Εκκλησίες & Μοναστήρια στο Νομό Έβρου

Εκκλησίες & Μοναστήρια στο Νομό Έβρου

Ο Ναός του Αγίου Αθανασίου είναι μια παλιά εκκλησία (σήμερα μνημείο) που βρίσκεται στο νότιο άκρο του Αλεποχωρίου Έβρου, χτισμένη το 1729. Είναι γνωστό για την εξαιρετικά σπάνια αναπαράσταση του Αγίου Χριστόφορου με κεφάλι σκύλου σε μια τοιχογραφία. Λένε ότι ήταν το «κρυφό σχολειό» της περιοχής. Το εσωτερικό του μνημείου είναι κλειστό για το κοινό. Σήμερα λειτουργεί μόνο ως νεκροταφείο, ενώ στο παρελθόν λειτούργησε και ως ενοριακός ναός του χωριού. Υπάρχουν 3 μεταβυζαντινοί ναοί στην περιοχή. Μαζί με τη μεταβυζαντινή εκκλησία του Αγίου Αθανασίου στο Αλεποχώρι, υπάρχει ο Άγιος Αθανάσιος στους Μεταξάδες (1695) και ο Άγιος Παντελεήμονας στο Παλιούρι (~18ος αιώνας). Χτίστηκε το 1729 από την Ελληνική Ορθόδοξη κοινότητα στο χωριό κρυφά κατά την Οθωμανική εποχή. Το μεγαλύτερο μέρος της εκκλησίας χτίστηκε κάτω από το έδαφος λόγω του φόβου να μην προκαλέσει τους Οθωμανούς, καθώς η ελληνική κοινότητα έπεσε συχνά θύμα των γενίτσαρων που λεηλάτησαν την περιοχή της Θράκης. Χρησιμοποιήθηκε ως «κρυφό σχολειό» κατά την Οθωμανική εποχή, όπου το ελληνικό αλφάβητο και η Ορθόδοξη πίστη διδάχτηκαν στα παιδιά. Έμαθαν ιστορία, να διαβάζουν και να γράφουν στα ελληνικά και να ψάλλουν. Χαρακτηρίστηκε ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο το 1953. Η παλιά εκκλησία λειτούργησε μέχρι το 1952, όταν χτίστηκε μια νέα εκκλησία για το χωριό. Είναι κατασκευασμένος από ασβεστόλιθο (η τοπική πέτρα των Μεταξάδων), είναι μονόκλιτο και χωρίς κίονες. Αρκετά χαμηλό και ένα μέρος του είναι στο έδαφος. Έχει δύο εισόδους: μία στη βόρεια πλευρά, ενώ η κύρια είσοδος είναι στη δυτική πλευρά. Η πόρτα της δυτικής πλευράς ήταν για γυναίκες και η βόρεια πόρτα ήταν για άνδρες. Είναι χτισμένη χωρίς παράθυρα, πάνω στην οποία βασίζεται μια ξύλινη κεραμοσκεπή. Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, η εκκλησία χτίστηκε με τη μία, δηλαδή σε μία φάση, ενώ οι τοιχογραφίες της χρονολογούνται από το 1729, σύμφωνα με μια ιδρυτική επιγραφή, η οποία σώζεται ανέπαφη πάνω από τη βόρεια είσοδο της κύριας εκκλησίας, από την μέσα πλευρά. Εσωτερικά η εκκλησία χωρίζεται, με ένα επίχρισμα από ξύλο, σε έναν νάρθηκα και στο κύριο μέρος της εκκλησίας, το οποίο χωρίζεται από το Ιερό Βήμα με ένα ξύλινο τέμπλο με δύο πύλες. Υπάρχουν δύο είσοδοι, με διπλές πόρτες από ξύλο, μία στον νάρθηκα στη δυτική πλευρά και μία στο κύριο μέρος της εκκλησίας στη βόρεια πλευρά. Το ιερό καταλήγει στην ημικυκλική αψίδα με ημισφαιρικό θόλο. Στο βόρειο και νότιο τείχος του ιερού σχηματίζεται από μια θέση με καμάρα. Στον τρούλο της αψίδας υπάρχει ένα άνοιγμα, με κλειστό άκρο, το οποίο χρησίμευε στο παρελθόν στον εξαερισμό του Ιερού Βήματος. Το ξύλινο τέμπλο είναι διακοσμημένο με ανάγλυφα στοιχεία, εν μέρει επιχρυσωμένο και με γραπτές φυτικές και γεωμετρικές απεικονίσεις. Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, αυτό είναι το αρχικό τέμπλο της εκκλησίας. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια)

