Πόλεις & Χωριά στο Νομό Ιωαννίνων
Ανήλιο
Το Ανήλιο είναι ένα ορεινό, βλαχόφωνο χωριό του νομού Ιωαννίνων. Είναι χτισμένο σε υψόμετρο 1.060 μέτρων στις πλαγιές της βόρειας Πίνδου, απέναντι από το Μέτσοβο και στη σκιά της βουνοκορφής «Φατζέτου» της Πίνδου. Η βλάχικη ονομασία του είναι «kiare». Κιάρε στα βλάχικα, σημαίνει το ανήλιαγο μέρος. Στο άκουσμα του ονόματος αυτό που περνά από το μυαλό σαν πρώτη εικόνα, φαντάζει ένα μέρος σκιερό, χωμένο βαθιά μέσα στη βουνοπλαγιά. Φυσικά αυτό δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα, το χωριό βρίσκεται σε ένα πανέμορφο και ηλιόλουστο μέρος, με τη θέα τόσο του φυσικού πλούτου, που κάθε εποχή είναι και ξεχωριστή, όσο με τη θέα του παραδοσιακού, κοσμοπολίτικου και γραφικού Μετσόβου, να το κάνει μοναδικό.
Άνω Πεδινά
Είναι ένα από τα παλιότερα Ζαγοροχώρια και βρίσκεται χτισμένο σε υψόμετρο 900 μέτρα. Παλιά το χωριό ονομαζόταν Σουδενά που είναι πιθανότατα σλαβικό και σημαίνει «ψυχρός τόπος», ενδεχομένως εξαιτίας της ρεματιάς που βρίσκεται ανάμεσα από τους 5 λόφους όπου είναι χτισμένο το χωριό κι από την οποία το βράδυ κατεβαίνουν ψυχρά ρεύματα αέρα.
Ασπράγγελοι
Οι Ασπράγγελοι είναι ένα καταπράσινο χωριό των Ζαγοροχωρίων. Το χωριό πήρε τη σημερινή του ονομασία «Ασπράγγελοι», το 1926 από τη μονή Ασπραγγέλων που υπάρχει στην περιοχή.
Βαπτιστής
Ο Βαπτιστής (ή Γκούρα) είναι ένα ορεινό χτισμένο σε μία πλαγιά των Τζουμέρκων, σε υψόμετρο 900 μέτρων περίπου. Τριγύρω του κυριαρχούν δάση, λαγκάδια, γκρεμοί και ανατολικά η επιβλητική κορυφή Καταρραχιάς των Τζουμέρκων, με υψόμετρο 2.280 μέτρα. Η πλαγιά που είναι χτισμένο το χωριό στέκεται πάνω από τη χαράδρα του ποταμού Καλαρρύτικου. Στο χωριό συναντάμε δείγματα λαϊκής αρχιτεκτονικής, όπως το νερόμυλο και το πέτρινο γεφύρι στη θέση Μουστιάρα. Από το 1850 χρονολογείται ο Ιερός Ναός Αγίου Ιωάννου (1850) ενώ λειτουργεί και ο Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου (19ος αιώνας). Αξίζει να επισκεφθεί κανείς τα Χαλάσματα με υψόμετρο 850 μέτρα και θέα προς τα Πράμαντα, το Αμπελοχώρι και την Άγναντα.
Βίτσα
Το χωριό Βίτσα είναι ένα μικρός παραδοσιακός οικισμός. Είναι ένα από τα ομορφότερα χωριά του Ζαγορίου. Τα σπίτια του χωριού και οι εκκλησίες, χτισμένα με παραδοσιακό τρόπο, σφιχτοδεμένα μεταξύ τους, συνδέονται με τα λιθόστρωτα ανηφορικά καλντερίμια.
