Πόλεις & Χωριά στο Νομό Ηλείας
Αγία Τριάδα
Η Αγία Τριάδα είναι ορεινό χωριό και μέχρι το 1908 το όνομα του χωριού ήταν «Μπουκοβίνα» ενώ την περίοδο 1908-1916 είχε μετονομαστεί προσωρινά σε «Κουσκουνιά». Μετονομάστηκε από «Μπουκοβίνα» σε «Αγία Τριάδα» το 1955. Το 1988 εντοπίστηκε κοντά στον οικισμό μυκηναϊκό νεκροταφείο που περιλαμβάνει περίπου πενήντα θαλαμοειδείς τάφους.
Αετορράχη
Η Αετορράχη βρίσκεται στο βορειοανατολικό τμήμα του νομού Ηλείας και συνορεύει με το νομό Αχαΐας. Σε πανοραμική θέση, είναι χτισμένο στην άκρη ενός λοφίσκου που στη ρίζα του απλώνεται η τεχνητή λίμνη του Πηνειού ποταμού. Νοτιοδυτικά του χωριού βρίσκεται η Αρχαία Ήλιδα, πρώτη πρωτεύουσα της Ηλείας κατά την αρχαιότητα και διοργανώτρια των Ολυμπιακών Αγώνων. Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, σε εκείνο το σημείο ο μυθικός ήρωας Ηρακλής ένωσε τα δυο ποτάμια, τον Πηνειό και τον Αλφειό και καθάρισε τα βουστάσια του βασιλιά Αυγεία. Κατά την τουρκοκρατία το χωριό πήρε την ονομασία Βάλακα (ή Βαλάκα), όταν εκεί κατοικούσε κάποιος Τούρκος τσιφλικάς, ο Βάλακ αγάς, στον οποίο και ανήκε η περιοχή. Μετά την Επανάσταση του 1821 η έκταση περιήλθε στην κατοχή των Ελλήνων και άρχισε ο εποικισμός του χωριού. Όλοι σχεδόν οι κάτοικοι προέρχονταν από τα χωριά Κάνδαλο, Σκούπι και Καρούσι των Καλαβρύτων και ήταν όλοι κτηνοτρόφοι.
Αρχαία Ολυμπία
Η Αρχαία Ολυμπία ή Ολύμπια παλαιότερα είναι χτισμένη στους πρόποδες βουνού, μέσα στην κοιλάδα όπου ρέει ο Αλφειός ποταμός. Στην ίδια θέση βρισκόταν η ιερή άλτη της Αρχαίας Ολυμπίας. Ολόγυρα υπάρχουν χαμηλοί λόφοι, σε έναν από τους οποίους έχτισε ο Ανδρέας Συγγρός το μουσείο της Ολυμπίας. Το χωριό, που βρίσκεται πολύ κοντά στον αρχαιολογικό χώρο, σε υψόμετρο 63 μέτρων. Το μουσείο της είναι από τα πλουσιότερα της Ελλάδας. Περιλαμβάνει τον Ερμή του Πραξιτέλη καθώς και άλλα θαυμάσια αγάλματα και γλυπτά. Οι κάτοικοι του χωριού ασχολούνται με τη γεωργία και κυρίως με τον τουρισμό καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου.
Γρύλλος
Ο Γρύλλος είναι χωριό χτισμένο σε δύο επίπεδα: το Κάτω Χωριό (Χάνι) και το Πάνω Χωριό. Ο Γρύλλος βρίσκεται στην πλαγιά του Όρους Λαπίθα και μοιάζει να είναι φυτεμένος ανάμεσα στα αειθαλή φυλλώματα των πεύκων και των κουκουναριών πάνω στο δρόμο που οδηγεί από τον Πύργο προς την Ανδρίτσαινα και τον περίφημο ναό του Επικούρειου Απόλλωνα. Το χωριό περιβάλλεται από τους μικρούς λόφους του Ντρίζι, του Σελενίκου και της Καρακοφωλιάς. Από τους ίδιους αυτούς λόφους που περιτριγυρίζουν το χωριό μπορεί κανείς να αγναντέψει άνετα ολάκερη τη γύρω περιοχή. Από εκεί ψηλά, καθώς κοιτάζεις προς τα δυτικά, μπορείς να δεις ολόκληρο σχεδόν το Ιόνιο Πέλαγος να ξεδιπλώνεται μακριά στα βάθη του ορίζοντα χρωματισμένο μ’ ένα βαθύ γαλάζιο χρώμα. Πολύ πιο κοντά, πάνω σχεδόν στην ακρογιαλιά, απλώνεται το τεράστιο πευκοδάσος του Καϊάφα με τις απέραντες αμμουδιές του, αν και η περίφημη λιμνοθάλασσά του με τα ιαματικά νερά κρύβεται από τους ενδιάμεσους λοφίσκους. Από την άλλη πλευρά διακρίνεται ο κάμπος του Επιταλίου (πρώην Αγουλινίτσα) και η κοιλάδα όπου βρίσκεται ο Αλφειός ποταμός. Απέναντι από το χωριό βρίσκεται μια απόκρημνη τοποθεσία που σήμερα ονομάζεται αγία Ελεούσα, ενώ πολλοί την ταυτίζουν με το Τυπαίον Όρος που αναφέρει ο Παυσανίας, απ’ όπου οι Ηλείοι έπρεπε να γκρεμίζουν τις γυναίκες που είχαν το «θράσος» να παρευρίσκονται στους Ολυμπιακούς αγώνες ή και απλώς να έχουν περάσει τον Αλφειό στις απαγορευμένες ημέρες. Καμιά φυσικά δεν είχε συλληφθεί ποτέ, εκτός από την Καλλιπάτειρα που κι αυτή έμεινε ατιμώρητη για χάρη του πατέρα, των αδελφών της και του γιου της που ήταν όλοι τους Ολυμπιονίκες. Η ίδια αυτή περιοχή ήταν μέρος του υποστατικού που είχαν δωρίσει οι Λακεδαιμόνιοι στον Ξενοφώντα (427-355 π.Χ.) και στο οποίο έζησε επί 20 περίπου χρόνια (από το 393 έως το 371 π.Χ.).
