Εκκλησίες & Μοναστήρια στο Νομό Αιτωλοακαρνανίας
Άγιος Νικόλαος Κρεμαστός
Σε απότομη πλαγιά του Αρακύνθου που βλέπει προς τη λιμνοθάλασσα του Αιτωλικού βρίσκεται το σπήλαιο του Αγίου Νικολάου. Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα σπηλαιώδη μοναστήρια του ελλαδικού χώρου με μοναδικές τοιχογραφίες – βραχογραφίες. Μικρό σπήλαιο, επίσης με εξαιρετικές και σπάνιες τοιχογραφίες σώζεται 20 μ. βορειότερα. Στο εσωτερικό του μεγάλου σπηλαίου υπάρχει λιθόκτιστο τέμπλο που χωρίζει το σπήλαιο σε ιερό και κυρίως ναό, στο κέντρο του οποίου σώζεται στέρνα που συγκέντρωνε τα νερά της βροχής. Το σπουδαίο αυτό μοναστικό κέντρο διέθετε κατά τη βυζαντινή εποχή βιβλιογραφικό εργαστήριο αντιγραφής κωδίκων και εξίσου πλούσια βιβλιοθήκη. Χειρόγραφα από τον Άγιο Νικόλαο τον Κρεμαστό σώζονται σήμερα σε βιβλιοθήκες της Δυτικής Ευρώπης. Το εικονογραφικό πρόγραμμα είναι μοναδικό. Τα δύο σπήλαια διακοσμούνται με έξοχες τοιχογραφίες-βραχογραφίες της λεγόμενης καππαδοκικής τέχνης, που φανερώνουν τη σύνδεση της Αιτωλίας και της Ακαρνανίας με την Καππαδοκία, τη Μικρά Ασία και την Κωνσταντινούπολη. Οι τοιχογραφίες χρονολογούνται από τον 10ο έως τον 13ο αιώνα.
Άγιος Σπυρίδωνας Μεσολογγίου
Ο Άγιος Σπυρίδωνας είναι η τελευταία εκκλησία που χτίστηκε στο Μεσολόγγι στη θέση παλαιότερης και είναι η Μητρόπολη της πόλης. Ο ναός είναι χτισμένος με την ίδια τεχνοτροπία με τους υπόλοιπους, με τη διαφορά ότι ήταν ο πρώτος που διέθετε τρούλο. Πρόκειται για ναό βυζαντινού ρυθμού, σταυροειδή μετά τρούλου, με δύο καμπαναριά πλινθόκτιστα επί τετραγωνικών πύργων. Τοιχοποιία από εμφανή λιθοδομή με λαξευτά αγκωνάρια και κορνίζες. Η όλη φιλοσοφία διαμόρφωσης των όψεων παραπέμπει στη νεοκλασική περίοδο. Σε επισκευή που έγινε τη δεκαετία του 1990 επιχρίστηκαν τα καμπαναριά και αντικαταστάθηκε η στέγη. Ο Μητροπολιτικός Ναός του Αγίου Σπυρίδωνος (παλιός) είναι εκείνος μέσα στον οποίο οι Μεσολογγίτες κατά την ιερή και ιστορική ημέρα της Εξόδου αδελφοποιήθηκαν και μετάλαβαν των αχράντων μυστηρίων.
Άγιος Σώστης
Ο Άγιος Σώστης είναι ένα μικρό νησάκι, που βρίσκεται στο δυτικό τμήμα της λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου και οφείλει την ονομασία του στο ομώνυμο εκκλησάκι που φιλοξενεί. Το εκκλησάκι του Αη Σώστη γιορτάζει στις 7 Σεπτεμβρίου, οπότε και πραγματοποιούνται λατρευτικές εκδηλώσεις.
