Η φύση στο Νομό Λάρισας

Η φύση στο Νομό Λάρισας

Προστατευμένος υδροβιότοπος (ΝΑΤURA 2000), με 226 είδη πουλιών να ζουν στο Δέλτα του Πηνειού. Κατά την αρχαιότητα, στις εκβολές του Πηνειού κατοικούσαν οι Πελασγοί και οι Δωριείς. Οι ανασκαφές έφεραν στο φως λίθινα εργαλεία της παλαιολιθικής εποχής μεταθέτοντας την ιστορία του τόπου ακόμη και 250.000 πίσω. To γεωλογικό ρήγμα μεταξύ της οροσειράς του Ολύμπου και της Όσσας (Κισσάβου) δημιούργησε με τις προσχώσεις και τα φερτά υλικά, το Δέλτα του Πηνειού, που χαρακτηρίζεται ως Τοπίο Ιδιαίτερου φυσικού Κάλλους (ΤΙΦΚ). Το πλούσιο οικοσύστημα και η απαράμιλλη ομορφιά προσελκύουν όχι μόνο τους φυσιολάτρες, αλλά και όσους αγαπούν τα θαλάσσια σπορ όπως το Rafting ή το Kanoe & Cayak. Η περιήγηση αποζημιώνει. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Τεμπών)

Δέκα χιλιόμετρα μαγευτικό τοπίο κατά μήκος του ποταμού Πηνειού κι ένα φαράγγι πλάτους 25 μέτρων είναι αρκετά για να εξάψουν τη φαντασία, να διεγείρουν τα συναισθήματα, να δώσουν αφορμή στη δημιουργική σκέψη των καλλιτεχνών. Η κοιλάδα είναι δημιούργημα ενός χωρισμού δύο βουνών (Όλυμπος και Κίσσαβος) μετά από σεισμική δόνηση που κατά τους ιστορικούς απελευθέρωσε το συσσωρευμένο νερό που κάλυπτε τον Θεσσαλικό κάμπο και με ορμή έψαχνε δίοδο προς τη θάλασσα. Αν αγαπάς τα πλατάνια και το πράσινο του βουνού και της θάλασσας σε όλες τις αποχρώσεις, στην κοιλάδα θα το λατρέψεις. Τα φύλλα των δέντρων λούζονται στις άκρες του ποταμού. Οι πηγές της Δάφνης και της Αφροδίτης στις δύο άκρες της κοιλάδας και αφιερώματα στις θεότητες του Ολύμπου, δίνουν άλλη διάσταση στον τόπο. Μύθοι, αφηγήσεις και γκραβούρες, λυρικοί ποιητές και λαϊκοί στιχουργοί εξύμνησαν τον Πηνειό με κάθε μέσο. Ιστορία, μυθολογία, αρχαιολογία, θρησκεία, συνθέτουν ένα ενδιαφέρον μωσαϊκό για κάθε επισκέπτη. Οι προσωπικές εμπειρίες των περιηγητών δε μεταβιβάζονται. Γι’ αυτό αξίζει να το ζήσεις. Στα Τέμπη γοητεύεσαι, γαληνεύεις, νιώθεις μικρός μπροστά στην εντυπωσιακή σύνθεση της φύσης που έχει ενταχθεί στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Προστασίας Δασών. Ιδανικό σημείο για φωτογράφηση, η κρεμαστή γέφυρα (1960) που ενώνει τις δύο όχθες του Πηνειού, δύο μόλις βήματα από την εθνική οδό. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Τεμπών)

