Εκκλησίες & Μοναστήρια στο Νομό Λάρισας
Αγία Παρασκευή
Κάθε φορά που οι προσκυνητές περνούν τη γέφυρα για να φτάσουν στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, είναι σα να έρχονται για πρώτη φορά. Όλο και πιο όμορφος ο περιβάλλον χώρος. Ο ναός χτίστηκε το 1910 από τον Ο. Σ.Ε και έκτοτε χιλιάδες επισκέπτες συρρέουν να προσκυνήσουν στην προστάτιδα Αγία στις 26 Ιουλίου. Στη μικρή σπηλιά δίπλα στην εκκλησία ένας ένας οι πιστοί φτάνουν ως το αγίασμα που αναβλύζει από το βράχο. Σκοτάδι, μόνο ο ήχος από τις σταγόνες που κυλούν και την υγρασία να λυαίνει το πέρασμα σχεδόν με τρόπο μυσταγωγικό συντελώντας στην πνευματική ανάταση.
Άγιοι Θεόδωροι στη Ραψάνη
Αρχιτεκτονικό κόσμημα θεωρείται ο ναός των Αγίων Θεοδώρων στη Ραψάνη, μόλις 3χιλ από το κέντρο του χωριού στην κατάφυτη πλαγιά. Χρονολογείται από το 1778 και διαθέτει όλα τα χαρακτηριστικά που συμβάλουν στον θαυμασμό, στην ανύψωση του θρησκευτικού συναισθήματος και την απέραντη γαλήνη της ψυχής. Σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή η οποία σώζεται στον κυρίως ναό, οι τοιχογραφίες αποδίδονται στον ιερομόναχο Δαμιανό και τον συνεργάτη του Ιωάννη.
Άγιος Αθανάσιος στο Ψυχικό Λάρισας
Ο ναός του Αγίου Αθανασίου στο Ψυχικό Λάρισας είναι μία από τις δεκάδες τρίκλιτες βασιλικές που χτίστηκαν τον 19ο αιώνα κυρίως στους πεδινούς οικισμούς της Θεσσαλίας, αντικαθιστώντας τις ταπεινές εκκλησίες της προηγούμενης περιόδου. Ο ναός αποτελεί ένα εξαιρετικό δείγμα θολοσκεπούς βασιλικής με πέτρινους θόλους, που τοιχογραφήθηκε από γνωστό συνεργείο Χιοναδιτών ζωγράφων. Οι τοιχογραφίες του Αγίου Αθανασίου συντηρήθηκαν πρόσφατα από την 7η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων στα πλαίσια του 3ου Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης. Με τον τρόπο αυτό ο διάκοσμος απέκτησε και πάλι την αρχική του μορφή, ενώ κατέστη δυνατή για πρώτη φορά η πλήρης καταγραφή και εκτίμησή του.
Άγιος Γεώργιος στα Αμπελάκια
Η Εκκλησία του Αγίου Γεωργίου είναι χτισμένη στα τέλη του 15ου ή αρχές του 16ου αιώνα, με αξιόλογες τοιχογραφίες στο εσωτερικό της και σπάνιες εικόνες με σημαντικότερη αυτή του Αγίου Γεωργίου ένθρονου. Ο Ναός του Αγίου Γεωργίου είναι αφιερωμένος στον Δρακοντοκτόνο Άγιο και αποτελεί πιστό δείγμα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής των Αμπελακίων. Ο Άγιος Γεώργιος, ο οποίος είναι πολιούχος του χωριού, ανεγέρθηκε το 1720, ιστορήθηκε το 1721 από τον αγιογράφο Κωνσταντή, έχει στολιστεί δε με τοιχογραφίες και έχει πλουτιστεί με ξυλόγλυπτο Τέμπλο και Χορό. Αξίζει επίσης να αναφέρουμε πως στον προαύλιο χώρο του ναού και στο νότιο μέρος αυτού συναντάμε την προτομή του Αμπελακιώτη Επισκόπου Ρωγών Ιωσήφ, ο οποίος υπήρξε ήρωας στην πολιορκία του Μεσολογγίου, στοιχείο το οποίο μαρτυρά την έντονη σχέση και συμμετοχή των Αμπελακιωτών στον απελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων.
Άγιος Γεώργιος στο Δομένικο
Το Δομένικο είναι ένα από τα σημαντικότερα ιστορικά κέντρα της επαρχίας Ελασσόνας. Η βυζαντινή πόλη, η οποία βρίσκεται στην ακρόπολη των αρχαίων Χυρετιών, εμφανίζεται στις ιστορικές πηγές ως έδρα επισκοπής από τις αρχές του 11ου αιώνα. Ο ναός του Αγίου Γεωργίου είναι τρίκλιτη, μεσοβυζαντινή βασιλική που χρονολογείται στα τέλη του 10ου με αρχές 11ου αιώνα. Υπήρξε ο επισκοπικός ναός της πόλης μέχρι και τα τέλη του 13ου αιώνα, οπότε διευρύνθηκε ο νάρθηκας και ο ναός μετατράπηκε σε μοναστήρι. Στο εσωτερικό του ναού σώζονται τοιχογραφίες του 1611 και του 1615. Επίσης, στο νάρθηκα του ναού σώζονται ψηφιδωτά δάπεδα της παλαιοχριστιανικής περιόδου.