Παμμεγίστων Ταξιαρχών Αιτωλικού
Ο Ιερός Ναός Παμμεγίστων Ταξιαρχών βρίσκεται στο κέντρο του Αιτωλικού. Αποτελεί πολιούχο από το 1610 και πανηγυρίζει πάνδημα την 8η Νοεμβρίου με την εικόνα των Παμμεγίστων Ταξιαρχών να λιτανεύεται συνοδεία μαθητών και μπάντας. Ο ναός των Ταξιαρχών χτίστηκε αρχικά το 1610 και αποτελεί έκτοτε ενοριακό ναό και πολιούχο της πόλης του Αιτωλικού. Ο ναός φημίζεται για το ξυλόγλυπτο τέμπλο του που ανήκει στο 18ο αιώνα. Το τέμπλο αυτό είναι εξαιρετικό δείγμα της τέχνης της ξυλογλυπτικής. Στον περίβολο του ναού των Ταξιαρχών βρίσκεται ο τάφος της Κυρά-Βασιλικής, γυναίκας του Αλή Πασά των Ιωαννίνων.
Παναγία Φοινικιά
Λίγα χιλιόμετρα έξω από το Μεσολόγγι στο νομό Αιτωλοακαρνανίας βρίσκεται σε μια νησίδα μέσα στα νερά της λιμνοθάλασσας, το εκκλησάκι της Παναγίας της Φοινικιάς που χτίστηκε το 1804. Το εκκλησάκι στέκει αγέρωχο ανάμεσα στις αλυκές και ενσωματώνεται άψογα με το τοπίο, μετατρέποντάς το, πέρα από προορισμό προσκυνήματος, σε ένα μοναδικό αξιοθέατο, που μαγεύει κάθε επισκέπτη με τη γραφικότητά του.
Μονή Αγίου Γεωργίου στον Αστακό
Η Ιερά Μονή Αγίου Γεωργίου Αστακού είναι ορθόδοξο Ελληνικό μοναστήρι. Πρόκειται για παλιό ξωκλήσι που μετατράπηκε σε Μονή. Βρίσκεται στον Αστακό κοντά στη θάλασσα, σε μαγευτική τοποθεσία. Υπήρχε παλαιό μικρό ναΐδριο τύπου βασιλικής, αφιερωμένο στον Άγιο Γεώργιο και γιορτάζει στις 23 Απριλίου. Επελέγη ως τόπος εγκαταβιώσεως και από το 1990 χτίζονται κελιά και λοιποί βοηθητικοί χώροι. Το τέμπλο είναι ξυλόγλυπτο, χαμηλού ύψους. Ο ναός έχει λίγες σύγχρονες αγιογραφίες.
Μονή Αγίου Δημητρίου Παλαίρου
Η Μονή Αγίου Δημητρίου Πάλαιρου είναι χτισμένη στους πρόποδες της δυτικής οροσειράς των Ακαρνανικών Ορέων (Σερέκας) σε υψόμετρο 260 μέτρων. Η γύρω περιοχή είναι κατάφυτη από ελιές και πυκνή βλάστηση και έχει θέα προς τη Λευκάδα, Μεγανήσι, Κάλαμο. Ιδρύθηκε το 1752 και υπήρξε σημαντικό λατρευτικό κέντρο της περιοχής. Το καθολικό της Μονής χρονολογείται περίπου στα 1700 και το εσωτερικό του είναι διακοσμημένο με αγιογραφίες από καλό καλλιτέχνη, αλλοιωμένες όμως από την υγρασία και την αιθάλη. Πρόκειται για πέτρινη εκκλησία, μονόχωρη βασιλική, με κεραμιδωτή στέγη και δίλοβο αετωματικό καμπαναριό. Από το 1966 το μοναστήρι έχει κηρυχθεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο.
Μονή Αγίου Συμεών Μεσολόγγι
Λίγο πιο έξω από την πόλη του Μεσολογγίου στις ρίζες του όρους Αράκυνθος βρίσκεται το ιστορικό μοναστήρι του Αγίου Συμεών που ιδρύθηκε τον 17ο αιώνα και ήταν το καταφύγιο των κλεφτών του Αράκυνθου. Του Αγίου Πνεύματος γίνεται μεγάλο πανηγύρι, με συμμετοχή καβαλάρηδων με παραδοσιακές φορεσιές! Στον Αι-Συμιό θα βρει κανείς το ωραίο Βυζαντινό εκκλησάκι, τα κελιά του, τον ξενώνα των Πανηγυριστών, το μεγάλο λευκό σταυρό που στήσανε εις μνήμη των πεσόντων αγωνιστών και θα απολαύσετε το όμορφο τοπίο, αφού η τοποθεσία είναι γεμάτη πλατάνια ενώ τρεχούμενα νερά διασχίζουν την πυκνή βλάστησή της.
