσία «Τσοπάν-καγιά» (Coban kaya) υπάρχουν λαξευμένοι τάφοι σε βράχο που πιθανολογείται ότι είναι της παλαιοχριστιανικής εποχής καθώς και ίχνη κιβωτιόσχημων τάφων. Στο βραχώδες ύψωμα «Καλές» βρίσκονται λείψανα τείχους (με ή χωρίς συνδετικό υλικό) μιας μικρής οχύρωσης με περίμετρο περίπου 100 μέτρα καθώς και ρωμαϊκή, βυζαντινή αλλά και παλαιότερη κεραμική. Η παλιά του ονομασία, από την περίοδο της τουρκοκρατίας, είναι Εσέκ-Τσελή.
Κέχρος
Ο Κέχρος είναι ορεινό χωριό και βρίσκεται προς τα όρια της Ελλάδας με την Βουλγαρία και τα όρια του πρώην νομού με το νομό Έβρου. Το χωριό είναι χτισμένο στις πλαγιές του όρους Σάπκα με υψόμετρο 650 μέτρα. Πολιτισμικά, όπως και όλα του Κέχρου, ανήκει στα Πομακοχώρια της Ροδόπης. Ο οικισμός δημιουργήθηκε όταν οι Πομάκοι βοσκοί της γύρω περιοχής αφού μετακόμισαν τις μάντρες τους έξω από το χωριό, άρχισαν με την πάροδο των χρόνων να φτιάχνουν και τα σπίτια τους κοντά σε αυτές. Αξιοθέατο θεωρείται το ανακαινισμένο τζαμί του που έχει αξιοσημείωτη διακόσμηση.
Καρυδιά
Η Καρυδιά βρίσκεται βορειοδυτικά της Κομοτηνής. Κατά την ύστερη περίοδο της Τουρκοκρατίας κατοικείτο κυρίως από Βούλγαρους και ήταν γνωστός ως Κουζλούκιοϊ ή Κουζλουκιά, ενώ μετά τις ανταλλαγές πληθυσμών που πραγματοποιήθηκαν κατά τις δεκαετίες του 1910 και του 1920, εγκαταστάθηκαν στον οικισμό αρκετοί Έλληνες πρόσφυγες από την Ανατολική Θράκη και τη Μικρά Ασία. Παράλληλα, στην Καρυδιά παρέμειναν περίπου 10 οικογένειες Βουλγάρων. Οι σχέσεις μεταξύ των δύο κοινοτήτων της Καρυδιάς, αν και θεωρούνταν καλές κατά το Μεσοπόλεμο, διαταράχθηκαν κατά τη διάρκεια της βουλγαρικής Κατοχής. Τη συγκεκριμένη περίοδο αρκετοί Έλληνες κάτοικοι της Καρυδιάς μετακινήθηκαν προς τη δυτική πλευρά του Στρυμόνα εξαιτίας της πολιτικής των αρχών Κατοχής, ενώ μετά την Απελευθέρωση, αποχώρησαν από το χωριό οι ντόπιοι Βούλγαροι. Τα επόμενα χρόνια, ο Εμφύλιος είχε ως αποτέλεσμα να εγκαταλείψουν την Καρυδιά αρκετοί από τους κατοίκους της, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν είτε στη γειτονική Κομοτηνή είτε στις χώρες του Ανατολικού Μπλοκ ως πολιτικοί πρόσφυγες. Τη δεκαετία του 1960 παρουσιάστηκε νέο μεταναστευτικό κύμα με προορισμό τη Δυτική Γερμανία. Πριν το 1922 η Καρυδιά ήταν καθαρά κτηνοτροφικός οικισμός, ενώ στη συνέχεια η γεωργία αναδείχτηκε σε κύρια ασχολία των κατοίκων, με έμφαση στην καλλιέργεια καπνών και δημητριακών. Στο χωριό υπάρχουν τρεις εκκλησίες: η παλαιότερη, αλλά και κύρια εκκλησία, είναι αφιερωμένη στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος και χτίστηκε το 1868, ενώ οι άλλες δύο είναι αφιερωμένες στον Άγιο Αθανάσιο και τον Άγιο Λάζαρο.