Ο Ναός του Αγίου Αθανασίου είναι μια μεταβυζαντινή εκκλησία στους Μεταξάδες Έβρου. Βρίσκεται στη νοτιοανατολική πλευρά του χωριού και χτίστηκε πιθανόν γύρω στο 1695. Αποτελεί έναν από τους τρεις μεταβυζαντινούς ναούς της περιοχής, από τους οποίους οι άλλοι δύο είναι ο Ναός Αγίου Αθανασίου που βρίσκεται στο Αλεποχώρι και ο Ναός Αγίου Παντελεήμονος στο Παλιούρι. Η εκκλησία είναι σχεδόν άγνωστη στην επιστημονική βιβλιογραφία, το νεκροταφείο, όμως, που εκτείνεται στα βόρεια και ανατολικά της, θεωρείται το παλαιότερο και καλύτερα διατηρημένο στον Έβρο, με την παλαιότερη επιγραφή να φέρει τη χρονολογία 1691. Σύμφωνα με άλλες πηγές, οι τοιχογραφίες του ναού δημιουργήθηκαν πιθανώς από κάποιον πρόσφυγα από την Κωνσταντινούπολη, πριν ή μετά την Άλωση, και πως ο ναός μπορεί να είναι πολύ παλαιότερος, από τον 11ο αιώνα. Στοιχεία που επαληθεύουν τις εν λόγω χρονολογίες υφίστανται η εικόνα της Παναγίας της Μεταξαδιώτισσας από το 15ο αιώνα και ο Σταυρός από το 16ο αιώνα, τα οποία συνηγορούν στη μακραίωνη ιστορία της εκκλησίας που τη συνδέει με την ιστορία του Βυζαντίου. Σήμερα σημαντικό μέρος των αγιογραφιών του έχει καταστραφεί από τη φθορά του χρόνου και από ανθρώπινες παρεμβάσεις, ενώ τοιχία του ναού άρχισαν να υποχωρούν και από την οροφή, όπου εισέρχονται νερά. Η εκκλησία είναι ημιυπόγεια, εσωστρεφής και κανένα εξωτερικό γνώρισμα δε φανερώνει τη χρήση της ως χώρου θρησκευτικής λατρείας. Πρόκειται για οίκημα ορθογώνιο, στο οποίο ο επισκέπτης εισέρχεται από μια κλίμακα με βάθος 1,40μ. Ο Λαογράφος Γεώργιος Μέγας αναλύει τους λόγους που δικαιολογούν τις αρχιτεκτονικές επιλογές στα κτήρια αυτής της περιόδου, λέγοντας ότι η μορφή των εκκλησιών είναι αποτέλεσμα του φόβου των κατοίκων να μην προκαλέσουν το μένος των Οθωμανών, καθώς συχνά έπεφταν θύματα των γενίτσαρων και των ντελιμπάσηδων που λυμαίνονταν την περιοχή της Θράκης με εφαλτήριο την Κωνσταντινούπολη. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια)