Μονή Αρέθα
Σε μικρή απόσταση από την όμορφη κωμόπολη της Αμφιλοχίας, υπάρχει ίσως το σημαντικότερο θρησκευτικό μνημείο της περιοχής του Βάλτου το οποίο είναι αφιερωμένο στη Γένεση της Θεοτόκου. Η Ιερά Μονή Αρέθα ή «Τα Ρέθα», όπως αποκαλούν οι ντόπιοι, βρίσκεται σε χαμηλό λοφίσκο του όρους Μακρυνόρος. Η εικόνα της Παναγιάς της Αρεθιώτισσας (Η Κυρία του Βάλτου) θεωρείται θαυματουργή και κάθε χρόνο πλήθος πιστών-προσκυνητών συρρέει στο μοναστήρι, αρκετές φορές και με τα πόδια λόγω τάματος. Πρόκειται για μια μονή χτισμένη περίπου στα 1400 μ.Χ. στην οποία εδράζονταν και εδράζεται ένα γυναικείο μοναστικό τάγμα. Η εικόνα της Παναγιάς της Αρεθιώτισσας «Η Κυρία του Βάλτου«, θεωρείται θαυματουργή για τους πιστούς προσκυνητές και επισκέπτες της. Στο μοναστήρι υπάρχουν 2 λειψανοθήκες που περιέχουν μικρά τεμάχια των Αγίων Προκοπίου, Παρασκευής, Τρύφωνος, Ανδρέου του Ερημίτου, Αναστασίας, Κοσμά και Δαμιανού, Παντελεήμωνα, Βαρβάρας, Νικήτα, Χαραλάμπους και μεταξύ αυτών και ανώνυμων Αγίων. Η ακριβής ημερομηνία ανέγερσης του καθολικού δεν είναι σήμερα γνωστή, μια επιγραφή αναφέρει το έτος 1742, όμως οι διάφοροι μελετητές είναι σίγουροι πως πρόκειται για ημερομηνία ανακαίνισης και όχι κατασκευής του καθολικού. Το καθολικό αποτελεί ένα εξαιρετικά σπάνιο δείγμα της μεταβυζαντινής αρχιτεκτονικής και είναι τύπου τρίκλιτου (τετρακίονου) σταυρεπίστεγου ναού με πέντε οκτάπλευρους τρούλους. Στο εσωτερικό του Καθολικού βρίσκεται η Θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Αρεθιώτισσας. Ο εσωτερικός διάκοσμος του ναού έχει πανέμορφο τέμπλο με πλούσια σε χρώματα και πρωτότυπη σε θεματολογία αγιογράφηση. Οι τοίχοι του ναού είναι καλυμμένοι σχεδόν ολόκληροι με τοιχογραφίες από μορφές αγίων όπως ο Άγιος Βάρβαρος, ο σκυλόμορφος Άγιος Χριστόφορος και ο άγιος Σισώης. Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει η τοιχογραφία με τον ζωδιακό κύκλο, αλλά και αυτή της κολάσεως, στην οποία εμφανίζονται πολλές και διάφορες μορφές.