Το Μαυροβούνι εκτείνεται από βορειοδυτικά προς νοτιοανατολικά, ανάμεσα στην Όσσα και στο Πήλιο. Αποτελεί τη φυσική συνέχεια του Πηλίου και έχει υψόμετρο 1.054 μέτρα. Μερικά από τα χωριά του βουνού είναι η Σκήτη, το Κεραμίδι, η Έλαφος κ.α. Ανήκει στους νομούς Λάρισας και Μαγνησίας και στους δήμους Αγιάς και Ρήγα Φεραίου με το μεγαλύτερο τμήμα του να ανήκει στην περιφερειακή ενότητα Λάρισας. Το Μαυροβούνι αποτελεί σημαντικό βιότοπο για πολλά είδη αρπακτικών, όπως ο γυπαετός, ο ασπροπάρης και ο φιδαετός. Προστατεύεται από το ευρωπαϊκό δίκτυο Natura 2000. Στα χαμηλά υψόμετρα καλύπτεται από φρύγανα και θαμνώνες αείφυλλων πλατύφυλων ενώ σε μεγαλύτερα εμφανίζονται δάση δρυός, οξιάς και καστανιάς.

Η Όσσα είναι γνωστή επίσης με το όνομα Κίσσαβος. Βρίσκεται βορειοανατολικά του νομού Λάρισας και νότια των Τεμπών και του Πηνειού απέναντι από τον Όλυμπο, του οποίου αποτελεί συνέχεια γεωλογικά και από τον οποίο χωρίζεται από την κοιλάδα των Τεμπών. Η κορυφή Προφήτης Ηλίας έχει υψόμετρο 1.978 μέτρα, ενώ πρόσφατα μετονομάστηκε σε Κώστας Παλαμιώτης. Η Όσσα βλέπει δυτικά τον κάμπο της Λάρισας, νότια τον κάμπο της Αγιάς και ανατολικά τη θάλασσα όπου καταλήγουν οι πλαγιές της, σχηματίζοντας ορμίσκους. Το βουνό χωρίζεται σε δύο μέρη από μια κοιλάδα, η οποία ονομάζεται στα βόρεια «Μεγάλο Φαράγγι» και στα νότια «Μεγάλο Ρέμα». Τα πυκνά δάση από έλατα, οξιές, δρύες, καστανιές και τα άφθονα νερά του, του προσδίδουν ένα ποιητικό μεγαλείο και τον χαρακτηρίζουν ως Βοτανικό Κήπο με πολλούς υδάτινους δρόμους, λίμνες και φαράγγια. Μία έκταση 16.900 εκταρίων στο βορειοανατολικό τμήμα του βουνού έχει χαρακτηριστεί Αισθητικό δάσος και αποτελεί ένα από τα 19 αισθητικά δάση της Ελλάδας, έχοντας ενταχθεί στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο προστασίας NATURA 2000, ως περιοχή εξαιρετικού φυσικού κάλλους. Ο Κίσσαβος αποτελεί έναν τεράστιο βοτανικό κήπο, για την αφθονία και ποικιλία της βλάστησής του. Αείφυλλα-πλατύφυλλα, όπως αριές, κουτσουπιές, κουμαριές, ρείκια αλλά και άφθονα ποώδη (θυμάρι, ρίγανη) φύονται χαμηλά στο βουνό ενώ ψηλότερα επικρατούν οι βελανιδιές, οι καστανιές, οι κρανιές, τα σφενδάμια, οι φράξοι, οι φλαμουριές καθώς και η μαύρη πεύκη, με την οποία αναδασώθηκε ένα μικρό τμήμα αυτής της ζώνης. Από τα 500 ως τα 1600μ., κυρίως στις βόρειες και ανατολικές πλαγιές του βουνού, κυριαρχεί η οξιά είτε σε αμιγή δάση είτε σε μικτά με ελάτη. Στα βόρεια υπάρχουν πολλά καστανοπερίβολα, από τα οποία αποκλειστικά σχεδόν, παράγονται κάστανα και ελάχιστη ξυλεία. Περιορισμένη είναι η εμφάνιση της ιπποκαστανιάς, που αποτελεί σπάνιο είδος ως αυτοφυές. Έπειτα από μακρύ χρονικό διάστημα υπερεκμετάλλευσης επανεγκαθίστανται έλατα, τα οποία αποτελούν το 13% της δασοκάλυψης του αισθητικού δάσους του Κισσάβου. Επίσης, στη χλωρίδα του Κισσάβου περιλαμβάνονται είδη όπως: Κυκλάμινο το κισσόφυλλο. Μεγάλη ποικιλία ειδών συναντάται και πάνω από το δασοόριο που αρχίζει η αλπική ζώνη. Τέλος, σε τμήμα του δάσους επιτρέπεται ελεγχόμενα το κυνήγι. Στους ορεινούς όγκους του Κισσάβου υπάρχουν αγριογούρουνα ζαρκάδια, λαγοί, φασιανοί, πέρδικες κ.ά. Κωμοπόλεις και χωριά της Όσσας είναι η Αγιά, το Στόμιο, το Συκούριο, τα Αμπελάκια, η Καρίτσα, η Μελίβοια, το Μεταξοχώρι, το Μεγαλόβρυσο, η Ανατολή, το Κόκκινο Νερό, το Ομόλιο και η Σπηλιά. Στην ανατολική πλευρά της Όσσας, κοντά στο Στόμιο (Τσαγέζι) βρίσκεται η βυζαντινή Μονή Κομνηνείου γνωστή και ως Μονή του Αγίου Δημητρίου.