Η Θεοτόκος η Κοσμοσώτειρα είναι μοναστήρι που ιδρύθηκε από τον σεβαστοκράτορα Ισαάκιο Κομνηνό στην τοποθεσία Βήρα (πρόκειται για τις σημερινές Φέρες νομού του Έβρου), κοντά στο δέλτα του Έβρου. Πιθανότερη ημερομηνία ίδρυσης θεωρείται το 1152. Το μοναστήρι, που θεωρείται ένα από το καλύτερα δείγματα της κωνσταντινουπολίτικης τέχνης στον ελλαδικό χώρο, λειτούργησε μέχρι τα μέσα του 14ου αιώνα. Γύρω στα 1355 οι χωρικοί που είχαν καταφύγει στον οχυρωμένο του περίβολο εγκαταστάθηκαν μονίμως, αναγκάζοντας τους μοναχούς να το εγκαταλείψουν. Αργότερα κατελήφθη από τους Οθωμανούς, οι οποίοι μετέβαλαν το καθολικό του σε τζαμί, το οποίο έγινε ο πυρήνας του οικισμού των Φερών. Το 1940 άρχισαν εργασίες συντήρησης και έκτοτε λειτουργεί ως χριστιανικός ναός. Οι εσωτερικές επιφάνειες των τοίχων του ναού από ορισμένο ύψος και πάνω, καθώς και οι επιφάνειες των θόλων καλυπτόταν από τοιχογραφίες. Μετά την αφαίρεση του σοβά με τον οποίο οι Τούρκοι τις κάλυψαν, σήμερα διακρίνονται χαμηλότερα, δύο επισκοπικές πομπές που καταλήγουν στις επισκοπικές μορφές του ιερού. Πιο πάνω σε μικρότερη κλίμακα ακολουθούν προφήτες και μορφές από την Παλαιά Διαθήκη. Κορμοί με παρόμοιες μορφές καλύπτουν ψηλότερα και τα τύμπανα του μεσαίου και εγκαρσίου κλίτους. Στην κεντρική περιοχή του νοτιοδυτικού γωνιακού τρούλου από τα υπάρχοντα λείψανα της παλαιάς τοιχογραφίας μπορούμε να συμπεράνουμε ότι υπήρχε παράσταση του Χριστού. Ενώ στην αντίστοιχη περιοχή του βορειοδυτικού τρούλου σώζεται, πιθανότατα πάνω από την παλαιά θέση του ταφικού μνημείου του κτήτορα Ισαακίου Κομνηνού, μια αιθέρια παράσταση της Θεοτόκου. Δεν είναι εξακριβωμένο αν αυτή η παράσταση της Θεοτόκου σε συνδυασμό με την αντίστοιχη του Χριστού είναι η ίδια που περιγράφει ο Σεβαστοκράτωρ/σεβαστοκράτορας στο Τυπικό του «…με πολλή θαυμαστή τέχνη έχουν εικονισθεί ο υπεράγαθος Χριστός και η Θεομήτωρ και Κοσμοσώτηρα, έχουν δε απεικονισθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να φαίνονται ότι είναι εικόνες ζωντανές και λίγο λείπει να μιλήσουν γλυκά σ’ αυτούς που τις κοιτάζουν…». Γενικά οι μορφές των τοιχογραφιών παρουσιάζονται πλατιές με στρογγυλά πρόσωπα και με απλή φωτοσκίαση, εμφανίζουν υπερβολικό ρεαλισμό, κάτι που δεν χαρακτηρίζει συνήθως τις βυζαντινές αγιογραφίες. Πάνω από τη ζώνη με τις επισκοπικές πομπές, ανάμεσα στα μικρά κατώτερα παράθυρα των τυμπάνων του εγκάρσιου κλίτους, διακρίνονται παραστάσεις στρατιωτικών αγίων ή σύμφωνα με μια νεότερη μελέτη παραστάσεις της οικογένειας του κτήτορος. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια)

Η νεοιδρυθείσα Ιερά Μονή Αγίας Σκέπης και Αγίας Παρασκευής, βρίσκεται στην τοποθεσία «Αγία Παρασκευή» σε μικρή απόσταση από την κωμόπολη της Ν. Βύσσας και δίπλα στην Ελληνοτουρκική μεθόριο. Σύμφωνα με την παράδοση η Αγία Παρασκευή, πριν τη χάραξη των συνόρων υπέδειξε την τοποθεσία αυτή όπου βρέθηκε θαμμένη η εικόνα της. Στο σημείο εύρεσης της εικόνας ανέβλυσε Αγίασμα που υπάρχει μέχρι και σήμερα και θεωρείται από τους πιστούς ότι έχει θαυματουργικές ιδιότητες, ιδιαίτερα για τις παθήσεις των οφθαλμών. Δίπλα από τη Μονή διέρχεται η σιδηροδρομική γραμμή Αλεξανδρούπολη – Ορμένιο. Μέχρι το 1974 λίγα μέτρα πιο κάτω περνούσε η παλιά σιδηροδρομική γραμμή που οδηγούσε στο σταθμό της Αδριανούπολης, το Κάραγατς. Όταν κατασκευαζόταν η σιδηροδρομική γραμμή (τέλη 18ου αιώνα) οι εργάτες που δούλευαν στη βραδινή βάρδια έβλεπαν ένα ανεξήγητο φως στο σημείο εκείνο όπου αργότερα βρέθηκε η εικόνα. Το 1931 οι κάτοικοι της Ν. Βύσσας έχτισαν Παρεκκλήσιο στη χάρη της Αγίας Παρασκευής για να θυμίζει σε όλους το θαυμαστό γεγονός. Πολύ αργότερα, το έτος 2005, χτίστηκε νέος, μεγαλύτερος Ναός με τη συνδρομή των κατοίκων της κωμοπόλεως, Βυσσιωτών του εξωτερικού και του τότε Δήμου Βύσσας. Το παλιό Παρεκκλήσιο της Αγίας Παρασκευής ήταν σημείο αναφοράς για τους κατοίκους της ευρύτερης περιοχής της Ορεστιάδος. Άνθρωποι όλων των ηλικιών είτε με κάρα, είτε πεζοί προσέτρεχαν στη χάρη της Αγίας παραμονές της εορτής της και κατασκήνωναν στα υψώματα γύρω από το Παρεκκλήσι. Επίσης μεγάλη προσέλευση πιστών παρατηρούνταν κατά την εορτή της Ζωοδόχου Πηγής, όπου μετά τη Θεία Λειτουργία που γινόταν στο Παρεκκλήσιο μετέβαιναν στο Αγίασμα και τελούνταν Αγιασμός. Τα δύο πανηγύρια αυτά συνοδεύονταν από όμορφες συνήθειες των χριστιανών. Έτσι παραμονές της εορτής της Αγίας Παρασκευής κάθε νοικοκύρης ετοίμαζε το κάρο του έτσι ώστε να είναι καθαρό και περιποιημένο προκειμένου να μεταφέρει τα μέλη της οικογενείας του στη χάρη της Αγίας. Οι νοικοκυρές ετοίμαζαν πιπεριές γεμιστές και πίτες προκειμένου μετά τις ακολουθίες να φάει η οικογένεια. Θα πρέπει να τονίσουμε επίσης ότι στο χώρο γύρω από Παρεκκλήσιο στήνονταν θρακιώτικο πανηγύρι που διαρκούσε δύο η τρείς ημέρες. (Πηγή πληροφοριών: Βήμα Ορθοδοξίας)