Μονή Εισοδίων της Θεοτόκου Μυρτιάς
Σε μια όμορφη τοποθεσία δίπλα στη λίμνη Τριχωνίδα, στο μέσο της διαδρομής από το Αγρίνιο προς το Θέρμο, βρίσκεται η ιερά μονή των Εισοδίων της Θεοτόκου ή Παναγίας Φανερωμένης, γνωστή ως Μονή Μυρτιάς, προσωνυμία που χρησιμοποιείται τουλάχιστον από το 17ο αιώνα. Ο πυρήνας της φαίνεται ότι δημιουργήθηκε στις αρχές του 12ου αιώνα, όταν χτίστηκε ο πρώτος μικρός ναός, και στα τέλη του 15ου ή στις αρχές του 16ου αιώνα, επεκτάθηκε. Στη μακραίωνη ιστορία της συνδέθηκε με σπουδαίους καλλιτέχνες που εργάσθηκαν για τη διακόσμησή της και με προσωπικότητες των γραμμάτων που φιλοξενήθηκαν στις εγκαταστάσεις της, όπως ο Κοσμάς ο Αιτωλός, που έζησε εδώ για μικρό διάστημα. Διέθετε πλούσια βιβλιοθήκη και στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, σύμφωνα με την παράδοση, σε κρύπτη της λειτουργούσε κρυφό σχολειό. Το 1835, όταν όλα τα μοναστήρια της περιοχής διαλύθηκαν, παρέμεινε ως το μοναστηριακό κέντρο της Τριχωνίδας. Το 1943 πυρπολήθηκε από γερμανικά στρατεύματα και καταστράφηκαν τα συγκροτήματα των κελιών, που αποκαταστάθηκαν στη δεκαετία του 1990. Σήμερα το μοναστηριακό συγκρότημα περιβάλλεται από ψηλά κτίρια με κελιά και βοηθητικούς χώρους και στο κέντρο του βρίσκεται το καθολικό. Ο ναός έχει περάσει πολλές φάσεις μέχρι να λάβει τη σημερινή του μορφή. Στο 12ο αιώνα ήταν απλός, μονόχωρος, καμαροσκεπής, εσωτερικά διακοσμημένος με τοιχογραφίες από τις οποίες σώζονται ελάχιστα τμήματα, ενώ το 1491 αγιογραφήθηκε εκ νέου. Το 16ο αιώνα οικοδομήθηκε δίπλα του νέος, μεγαλύτερος και πιο επιμελημένος ναός, δικιόνιος σταυροειδής με τρούλο, και ο παλαιός μετατράπηκε σε ιερό. Το εσωτερικό του κυρίως ναού αγιογραφήθηκε το 1539 από άγνωστο αλλά σημαντικό ζωγράφο, που ακολουθεί την καλλιτεχνική παράδοση της βορειοδυτικής Ελλάδας. Το 1651 προστέθηκε ο νάρθηκας, όπου σώζονται τοιχογραφίες των αρχών του 18ου αιώνα, και τότε χτίστηκε το παρεκκλήσι των Ταξιαρχών, το οποίο κατεδαφίστηκε το 1903. Η μονή σήμερα είναι ανδρική και εορτάζει στις 21 Νοεμβρίου.
Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Βλοχού
Στην Ιερά Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου Βλοχού βρίσκεται η εικόνα της Παναγίας της Ωραιοτάτης. Το μοναστήρι ιδρύθηκε στα τέλη του 12ου και αρχές του 13ου αιώνα. Έγινε επανίδρυσή του όμως στα μέσα του 16ου αιώνα. Από το 1834 η Μονή διαλύθηκε όπως και άλλα μοναστήρια με διάταγμα του τότε βασιλιά Όθωνα. Η περιουσία, τα ζώα και άλλα εκποιήθηκαν και καταπατήθηκαν και η Μονή εγκαταλείφθηκε και ερημώθηκε. Σήμερα η Μονή ξαναλειτουργεί.
Μονή Κοίμησης Θεοτόκου Λιγοβιτσίου
Στους πρόποδες του χαμηλού όρους Λιγοβίτσι, πάνω σε λόφο βρίσκεται το ωραίο μοναστήρι της Παναγίας. Δεν είναι γνωστή η ακριβής χρονολογία ανεγέρσεως της Μονής. Οι τοπικές, πάντως, παραδόσεις κάνουν λόγο για σλάβους κτίτορες, τα αδέλφια Λιγοβό και Βενετσιάνα (εξ’ ου και Παναγία η Λιγοβιτσιάνα). Σημαντική ήταν η προσφορά του στα χρόνια της οθωμανικής κυριαρχίας. Όντας, τότε, ανδρικό έδωσε το παρών σε όλες τις φάσεις του Αγώνα. Όπως ήταν φυσικό, μόλις μπόρεσαν οι Τούρκοι και πάτησαν τη Μονή, το 1825, έκαψαν και κατέστρεψαν τα πάντα. Μετά την απελευθέρωση, οι διασωθέντες μοναχοί ανοικοδόμησαν και πάλι τη Μονή, αλλά το 1833 ο Όθωνας τn διέλυσε και απαλλοτρίωσε την περιουσία της. Χρυσά και αργυρά τάματα και αναθήματα, χειρόγραφα και ιερά σκεύη διασκορπίσθηκαν, πουλήθηκαν, αφανίσθηκαν. Μόνο μία λειψανοθήκη αξίας με τίμια λείψανα των αγίων Γεωργίου, Τρύφωνος, Παντελεήμονος και Βαρβάρας απέμεινε, καθώς και λίγες εικόνες του 1814. Έπειτα από ενάμισι περίπου αιώνα σιωπής, τον Ιούλιο του 1983, το ερειπωμένο μοναστήρι ξαναλειτούργησε τη νέα, γυναικεία πλέον, αδελφότητα.