Ο Πηνειός, επίσης γνωστός ως Σαλαβριάς και οι πηγές του βρίσκονται στην Πίνδο. Δεχόμενος όλα τα νερά από τους συγκλίνοντες ακτινοειδώς παραπόταμους της Δυτικής Θεσσαλίας, δηλαδή του Ορεινού Όγκου της Πύλης, τα οποία άλλοτε σχημάτιζαν λίμνη και ρέοντας από τα στενά της Καλαμπάκας, που από τη διαβρωτική του ενέργεια δημιουργήθηκαν τα Μετέωρα, φθάνει στο Θεσσαλικό κάμπο, όπου διασχίζοντας το πέρασμα της περίφημης Κοιλάδας των Τεμπών, μεταξύ Ολύμπου και Όσσας, εκβάλλει στο Αιγαίο (νότιος Θερμαϊκός Κόλπος) δημιουργώντας το Δέλτα του κοντά στην περιοχή Στόμιο. Στο μέσο της κοιλάδας των Τεμπών κοντά στην Παλαιά Εθνική Οδό βρίσκεται η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, που χτίστηκε περίπου το 1910, η οποία επικοινωνεί με την απέναντι όχθη με κρεμαστή πεζογέφυρα που κατασκευάστηκε το 1960. Παρά τη μόλυνση ο ποταμός παραμένει πλούσιος σε βιοποικιλότητα. Τα παραποτάμια δάση περιέχουν ιτιές, πλατανιές, λεύκες, σκλήθρα, σφενδάμια, πικροκαστανιές, ελατοδάση και δρυοδάση. Επιπλέον, οι παραόχθιες περιοχές του είναι γνωστές για την ορνιθοπανίδα. Δεκάδες είδη κατοικούν στην περιοχή όπως φιδαετοί, ξεφτέρια και μπούφοι. Ακόμη, μπορεί να συναντήσει κανείς, μεταξύ άλλων, σταχτοτσικνιάδες, πελαργούς και καλαμόκιρκους είτε στις εκβολές είτε στα χωράφια κοντά στον ποταμό. Το συνολικό μήκος του είναι 216 χιλιόμετρα. Κυριότεροι παραπόταμοι του είναι: Ο Τιταρήσιος, ο Ενιπέας, ο Καλέτζης, ο Πορταικος ο Ληθαίος και το ρέμα Μουργκάνι. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια)