Βρυσοχώρι
Το χωριό είναι το πιο απομακρυσμένο χωριό του Ζαγορίου (με σημείο αναφοράς τα Ιωάννινα), αποτελεί το 3ο μεγαλύτερο σε έκταση ανάμεσα στο σύνολο των Ζαγοροχωρίων, είναι ανάμεσα από τη 2η και την 5η ψηλότερη κορυφή της Ελλάδος (Σμόλικας 2637 μέτρα και Τύμφη 2497 μέτρα) και φυσικά ανάμεσα από τις δύο Δρακόλιμνες των βουνών αυτών. Η απόστασή του από τον Αώο ποταμό είναι μόλις 5 χιλιόμετρα και στο σημείο εκείνο το υψόμετρο δεν ξεπερνά τα 400 μέτρα. Είναι πιθανότατα το μόνο μέρος στην Ελλάδα όπου κανείς μπορεί να δει χιόνι 365 μέρες το χρόνο μιας και στους πρόποδες της Τσουκαρόσιας υπάρχουν μεγάλα κομμάτια παγετώνων που δε λιώνουν ούτε με τους καύσωνες του καλοκαιριού. Λόγω της πλουσιότατης χλωρίδας και πανίδας, το διάσημο Πανεπιστήμιο του Cambridge της Αγγλίας έστελνε από τη δεκαετία του 1970 ακόμη -και επί χρόνια- ειδικούς επιστήμονες για τη μελέτη αυτής. Οι κάτοικοι του χωριού είναι Βλαχόφωνοι. Η πανέμορφη αρχιτεκτονική των σπιτιών του χωριού δεν έχει διατηρηθεί παρά μόνο σε ελάχιστα σπίτια και αυτό γιατί το χωριό έχει καεί 3 φορές τη δεκαετία του 1940.
Δίκορφο
Το Δίκορφο ή Δικόρυφο (παλαιότερη ονομασία: Τζοντίλα) αποτελεί ένα από τα γραφικότερα χωριά του κεντρικού Ζαγορίου του νομού Ιωαννίνων. Είναι χτισμένο στη βορινή πλευρά του όρους Μιτσικελίου μέσα σε ένα καταπράσινο δάσος από οξιές, έλατα, λεπτοκαρυές και βαλανιδιές. Τα αρχοντικά και οι τοιχογραφίες τους, τα καλντερίμια, οι παραδοσιακές βρύσες με τρεχούμενο νερό πηγών, συνδυασμένα με την άγρια βλάστηση, αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα ζαγορίσιου χωριού, που αξίζει να το επισκεφθεί ο καθένας.
Καλαρρύτες
Ονομαστοί ραφτάδες, χτίστες, έμποροι, σκαλιστάδες και αργυροχρυσοχόοι, προέρχονται από τους Καλαρρύτες, που μαζί με το Συρράκο αποτελούν παραδοσιακούς οικισμούς και τουριστικά θέρετρα των ορεινών Τζουμέρκων. Το φυσικό κάλλος είναι απαράμιλλο ενώ πόλο έλξης αποτελεί η εντυπωσιακή Μονή της Κηπίνας, χτισμένη το 1212 σε απότομη πλαγιά που ανοίγεται πάνω από τον παραπόταμο του Αράχθου, τον Καλαρρύτικο, στο δρόμο προς το χωριό. Η μονή της Κηπίνας είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Σημαντικός είναι και ο Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου. Η εκκλησία χτίστηκε το 1480. Είναι μια μεγάλη τρίκλιτη βασιλική με πολύ ψηλό τρούλο. Στα δύο πλαϊνά κλίτη υπάρχει από ένα παρεκκλήσι. Η εκκλησία μαζί με το καμπαναριό έχουν επιμελημένο κτίσιμο. Νερόμυλοι, αλώνια, βρύσες, πέτρινα κτίρια και τοξωτά, πέτρινα γεφύρια βρίσκονται διάσπαρτα στην περιοχή. Στην αρχαιολογική θέση Άβατος βρίσκονται απομεινάρια αρχαίου τείχους και νεκροταφείο κιβωτιόσχημων τάφων. Εξαιρετική είναι η θέα από τον Άγιο Χριστόφορο με υψόμετρο 1.250 μέτρα και τον Μπάρο με υψόμετρο 1.850 μέτρα.