Μονή Παναγίας Ελεούσας
Η Ιερά Μονή Παναγίας Ελεούσας είναι ένα πανέμορφο μοναστήρι στην Κλεισούρα Αιωλοακαρνανίας ή αλλιώς στα λεγόμενα Αιτωλικά Τέμπη. Η ιστορία του άρρηκτα συνδεδεμένη με την ιστορία της πολιορκίας του Μεσολογγίου, καθώς εκεί κατέφυγε ο Γιάννης Γούναρης, κυνηγός του Ομέρ Βρυώνη από τα Γιάννενα, όταν το Δεκέμβρη του 1822 πληροφόρησε τους κατοίκους του Μεσολογγίου για την επικείμενη επίθεση εναντίων τους, παρά το γεγονός ότι ο Ομέρ Βρυώνης κρατούσε αιχμάλωτη την οικογένειά του, την οποία και σφαγίασε μετά τη μαρτυρία του Γούναρη στους Μεσολογγίτες. Από εκεί λένε πως πέρασε και στάθηκε και ο Κοσμάς ο Αιτωλός. Η Μονή πανηγυρίζει δύο φορές: της Ζωοδόχου Πηγής και την τρίτη Κυριακή του Ιουνίου (ως μνημόσυνο στο Γιάννη Γούναρη).
Μονή Παναγίας Κατερινούς
Η ιστορική Μονή Παναγίας της Κατερινούς βρίσκεται στα νότια της λίμνης Τριχωνίδας, σε πυκνόφυτη περιοχή, και στη βόρεια πλαγιά του όρους Αρακύνθου. Η προσωνυμία «Κατερινού» πιθανότατα δηλώνει τοπωνύμιο. Τοπική παράδοση αναφέρει ότι κάποια βοσκοπούλα με το όνομα Κατερίνα έβλεπε παράδοξο φως και άκουσε ουράνια φωνή, που την καθοδήγησε να βρει εικόνα της Παναγίας στο σημείο που φεγγοβολούσε το θείο φως. Η Κατερίνα έλαβε την παραγγελία από την Παναγία να χτίσει εικονοστάσι στο σημείο εκείνο, για να προσεύχονται οι περαστικοί και να αγιάζονται. Στην ουράνια αυτή αποκάλυψη, στηρίζεται η ίδρυση αργότερα του μοναστηριού της Παναγίας της Κατερινούς, ιστορία γνωστή και από άλλα μοναστήρια της Παναγίας, τα οποία δημιουργήθηκαν με παρόμοιο τρόπο. Το μοναστήρι που σώζεται σήμερα έχει διώροφα κελιά, τα οποία είναι χτισμένα στη βορειοδυτική πλευρά σχηματίζοντας καμαροσκέπαστη στοά στο ισόγειο, νοτιοανατολικά προς το μέρος της αυλής. Στο μέσο της δυτικής πλευράς, υπάρχει υπεραιωνόβιος πλάτανος και δύο πηγές με τρεχούμενο νερό. Στο κέντρο της αυλής, βρίσκεται το καθολικό της Μονής. Μέχρι το 1979, υψωνόταν πέτρινη, μεταβυζαντινή, τρίκλιτη, σταυρεπίστεγη βασιλική με οκταγωνικό τρούλο, η οποία ήταν χτισμένη πάνω σε παλαιότερο ναό, που είχε καταστραφεί περί το 1725. Το 1979 ο παλαιός ναός κατεδαφίστηκε και στη θέση της χτίστηκε η σημερινή τρίκλιτη τσιμεντένια βασιλική, με υπερυψωμένο το κεντρικό κλίτος. Στα ιερά κειμήλια της Μονής Κατερινούς, συγκαταλέγονται ένας σταυρός Αγιάσματος, ένα Ευαγγέλιο, μία λειψανοθήκη με τα τίμια λείψανα επτά Αγίων: Πολυκάρπου, Χαραλάμπους, Αθανασίου, Τρύφωνος, Ακακίου, Θεοδώρου Στρατηλάτου, Αναργύρων. Η Ιερά Μονή διέθετε πλούσια για την εποχή εκείνη βιβλιοθήκη.