Κρωβύλη
Τα Κρωβύλη είναι πεδινό χωριό σε υψόμετρο 110 μέτρα. Η Κρωβύλη βρίσκεται στα όρια με το νομό Έβρου και στα ανατολικά του κάμπου της Κομοτηνής. Είναι χτισμένη στους βορειοανατολικούς πρόποδες του όρους Ίσμαρος. Η παλιά ονομασία του χωριού, πριν την απελευθέρωση, είναι «Καρακούρτζαλη» και οι πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή, μετά την ανταλλαγή πληθυσμών, προέρχονταν κυρίως από περιοχές της Κεσσάνης (Μαχμούτ Κιοϊ, Βαρνίτσα, Καδήκιοϊ, Δογάνοβο) της Ανατολικής Ρωμυλίας αλλά και από την ευρύτερη περιοχή της Ηράκλειας (Δαούτ Δελή, Αμυγδαλιά, Μαύρη, Σιγλή, Δεμπερίκιοϊ, Νεοχώριο, Κιρκ Κιοϊ, Μακρά Γέφυρα), την Αδριανούπολη και τις Σαράντα Εκκλησιές. Στην τοποθεσία «Παπά Αμπέλια» έχει βρεθεί προϊστορικός οικισμός, λίθινοι πελέκεις, τριπτήρες και πυριτόλιθοι, τέσσερα ανθρωπόμορφα και ένα ζωόμορφο πήλινα ειδώλια, τα οποία διακοσμούνται με εγχαράξεις καθώς και πλούσια κεραμική. Η περιοχή από το 1981 έχει κηρυχθεί αρχαιολογικός χώρος. Στην οικοδόμηση των σπιτιών του χωριού έχουν επαχρησιμοποιηθεί ορισμένα αρχιτεκτονικά μέλη από παλαιοχριστιανικά αρχιτεκτονικά γλυπτά (πλάκα τράπεζας, κίονας δίλοβου παράθυρου) βυζαντινής εποχής.
Μαρώνεια
Η Μαρώνεια είναι ένα χωριό νοτιοανατολικά της Κομοτηνής και βρίσκεται κοντά στην ομώνυμη αρχαία πόλη. Από τα Ομηρικά χρόνια μέχρι σήμερα η Μαρώνεια είναι διάσημη για τις αμπελοκαλλιέργειες και τους αμπελώνες στους δυτικούς πρόποδες του Ίσμαρου με θέα το Θρακικό πέλαγος. Ο Οδυσσέας μέθυσε τον Κύκλωπα Πολύφημο με Μαρώνειο οίνο. Στον Ίσμαρο σώζονται αρχαίοι λινοί (πατητήρια σταφυλιών), λαξευμένοι σε βράχους. Η Μαρώνεια την εποχή του Ομήρου ήταν η πατρίδα του Μάρωνα, ιερέα του Απόλλωνα. Υπήρξε η μεγαλύτερη και σπουδαιότερη απ’ όλες τις αρχαίες ελληνικές αποικίες των παραλίων της Δυτικής Θράκης, με συνεχή ακμή σε όλη τη διάρκεια της ελληνικής και ρωμαϊκής αρχαιότητας. Ο σημερινός οικισμός βρίσκεται σε πλαγιά του Ισμάρου και μεταφέρθηκε εκεί το 17ο αιώνα λόγω των πειρατικών επιδρομών. Μέχρι τότε, η Μαρώνεια ήταν παραθαλάσσια. Η θέση της Βυζαντινής Μαρώνειας βρίσκεται στο λιμάνι του Αγίου Χαραλάμπους, γνωστός και ως Παληόχωρα. Αξιοθέατα του χωριού είναι το Αρχαίο Θέατρο Μαρώνειας, η παραλία της Μαρμαρίτσας, ο αρχαιολογικός χώρος της Σύναξης, το Σπήλαιο Μαρώνειας που έχει μήκος 350μ περίπου και πλάτος 15-20μ και προστατεύεται ως αρχαιολογικός χώρος, το ρήγμα Μαρώνειας-Μάκρης στην περιοχή της Μαρμαρίτσας το οποίο έχει διεύθυνση 110-120° και κλίση 60-70° ΝΔ και είναι ορατό σε ύψος 5μ ενώ το υπόλοιπο είναι βυθισμένο μέσα στη θάλασσα και φλέβες και κοίτες σιδηρομεταλλεύματος στους βράχους της Μαρμαρίτσας και στη βραχώδη περιοχή ανατολικά της παραλίας.