Καπέσοβο
Βρίσκεται σε αμφιθεατρική θέση στην άκρη της Μεσαριάς, στα 1.100 μέτρα υψόμετρο. Ο επισκέπτης μπορεί να δει τα μεγάλα πέτρινα σπίτια του χωριού και να επισκεφθεί την εκκλησία του Αγίου Νικολάου (1793). Επίσης, στο Καπέσοβο ενδιαφέρον παρουσιάζουν η βιβλιοθήκη, το Λαογραφικό Μουσείο (Πασχάλειος Σχολή) όπου φιλοξενεί την πρωτότυπη χάρτα του Ρήγα Φεραίου, το ξωκλήσι των ταξιαρχών 1770, Ναός Κοίμησης Θεοτόκου 1763. Το 18ο αιώνα οι Καπεσοβίτες αναδείχτηκαν σε σπουδαίους αγιογράφους γνωστοί και ως μπογάδες, οι οποίοι ανέπτυξαν τη δική τους τεχνοτροπία και φιλοτέχνησαν εκκλησίες όχι μόνο στην περιοχή της ηπείρου αλλά και στην Μακεδονία και Αιτωλοακαρνανία.
Κήποι ή Μπάγια Ζαγορίου
Μπάγια, σλάβικη λέξη, σημαίνει «λουτρό» και ανταποκρίνεται στο εντυπωσιακό περιβάλλον με τις οβίρες που δημιουργούν τα ποτάμια γύρω από το χωριό. Η Μπάγια ή Κήποι είναι το μοναδικό χωριό του Ζαγορίου που είναι χτισμένο αμφιθεατρικά σε πλαγιά λόφου δίνοντας τη δυνατότητα στον επισκέπτη να αγκαλιάσει την ιδιαίτερη ομορφιά του με μια μόνο ματιά. Στο χωριό μπορείτε να επισκεφθείτε το τρίτοξο γεφύρι, το γεφύρι του Μύλου, το γεφύρι του Κόκορη, το γεφύρι του Πετσώνη και το Λαογραφικό Μουσείο του Αγάπιου Τόλη (50.000 εκθέματα).
Μεγάλο Πάπιγκο και Μικρό Πάπιγκο
Το Πάπιγκο είναι ένα από τα 46 χωριά της οικιστικής, πολιτισμικής και ιστορικής ενότητας του Ζαγορίου ή Ζαγοροχώρια όπως είναι γνωστά. Η ιδιαίτερη δόμηση, η πλούσια βλάστηση της περιοχής και η απαράμιλλη αγριότητα του τοπίου του έλκουν πολλούς επισκέπτες από την Ελλάδα και το εξωτερικό, όλες τις εποχές του χρόνου. Χωρισμένο σε δύο «μαχαλάδες», το Μεγάλο και το Μικρό, που είναι χτισμένοι στα ριζά της Αστράκας κάτω από τους επιβλητικούς πύργους και τη μυθική Δρακόλιμνη, το Πάπιγκο έχει να επιδείξει παράδοση εξαιρετικής φιλοξενίας και ιδιαίτερο τρόπο διατήρησης της χωροταξικής και πολιτισμικής οργάνωσης της τοπικής κοινωνίας.
Μονοδένδρι
Το χωριό Μονοδένδρι, είναι ένα από τα ωραιότερα χωριά του Ζαγορίου, χτισμένο σε υψόμετρο 1060 μέτρα. Το όνομά του το οφείλει σε ένα μεγάλο έλατο που υπήρχε μέχρι το 1840. Μέχρι το 1753 ήταν μία κοινότητα με τρείς μαχαλάδες (Βίτσα, Άνω Μαχαλάς και Αγίου Γεωργίου). Στο Μονοδένδρι μπορείτε να δείτε την εκκλησία του Αγίου Αθανασίου η οποία αναστηλώθηκε πρόσφατα και δεσπόζει στην πλατεία του χωριού, Το Εκθεσιακό κέντρο και την ομώνυμη Χειροτεχνική σχολή, Το αμφιθεατρικά πέτρινο θέατρο στο Μονοδένδρι το αποτελεί χώρο πολιτισμικών εκδηλώσεων, το μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής χτισμένο στο φαράγγι του Βίκου και το πέτρινο δάσος συνεχίζοντας προς το παρατηρητήριο του Φαραγγιού του Βίκου μετά το χωριό.