Επιτάλιο
Το Επιτάλιο είναι χτισμένο σε υψόμετρο 40 μέτρων στις παρυφές του λόφου Ντάρντιζα, πνιγμένο στη βλάστηση. Μέχρι το 1970 στην περιοχή δέσποζε η Λιμνοθάλασσα της Αγουλινίτσης, καταλαμβάνοντας έκταση 33.000 τετραγωνικών μέτρων, εκτεινόμενη μέχρι τον Καϊάφα, λιμνοθάλασσα γνωστή για τα γευστικότατα χέλια, για τον πλούσιο υγροβιότοπο και για τον πλούτο που προσέφερε στην περιοχή. Σήμερα το μεγαλύτερο μέρος της αποξηρανθείσης λίμνης καλλιεργείται από τους αγρότες των γύρω χωριών. Βορειοανατολικά του Επιταλίου, στην κορυφή του λόγου Ντάρντιζα βρίσκεται το Μοναστήρι της Ζωοδόχου Πηγής Επιταλίου με μικρή αδελφότητα μοναχών και εξαιρετική θέα στον Κυπαρισσιακό κόλπο. Οι κάτοικοι στην πλειονότητα τους ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Κυριότερες καλλιέργειες: ελιές, τομάτα, κηπευτικά, καλαμπόκι, βαμβάκι, καρπούζι.
Ζαχάρω
Η Ζαχάρω βρίσκεται προς τα νότια όρια με το νομό Μεσσηνίας και κοντά στα παράλια του Κυπαρισσιακού κόλπου. Φημίζεται για τις μεγάλες αμμώδεις παραλίες, την παρακείμενη Λίμνη Καϊάφα και τα Ιαματικά Λουτρά Καϊάφα. Κατά τις τελευταίες δεκαετίες, αποτελεί μία από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες κωμοπόλεις της Ηλείας. Πολιούχος της πόλης είναι ο Άγιος Σπυρίδων, ο οποίος γιορτάζεται στις 12 Δεκεμβρίου.
Κάστρο
Το Κάστρο είναι ημιορεινός οικισμός χτισμένος σε λοφώδη περιοχή σε υψόμετρο περίπου 165-200 μέτρων. Οι κάτοικοί του ασχολούνται κυρίως με τον πρωτογενή και τον τριτογενή τομέα της οικονομίας. Βρίσκεται στην περιοχή της βορειοδυτικής Ηλείας, ανάμεσα στα ακρωτήρια της Κυλλήνης και της Τρυπητής. Στην περιοχή δεσπόζει το μεσαιωνικό κάστρο Χλεμούτσι, απ’ όπου η ονομασία του χωριού, το οποίο προσφέρει θέα σε όλη την ευρύτερη περιοχή.
Κατάκολο
Το Κατάκολο είναι παράλιο χωριό και εξαγωγικός λιμένας του Νομού Ηλείας και θεωρείται το επίνειο του Πύργου. Βρίσκεται στο μυχό του ομώνυμου κόλπου, του λεγόμενου και Κόλπου Ιχθύος, ο δε λιμένας του είναι τεχνητός. Ο φάρος του λιμανιού, κτίσμα περίπου του 1865, έχει χαρακτηριστεί από το 2001 ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο.
Κυλλήνη
Η Κυλλήνη είναι χωριό και λιμάνι της Ηλείας που βρίσκεται στα βορειοδυτικά παράλια της Πελοποννήσου, ανατολικά του ομώνυμου ακρωτηρίου. Η Κυλλήνη είναι γνωστή και για τα ιαματικά λουτρά της. Τα ιαματικά λουτρά της Κυλλήνης βρίσκονται μέσα σε φυσικό δάσος. Τα λουτρά υπάρχουν από την αρχαιότητα και έχουν βρεθεί εγκαταστάσεις ρωμαϊκών χρόνων.
Τσίπιανα
Τα Τσίπιανα ή και Τσιπιανά είναι ορεινό χωριό χτισμένο στις πλαγιές του Ερύμανθου και στα Λάμπεια όρη, παρυφάδας του Ερυμάνθου, σε υψόμετρο 1.000 μέτρων περίπου και είναι ένα από τα ορεινότερα χωριά του νομού Ηλείας. Η περιοχή του χωριού έχει πολλά σπήλαια και βάραθρα με γνωστότερο αυτό του Μπαρμπαγιάννη. Τα Τσίπιανα είναι συνδεδεμένα με την ελληνική μυθολογία. Στα πολλά σπήλαια της περιοχής ζούσαν οι κένταυροι της γειτονικής Φολόης, και στα βουνά της ευρύτερης περιοχής κυνήγησε και σκότωσε ο Ηρακλής τον Ερυμάνθιο κάπρο. Στο λόφο Λιθαράκι, ενάμιση χιλιόμετρο από το χωριό, έχουν βρεθεί λείψανα προϊστορικού οικισμού και στη θέση «Παλαιοχώρι» λείψανα αρχαίων κτιρίων και δύο νεκροπόλεις.