Μονή Παναγίας Λεσινιώτισσας
Στον κάμπο του Λεσινίου σε μια κατάφυτη τοποθεσία βρίσκεται το μοναστήρι της Παναγίας της Λεσινιώτισσας που κάθε χρόνο πλήθος πιστών συρρέουν για να την τιμήσουν. Πρόκειται για ένα μοναστήρι που βρίσκεται νοτιοδυτικά του Λεσινίου εκεί που στην αρχαιότητα ήταν η λίμνη Κυνία. Σε παλαιότερους χρόνους ο τόπος ήταν πλημμυρισμένος από έλη και οι προσβάσεις προς το χώρο του μοναστηριού ήταν ελάχιστες. Τον καιρό του μεγάλου ξεσηκωμού η επικοινωνία με το μοναστήρι γινόταν με πλοιάριο σε τεχνητό αύλακα, που έφτανε ως τη θάλασσα. Χτίστηκε το 1595 και είναι ρυθμού βασιλικής και διαιρείται σε ιερό, κυρίως ναό και νάρθηκα. Η νότια πλευρά και το νότιο μέρος της τρίπλευρης αψίδας ανήκουν στην οικοδομική φάση του 1781, ίσως όμως και σε παλαιότερη. Αυτό φανερώνει η διακοσμητική ταινία που επεκτείνεται στο μήκος της νότιας πλευράς και στο νότιο τμήμα της ανατολικής. Πάνω από τα τρία παράθυρα του τοίχου η ταινία διαγράφει τόξο και ακόμη μεγαλύτερο και μάλιστα οξυκόρυφο πάνω από τη νότια τοξωτή θύρα. Της ίδιας εποχής είναι και το διακοσμητικό σκάλισμα στο υπέρθυρο της ίδιας θύρας σταυρός, που στηρίζεται στο κεφάλι χερουβείμ, πλαισιώνεται από δυο σχηματοποιημένους κλάδους με άνθη. Στο εσωτερικό ο ναός είναι μονόχωρη μακρόστενη αίθουσα, που χωρίζεται στο ιερό, στον κύριο ναό και στο νάρθηκα. Στεγάζεται με δίρριχτη στέγη.
Μονή Ρομβού Ακαρνανίας
Το μοναστήρι της Ρόμβης ή Ρόμβου που είναι αφιερωμένο στο Γενέσιο της Θεοτόκου, βρίσκεται στη δυτική πλευρά των Ακαρνανικών βουνών, σε εξαιρετικά δυσπρόσιτη περιοχή μέσα στα βράχια, θαρρείς και εποπτεύει το άγριο ξηρομερίτικο τοπίο και το οροπέδιο Λιβάδι. Το μοναστήρι είναι φημισμένο στην περιοχή για τον πλούτο του και για το ρόλο που διαδραμάτισε στην Ελληνική επανάσταση του 1821. Είχε πλούσια βιβλιοθήκη χειρόγραφων και παλαιοτύπων, που διασκορπίστηκε μετά το 1930. Το καθολικό είναι ρυθμού μονόκλιτης «βασιλικής» και αποτελείται από μονόχωρη αίθουσα με ημικυκλική αψίδα ανατολικά. Το όνομα «Ρόμβου» το οφείλει στο μεγάλο και συμπαγή αυτό βράχο. Στο εσωτερικό του καθολικού διατηρούνται αρκετές τοιχογραφίες που σύμφωνα με επιγραφή που υπάρχει σ’ αυτό χρονολογούνται απ’ το 1751. Το ιερό χωρίζεται από το κύριο ναό με λιθόκτιστο τέμπλο ενώ ο νάρθηκας βρίσκεται τρεις βαθμίδες πάνω από το δάπεδο του κύριου ναού και σχηματίζει στην οροφή εγκάρσια καμάρα που απολήγει βόρεια σε στοά μήκους οχτώ μέτρων. Υπάρχουν δύο τοξωτές πύλες: μία στη δυτική πλευρά και μία στη νότια. Η στέγη είναι δίριχτη και πλακοσκέπαστη. Το μοναστήρι γιορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου.