Ένα από τα συναρπαστικότερα ιερά μνημεία της φύσης στην αρχαία Ελλάδα ανοίγεται 4 χλμ νότιο-δυτικά της πόλης των Φαρσάλων, επάνω από τη νότια όχθη του Χαϊδαρορέματος, εκεί που το ρέμα εισχωρεί στην κοιλάδα του Ενιπέα ποταμού, στη θέση Αλογοπάτι του βουνού Καράπλα. Πρόκειται για ένα σπήλαιο, το οποίο είχε διαμορφωθεί ως ιερό των Νυμφών και του Πάνα και έστεκε επάνω στον αρχαίο δρόμο που συνέδεε τη Θεσσαλία με τη νότιο Ελλάδα. Το σπήλαιο αυτό ανακαλύφθηκε συμπτωματικά από τον κυνηγό Σωτήριο Ευαγγελόπουλο στις αρχές του 20ου αιώνα και ανασκάφηκε από την Ιταλική Αρχαιολογική Σχολή κατά το έτος 1922. Υπήρξε η πρώτη ανασκαφική έρευνα των διάσημων Ιταλών αρχαιολόγων Doro Levi και G. Bagnani. Πρόσφερε σημαντικά και εξαιρετικά ενδιαφέροντα στοιχεία για τις λατρευτικές παραδόσεις και πρακτικές στην αρχαία Θεσσαλία, αλλά και εν γένει στην αρχαία Ελλάδα της κλασικής εποχής. Στα ευρήματα του ιερού περιλαμβάνονται αρκετά πήλινα αφιερωματικά ειδώλια, που συχνά εικονίζουν το Πάνα και τις Νύμφες, καθώς και κεραμική. Η είσοδος του σπηλαίου διαγράφεται μερικά μέτρα επάνω από τη βάση ενός βράχου. Επάνω από την απότομη πλαγιά, πριν από το τοίχωμα του βράχου, υπάρχει μια στενή λωρίδα, που μπορεί να διαβεί κανείς μόνο με τα πόδια. Στην είσοδο του σπηλαίου πρέπει να σκαρφαλώσει ο επισκέπτης μέσα από μια σχισμή. Το εσωτερικό του σπηλαίου δεν είναι ευρύχωρο και το ανώμαλο δάπεδό του διασχίζεται από ένα αυλάκι μέσα από το οποίο στην αρχαιότητα έτρεχε το νερό που ανέβλυζε από πηγή στο σκοτεινό βάθος του σπηλαίου. Στο τοίχωμα του βράχου, στην ανατολική παρειά της εισόδου υπάρχουν σκαλισμένες δύο επιγραφές. Η μία, του 5ου αιώνα π.Χ., μας πληροφορεί ότι κάποιος ονόματι Παντάλκης πρόσφερε στις θεές μια αφιέρωση. Η δεύτερη, χαμηλότερα σκαλισμένη από την πρώτη, είναι ένα επίγραμμα του 4ου αιώνα π.Χ., που αποτελείται από είκοσι ένα στίχους και δοξάζει επτά θεότητες: τον Πάνα, τον Ερμή τον Απόλλωνα, τις Νύμφες, τον Ασκληπιό, το Χείρωνα και τον Ηρακλή. Οι θεότητες αυτές δίνουν τις ευλογίες τους στον Παντάλκη, ο οποίος φρόντισε για τη διαμόρφωση και τον εξωραϊσμό του ιερού. Η επιγραφή δίνει ουσιαστικά λόγο σε μια θεότητα, δίχως ταυτότητα, μια φωνή ανώνυμη που βγαίνει από το βουκολικό τοπίο και προσκαλεί τον περαστικό να αποδώσει τις πρέπουσες τιμές στις θεότητες, δηλαδή να προσφέρει ως ανάθημα τη θυσία ενός μικρού ζώου. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Φαρσάλων)

Πηγή πληροφοριών: Δήμος Τεμπών, Δήμος Φαρσάλων, Βικιπαίδεια

Πηγή photo slider: commons.wikimedia.org