Παλαιοχώρι Συρράκου
Το Παλαιοχώρι Συρράκου είναι ένα μικρό ορεινό χωριό, εκτεταμένο σε μια μεγάλη γεωργοκτηνοτροφική έκταση, στις απότομες δυτικές υπώρειες της κεντρικής Πίνδου. Το χωριό εκτείνεται μεταξύ της οροσειράς της Πρίζας και του ελατόδασους του Βριζοτοπίου και συνορεύει με τα δημοτικά διαμερίσματα Προσήλιου, Μιχαλιτσίου, Ποτιστικών, Ανατολική και την κοινότητα Βαθυπέδου. Το Παλαιοχώρι ανήκει στα βλαχόφωνα χωριά των Δυτικών Τζουμέρκων. Αξιόλογα δείγματα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής οι βρύσες (κεντρική πλατεία, στο συνοικισμό Τρίκα, στον Αϊ-Γιώργη, στο Αγρίδι), τα αλώνια (στον Άγιο Παντελεήμονα, στην Μπούνιζα, στο Αγρίδι, στην Αγία Παρασκευή και στον Αϊ-Γιώργη) και το διατηρητέο συγκρότημα με το νερόμυλο, τη νεροτριβή και το μαντάνι. Εξαιρετικές θέσεις θέας είναι η θέση Κύρκος, στα 1.100 μ., με θέα ως το Ζαγόρι, όταν έχει αιθρία και η θέση Τσούμα, στα 1.200 μ. και θέα ως την Άρτα. Ενδιαφέρουσες και οι αναβαθμίδες που σοφά ακολουθούν τις εδαφικές δυνατότητες. Στο Παλαιοχώρι ανήκει και το γνωστό μονότοξο πέτρινο γεφύρι, η γέφυρα Παπαστάθη.
Πλατανούσα
Μέσα σε ένα φυσικό περιβάλλον, με πλούσια βλάστηση και τρεχούμενα νερά βρίσκεται η Πλατανούσα. Το παλιό Δημοτικό Σχολείο μαζί με τον περιβάλλοντα χώρο του στην Πλατανούσα, χαρακτηρίζονται ως ιστορικά διατηρητέα μνημεία, ενώ αξιόλογος είναι ο Ιερός Ναός της Ζωοδόχου Πηγής (1656). Η εκκλησία βρίσκεται στον απομακρυσμένο συνοικισμό της Πλατανούσας (Μπουκόρι). Έχει ωραιότατες τοιχογραφίες και είναι το μοναδικό κτίσμα που σώζεται από το παλιό μοναστήρι της Θεοτόκου. Ο Ιερός Ναός Αγίας Παρασκευής έχει ανεγερθεί το 1734. Από την Αγριομπέστρα με υψόμετρο 1.200 μέτρα μπορείτε να δείτε τη θέα προς την οροσειρά Τζουμέρκων και τον ποταμό Άραχθο. Η θέα φθάνει μέχρι τον Αμβρακικό κόλπο, όταν υπάρχει καλή ορατότητα.
Πράμαντα
Τα Πράμαντα είναι ένα ονομαστό μαστοροχώρι με πολλές κτηνοτροφικές οικογένειες. Ο οικισμός, χτισμένος σε υψόμετρο 840μ. αμφιθεατρικά στους πρόποδες της Στρογγούλας (2.107 μ.), ίσως τις πιο επιβλητικής κορυφής των πολυτραγουδισμένων Τζουμέρκων, πλαισιώνεται από τους συνοικισμούς Τσόπελα και Χριστοί οι οποίοι αποτελούν την προγονική κοιτίδα των Πραμαντιωτών, στις όχθες του Αράχθου. Στην κεντρική πλατεία κυριαρχεί ο υπεραινώβιος πλάτανος και η ιστορική βρύση «Αράπης», δίπλα στην κεντρική εκκλησία της Αγίας Παρασκευής. Το ιστορικό μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής, η εκκλησία της Ασπροκκλησιάς στο δάσος του Μαρκοπούλου, ο παραδοσιακός νερόμυλος των Χριστών, το θαυμάσιο σπήλαιο «Ανεμότρυπα», το ορειβατικό καταφύγιο στο «Ίσιωμα» με εντυπωσιακή θέα στα 1350 μέτρα, το νερό των πηγών «Σκάλα» με θεραπευτικές ιδιότητες και «Αγκάθι» που εμφιαλώνεται στους Μελισσουργούς, είναι μερικά από αυτά που αξίζει να γνωρίσει ο επισκέπτης. Στα Πράμαντα συναντούμε ένα σύστημα με νερόμυλο, νεροτριβή και μαντάνια που έχουν χαρακτηριστεί ιστορικά διατηρητέα μνημεία. Εκτός από τους νερόμυλους, αξίζει να επισκεφτούμε τα αλώνια με τις βοηθητικές τους καλύβες που υπάρχουν διάσπαρτα στον αγροτικό χώρο. Τέτοια μνημεία συναντούμε σχεδόν σε κάθε χωριό της περιοχής. Αξίζει να δει κανείς επίσης την Ιερά Μονή της Αγίας Παρακευής (1876) στα Πράμαντα. Το μοναστήρι είναι περιτοιχισμένο σα φρούριο και βρίσκεται λίγο έξω από το χωριό, πάνω σ’ ένα μικρό λόφο. Η εκκλησία είναι μία μεγάλη τρίκλιτη βασιλική με τέσσερις κολώνες σε κάθε σειρά. Στο τέμπλο βλέπουμε εικόνες ιστορημένες το έτος 1839, που μεταφέρθηκαν εδώ από τη μικρή εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, της επονομαζόμενης «Μεγάλη Βρύση», που προϋπήρχε σε χώρο προκείμενο της ιεράς μονής. Στην είσοδο εξωτερικά είναι σκαλισμένος ένας σταυρός με χρονολογία 1876.