Ασκηταριά των Αγίων Αναργύρων
Βρίσκονται 10χλμ περίπου ανατολικά από την Αγιά, στη βραχώδη δυτική πλευρά του Μαυροβουνίου. Πρόκειται για δύο ναΰδρια, το κυρίως ασκηταριό και ένα μικρό θολωτό ναΐσκο, καθώς και για τα ησυχαστήρια που βρίσκονται στα φυσικά κοιλώματα των γύρω βράχων. Το κυρίως ασκηταριό είναι κτισμένο στο βορειοδυτικό τμήμα της αίθουσας του σπηλαίου και αποτελείται από τρία συνεχόμενα ναΰδρια, ενώ το υπόλοιπο χρησίμευε ως οστεοφυλάκιο. Ο θολωτός ναΐσκος βρίσκεται κάπως ψηλότερα και νοτιότερα από το κυρίως ασκηταριό και είναι κτισμένος μέσα σε φυσική κοιλότητα. Τέλος, τα ησυχαστήρια των αναχωρητών μοιράστηκαν στις μικρές φυσικές κοιλότητες στους γύρω βράχους.
Μονή Αγίου Ραφαήλ
Μεταξύ του Πυργετού και της Αιγάνης, στους πρόποδες του Ολύμπου, βρίσκεται η Ιερά Μονή Αγ. Ραφαήλ. Στο Καθολικό των Νεοφανών Μαρτύρων Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης Λαρίσης, φυλάσσεται τεμάχιο Λειψάνου του Αγίου Ραφαήλ.
Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο Μεγαλόβρυσο Αγιάς
Λίγο πριν την είσοδο του χωριού Μεγαλόβρυσο, σε ένα πλάτωμα με θέα προς τον κάμπο της Αγιάς, είναι κτισμένο ένα από τα σπουδαιότερα βυζαντινά μοναστήρια της περιοχής. Πρόκειται για ένα σχετικά μικρό μοναστηριακό συγκρότημα, χωρίς μοναχούς σήμερα, στο οποίο γύρω από μία ορθογώνια εσωτερική αυλή διατάσσονται το ένα δίπλα στο άλλο τα διάφορα κτίσματα. Η τράπεζα, τα κελιά, οι αποθήκες και οι λοιποί βοηθητικοί χώροι διατηρούνται σε κακή κατάσταση και βρίσκονται στη βόρεια, δυτική και σε ένα μεγάλο μέρος της νότιας πλευράς, ενώ το καθολικό, που συντηρήθηκε πρόσφατα, καταλαμβάνει την υπόλοιπη νότια πλευρά και σχεδόν όλη την ανατολική. Το καθολικό είναι ένας τρίκλιτος ναός με υπερυψωμένο το κεντρικό κλίτος, που διατηρεί στο ιερό την πλινθοπερίκλειστη τοιχοποιία του 13ου αιώνα. Η στέγη του ναού είναι ξύλινη, επίπεδη εσωτερικά. Ο ναός διαθέτει ξυλόγλυπτο τέμπλο, ενώ στο εσωτερικό του ναού φυλάσσονται αξιόλογα κομμάτια από ξυλόγλυπτα τέμπλα. Ο ναός ανακαινίσθηκε το 16ο αιώνα και είναι κατάγραφος με τοιχογραφίες του 1639.
Μονή Κομνηνείου στο Στόμιο Λάρισας
Το αναστηλωμένο σήμερα καθολικό είναι ένας ναός αθωνικού τύπου στην πλήρως απαρτισμένη του μορφή. Χρονολογείται στον 16ο αιώνα, ενώ μέρος του κτιρίου σώζεται από την προηγούμενη φάση, του 14ου. Κάτω από αυτό βρέθηκε με ανασκαφή το Κομνήνειο καθολικό. Οι τοιχογραφίες που διατηρούνται στα παρεκκλήσια έγιναν στα 1758, ενώ στις εξωτερικές όψεις του ναού βρίσκονται εντοιχισμένα πολλά γλυπτά της παλαιοχριστιανικής, μέσης και ύστερης βυζαντινής περιόδου. Ήδη από το 1868, μετά την πυρκαγιά που κατέστρεψε το μοναστήρι, το μνημείο διατηρούνταν σε ερειπιώδη κατάσταση, έχοντας απολέσει ολόκληρη την ανωδομή του. Το έργο της αναστήλωσης πραγματοποιήθηκε από την 7η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων στα πλαίσια του Γ’ Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης.
Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος
Στο ξωκλήσι στη χαράδρα, εκεί που οι ασβεστωμένοι τοίχοι, το κρύο νερό και ο βαθύς ίσκιος των δέντρων σε καλούν να προσευχηθείς, δεν μπορεί παρά να νιώσεις ανάλαφρος και ήρεμος. Βρίσκεται ανάμεσα στα χωριά Κρανιά, Ραψάνη και Πυργετό και χάρη στη γερόντισσα Χρυστονύμφη που έζησε εκεί για 30 χρόνια, διατηρείται σε άριστη κατάσταση.
Μονή Παναγίας Ολυμπιώτισσας στην Ελασσόνα
Η Μονή ιδρύθηκε στο λόφο της ακρόπολης στα τέλη του 13ου αιώνα. Το καθολικό ανήκει στον τύπο του τρουλλαίου ναού με περίστωο και αποτελεί, λόγω της διακόσμησής του, ένα από τα καλύτερα δείγματα παλαιολόγειας αρχιτεκτονικής και ζωγραφικής. Οι τοιχογραφίες είναι σύγχρονες με την ανέγερση του ναού (14ος αιώνας). Ανάμεσά τους διακρίνεται η προσωπογραφία του Αυτοκράτορα Ανδρόνικου. Η μονή απέκτησε μεγάλη περιουσία και άσκησε μεγάλη επίδραση στους πληθυσμούς της ευρύτερης περιοχής σε όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, εξακολουθεί δε να λειτουργεί μέχρι σήμερα.