Πολύανθος
Ο Πολύανθος (παλαιότερη ονομασία Ναρλίκιο) είναι χωριό της Ροδόπης και βρίσκεται στους πρόποδες της οροσειράς της Ροδόπης. Όπως στη γενικότερη περιοχή, έτσι και στον Πολύανθο συνυπάρχουν χριστιανοί και μουσουλμάνοι, με κύριες ασχολίες τις καλλιέργειες και την κτηνοτροφία. Ο Πολύανθος στέκει πάνω στην αρχαία Εγνατία Οδό, η οποία ήταν μεγάλης εμπορικής, οικονομικής και πολιτισμικής σημασίας για τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Τη δεκαετία 1360-1370 η περιοχή καταλήφθηκε από τους Οθωμανούς. Μετά την προσάρτηση της περιοχής στην Ελλάδα και τις ανταλλαγές πληθυσμών που ακολούθησαν μεταξύ Ελλάδας, Τουρκίας και Βουλγαρίας, στο χωριό εγκαταστάθηκαν Έλληνες πρόσφυγες από τις περιοχές της Ανατολικής και της Βόρειας Θράκης. Στο χωριό μπορείτε να δείτε το πέτρινο τοξωτό γεφύρι στον ποταμό Κομψάτο, χτισμένο το 17ο-18ο αιώνα σε οθωμανικό ρυθμό με πλακαρές πέτρες από Ηπειρώτες μάστορες. Πρόκειται για ένα γεφύρι με κατεύθυνση από τη δύση προς την ανατολή. Το γεφύρι ήταν τρίτοξο με δυο μεσόβαθρα και δυο ακρόβαθρα και κατεύθυνση από Δύση προς Ανατολή. Σήμερα σώζεται το μεσαίο και ανατολικό τόξο και το ανατολικό ακρόβαθρο. Το μεσαίο τόξο ελαφρώς υπερυψωμένο ήταν το μεγαλύτερο. Επίσης μπορείτε να επισκεφθείτε το βυζαντινό κάστρο του Πολυάνθου, το οποίο βρίσκεται χτισμένο σε κωνικό λόφο. Οι ανασκαφές στο κάστρο έχουν δείξει ίχνη κατοίκησης παλαιοχριστιανικών και βυζαντινών χρόνων. Στην περιοχή του κάστρου έχουν ανευρεθεί ερείπια μεσαιωνικής τρίκλιτης παλαιοχριστιανικής εκκλησίας και νεκροταφείου της ίδιας περιόδου, που δείχνουν ότι γύρω από το κάστρο υπήρξε ευρύτερος οικισμός.
Φανάρι
Το Φανάρι είναι ένα γραφικό ψαροχώρι στα νοτιοδυτικά του νομού Ροδόπης. Το χωριό αποτελεί ένα γοητευτικό παραθαλάσσιο θέρετρο με ανεκτίμητης αξίας φυσική ομορφιά και πλούσιο σε υδροβιότοπους. Οι βραβευμένες με Γαλάζια Σημαία ακτές του, το σύμπλεγμα λιμνών και η πληθώρα ψαριών και σπάνιων πουλιών κάνει το Φανάρι μοναδικό στο είδος του στην περιοχή. Αξιοθέατα του χωριού είναι η Λίμνη Βιστωνίδα που βρίσκεται βορειοδυτικά, δίπλα στο Φανάρι, η παραλιακή αμμουδερή παραλία (τουριστικά ανεπτυγμένη) ανατολικά του χωριού και ο Αρχαιολογικός χώρος Αρχαία Δικαία.
Χλόη
Η Χλόη είναι ορεινό χωριό και βρίσκεται στα σύνορα Ελλάδας με Βουλγαρία και στα όρια με το νομό Έβρου. Είναι χτισμένο στις πλαγιές του όρους Σάπκα σε υψόμετρο 720 μέτρα και πολιτισμικά, όπως όλα του Κέχρου, ανήκει στα Πομακοχώρια της Ροδόπης. Αξιοθέατα είναι το πέτρινο μονότοξο γεφύρι λίγο πριν το χωριό, τα ερείπια δύο παραδοσιακών νερόμυλων και το παλιό τζαμί της που είναι διακοσμημένο με ξυλόγλυπτους δοκούς.