Συρράκο
Το Συρράκο με το «δίδυμο» χωριό των Καλαρρυτών αποτελούν από τα πιο γνωστά χωριά των Τζουμέρκων, ιδανικά για τους λάτρεις του ορεινού τουρισμού. Πρόκειται για διατηρητέους, πέτρινους οικισμούς, με μοναδική φύση, που μαγεύουν τους επισκέπτες. Διατηρημένα αλώνια και καλύβες βρίσκονται στο Συρράκο. Οι πλαγιές της κοιλάδας του ποταμού Αράχθου, παρουσιάζουν έντονες κλίσεις και καταλήγουν απότομα στην κοίτη του ποταμού. Είναι μια φυσική συνθήκη που υποχρεώνει τους κατοίκους στην κατασκευή καλλιεργήσιμων αγρών σε αναβαθμίδες. Το σχήμα τους είναι ακανόνιστο και ακολουθεί τις εδαφικές δυνατότητες. Οι ξερολιθιές στις πλαγιές των βουνών, που αυτές συγκρατούν τους μικρούς κλήρους γεωργικής γης σε οικισμούς με μεγάλο υψόμετρο, συνιστούν την ίδια την ταυτότητα του χώρου, που παρουσιάζει μάλιστα και ξεχωριστό ενδιαφέρον από τη σκοπιά της πολιτισμικής οικολογίας. Τα σημεία που πρέπει να δει όποιος επισκεφθεί το χωριό είναι η οικία του ποιητή και πεζογράφου Κώστα Κρυστάλλη και ο ιερός ναός του Αγίου Νικολάου, που βρίσκεται στο κέντρο του χωριού. Είναι αφιερωμένη στον Άγιο Νικόλαο και χτίστηκε το 17ο αιώνα. Έχει αξιόλογο ξυλόγλυπτο τέμπλο του 1900. Αξιόλογος είναι και ο επιτάφιος, που είναι φερμένος από τη Ρωσία και χρονολογείται από τις αρχές του 20ου αιώνα. Από τον Άγιο Γεώργιο με υψόμετρο 1.200 μέτρα εντυπωσιακή είναι η θέα προς τον Άραχθο και την ευρύτερη περιοχή των Τζουμέρκων, ενώ η υψηλότερη κορυφή είναι η Τσουκαρέλα με υψόμετρο 2.296 μέτρα.
Τσεπέλοβο
Το Τσεπέλοβο είναι το μεγαλύτερο χωριό από τα Ζαγοροχώρια. Βρίσκεται σε υψόμετρο 1140μ. στην οροσειρά της Τύμφης, στο κέντρο του Εθνικού Πάρκου της Βόρειας Πίνδου. Το Τσεπέλοβο είναι ένα αρχοντικό χωριό, γνωστό από το 16ο αιώνα. Το 1868 ήταν πρωτεύουσα των τουρκικών αρχών του Ζαγορίου. Το χωριό είναι βυθισμένο μέσα στο βουνό, περιτριγυρισμένο από δάση.