Μονή Σωτήρα Παντοκράτορα στο Αγγελόκαστρο
Απέναντι από το βυζαντινό φρούριο, στο λοφίσκο που υψώνεται ανατολικά του Αγγελοκάστρου βρίσκεται το ιστορικό μοναστήρι του Παντοκράτορα, αφιερωμένο στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος. Το μοναστήρι είναι ονομαστό για τα κειμήλια πού διαθέτει: λειψανοθήκες και σταυρούς ευλογίας. Το καθολικό στο κέντρο της αυλής, ανήκει στο σύνθετο τύπο που σχηματίζει τρίκλιτη βασιλική στην κάτοψη και είναι σταυροειδής με τρούλο στην άνοψη. Τοξοστοιχία χωρίζει τα κλίτη μεταξύ τους. Χαρακτηριστική είναι η μεγάλη αψίδα του ιερού, της οποίας ο ημικυκλικός κύλινδρος εξωτερικά μετατρέπεται σε εφτάπλευρο. Με τα κελιά και το τείχος γύρω – γύρω από το Ναό δημιουργεί την αίσθηση φρουρίου.
Μονή Τιμίου Προδρόμου Αναλήψεως
Ένα από τα αρχαιότερα και πλουσιότερα Μοναστήρια στο Νομό Αιτωλοακαρνανίας είναι η Ιερά Μονή του Τιμίου Ιωάννου του Προδρόμου και Βαπτιστού, στο χωριό Δερβέκιστα, σημερινή Ανάληψη. Το Μοναστήρι γιορτάζει κάθε χρόνο στις 29 Αυγούστου, μνήμη Αποτομής Τιμίας Κεφαλής του Αγίου Ιωάννου Προδρόμου και Βαπτιστού. Το Μοναστήρι χτίστηκε τον 12ο αιώνα και είχε στην κατοχή του πολλούς ελαιώνες, μετόχια, λιβάδια και ζώα. Είναι χτισμένο σε υψόμετρο 600 μέτρων ανάμεσα σε πολλά γέρικα πλατάνια και κυπαρίσσια τα οποία μπορεί να φθάνουν σε ηλικία πέραν των χιλίων ετών. Ανατολικά της εκκλησίας υπάρχει αιωνόβιο δένδρο και πάνω σ’ αυτό αναρριχημένο κλίμα, που η παράδοση λέει ότι το κλίμα αυτό το φύτεψε ο Άγιος Ιάκωβος ο Νεομάρτυς το 1500. Ο κυρίως Ναός είναι σταυρεπίστεγος και φέρει εσωτερικά τρούλο. Η ανατολική πλευρά είναι φτιαγμένη από πελεκητή πέτρα, φέρει μεγάλη οπή (ζεματήστρα) όπου, κατά την παράδοση, οι Μοναχοί έριχναν καυτό λάδι και εμπόδιζαν τους πειρατές να εισέλθουν μέσα στο Μοναστήρι. Το ξυλόγλυπτο επίχρυσο τέμπλο αποτελείται από σταφύλια και πουλιά. Το Μοναστήρι έχει οκτώ κελιά από τη μια πλευρά και έξι από την άλλη. Υπάρχουν ακόμα και σήμερα, πολλές εικόνες και κειμήλια ιερά με χαραγμένες χρονολογίες. Υπάρχει επίσης παλαιό Ευαγγέλιο αργυροκέντητο, ασημένια δισκοπότηρα. Μέσα σε μικρό κουτί φυλάσσονται οστά του Αγίου Ιακώβου του Νεομάρτυρα. Στολίδι του Μοναστηριού είναι και η σπηλιά του Αγίου Ιακώβου από το 1500 στη θέση Παληοφοράδα πλησίον του ποταμού Ευήνου. Η σπηλιά αυτή υπάρχει ακόμα και σήμερα. Προσκυνητές πηγαίνουν κάθε χρόνο στις 28 και 29 Αυγούστου για να γιορτάσουν τον Άγιο.