Ιδρύθηκε στις 22 Σεπτεμβρίου του 1981 από τον Μητροπολίτη Αλεξανδρουπόλεως Άνθιμο. Θεμελιώθηκε στις 26 Σεπτεμβρίου του 1989 και εγκαινιάσθηκε στις 21 Ιουνίου 1992. Είναι χτισμένη σε απόσταση 11 χιλιομέτρων από την Αλεξανδρούπολη και στην κορυφή ενός λόφου, στη θέση Αετοχώρι σε τοποθεσία δέκα στρεμμάτων. Η θέα την οποία απολαμβάνει ο προσκυνητής βλέποντας τη θάλασσα είναι απεριόριστη. Τα νησιά Ίμβρος, Τένεδος και Σαμοθράκη αλλά και η κορυφή του όρους Άθω είναι ορατά. Ο Ναός ο οποίος τιμάται στον Απόστολο και Ευαγγελιστή Ιωάννη το Θεολόγο, είναι βυζαντινού ρυθμού, έχοντας σχήμα εγγεγραμμένου ισοσκελούς σταυρού, με τρούλο το βάρος του οποίου συγκρατούν τέσσερα τόξα, που με τη σειρά τους στηρίζονται σε δύο κίονες και δύο πεσσούς. Στις δύο κεραίες του σταυρού βόρεια και νότια έχουν σχηματισθεί κόγχες, που μαζί με αυτήν του Ιερού Βήματος δημιουργούν το τρίκωγχο σχήμα. Στα κειμήλια της Μονής συγκαταλέγονται μία εικόνα της Υπεραγίας Θεοτόκου του 1786, δώρο του ιδρυτή της Μονής Μητροπολίτη Αλεξανδρουπόλεως Ανθίμου. Τεμάχια Ιερών Λειψάνων των Πέντε Νεομαρτύρων από την Σαμοθράκη που μαρτύρησαν στην Μάκρη Έβρου το 1835. Τεμάχιο του Αγίου Χαραλάμπους, του Αγίου Παντελεήμονος κ.α. Η Ιερά Μονή διαθέτει ξενώνα, όπου κάθε χρόνο φιλοξενούνται περίπου 700 προσκυνητές. Διαθέτει επίσης συνεδριακό κέντρο 110 ατόμων με πλήρη εξοπλισμό, όπου διοργανώνονται συνέδρια με διεθνή συμμετοχή. Η πνευματική κυρίως δραστηριότητα της Μονής αποτελεί πόλο έλξης για τους πιστούς μιας ευρύτερης περιοχής και εκτός των ορίων της Μητροπόλεως. (Πηγή πληροφοριών: Εκκλησία online)

Η Ιερά Μονή Γενεσίου Θεοτόκου Δαδιάς βρίσκεται σε απόσταση 10,5 χλμ. ΝΔ. από το Σουφλί και 63 χλμ. ΒΑ. από την Αλεξανδρούπολη. Βρίσκεται μέσα στο Εθνικό πάρκο Δαδιάς – Λευκίμμης – Σουφλίου και στην τοποθεσία «Παλαιοχώρα». Περιβάλλεται από χαμηλούς λόφους με άφθονα νερά και είναι χτισμένη στη βάση ενός κατάφυτου και επιβλητικού βράχου που έχει ύψος 80 μέτρα. Η χρονολογία ίδρυσής της δεν είναι ακριβής αλλά υπάρχουν αναφορές για την ύπαρξη Μονής στις αρχές του 17ου αιώνα. Ένα μεσοβυζαντινό θωράκιο και μια σπασμένη βάση από μανουάλι που βρέθηκαν χρονολογούνται στη βυζαντινή περίοδο και πιστοποιούν την ύπαρξη ναού στην περιοχή. Γύρω στα 1850 η Μονή αναφέρεται να παρουσιάζει μεγάλη ακμή και να κατέχει μεγάλη περιουσία. Το 1912 οι τότε μοναχοί εκτελούνται από τους Τούρκους αφού πρώτα βασανίζονται και το Μοναστήρι ανατινάζεται. Το 1959 με πρωτοβουλία του τότε Μητροπολίτου Κωνσταντίνου (Πούλου) γίνεται ανασύσταση της Μονής και από το 1962 και εξής φιλοξενήθηκαν εκεί οι Κατασκηνώσεις της Ιεράς Μητροπόλεως. Από το 1974, μετά την εισβολή στην Κύπρο και μέχρι το 1995 λειτούργησε ως Στρατόπεδο. Στον ξενώνα της Μονής που υπήρχε πριν την καταστροφή του 1912 υπήρχε εντοιχισμένη μαρμάρινη πλάκα με ανάγλυφο το Θράκα Ιππέα, η οποία πλάκα εκλάπη από τους Βούλγαρους κατακτητές (1916-1919)  και βρίσκεται σήμερα στο Μουσείο της Σόφιας. (Πηγή πληροφοριών: Ιερά Μητρόπολις Διδυμοτείχου, Ορεστιάδος και Σουφλίου)

Η Μονή Κορνοφωλιάς ή Μονή Παναγιάς Πορταΐτισσας βρίσκεται στο νομό Έβρου μέσα στο Εθνικό πάρκο Δαδιάς – Λευκίμμης – Σουφλίου. Είναι χτισμένη επάνω στο λόφο «Κουρί» και 1 χλμ. δυτικά της Κορνοφωλιάς. Η χρονολογία ίδρυσης της μονής δεν είναι ακριβής αλλά σύμφωνα με την παράδοση χρονολογείται στο 16ο αι. Αναφέρεται ότι στην ίδια τοποθεσία υπήρχε μικρό ξωκλήσι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου, δίπλα σε πηγή με καθαρό και πόσιμο νερό. Στις αρχές του 18ου αιώνα παραχωρήθηκε ανεπίσημα ως μετόχι στο Άγιο Όρος και εν συνέχεια (το 1747) πέρασε στην κυριότητα της Μονής Ιβήρων του Αγίου Όρους. Στη βιβλιοθήκη της Μονής Ιβήρων υπάρχει το σχετικό πατριαρχικό σιγίλλιο (απόφαση) της Ιεράς Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, επί Πατριαρχίας Παϊσίου Β’. Το καθολικό της μονής είναι τρίκλιτη θολωτή βασιλική με ενιαία στέγη και έχει χτιστεί στη θέση παλιότερου. Επάνω από την κεντρική είσοδο του κυρίως ναού υπάρχει κτητορική επιγραφή σε μαρμάρινη πλάκα που αναγράφει ως ημερομηνία εγκαινίων του νέου καθολικού 15 Αυγούστου 1857. Εντός του καθολικού βρίσκεται υπόγεια δεξαμενή και το πηγάδι που δημιουργήθηκαν από την παλιά πηγή. Τα σημαντικότερα κειμήλια είναι το αντίγραφο της θαυματουργής εικόνας της Παναγίας της Πορταίτισσας καθώς και τα λείψανα του ποδιού του Αγίου Χαραλάμπους τα οποία μεταφέρθηκαν στη Μονής μετά την παραχώρησή της στην Μονή Ιβήρων. Αξιόλογα θεωρούνται το τέμπλο του καθολικού (1865) που είναι ξυλόγλυπτο, σκαλιστό, επίχρυσο με τις παλιές εικόνες καθώς και η εικόνα της Δέσποινας των Ιλασμών που κρατεί στο αριστερό χέρι το θείο βρέφος και είναι καλυμμένη από αναρίθμητα τάματα των πιστών. Η μονή Παναγιάς Πορταΐτισσας Κορνοφωλιάς είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου και πανηγυρίζει στις 22 και 23 Αυγούστου. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια)

Πηγή photo slider: commons.wikimedia.org