Εκκλησίες & Μοναστήρια στην Κάλυμνο

Εκκλησίες & Μοναστήρια στην Κάλυμνο

Ο θρησκευτικός τουρισμός στην Κάλυμνο είναι δημοφιλής εδώ και χρόνια, με αμέτρητες εκκλησίες και μοναστήρια που έχουν εξαιρετικό ιστορικό ενδιαφέρον.

Η Αγία Άννα Καλιώτισσα βρίσκεται νότια της ομώνυμης κοιλάδας στην περιοχή Καλλιώτισσα. Πρόκειται για ένα μονόχωρο ναΐσκο (13ου αιώνα), καμαροσκέπαστο οικοδόμημα με παχείς τοίχους, χτισμένο πάνω στα λείψανα παλαιοχριστιανικής βασιλικής (5ου αι.) και δίπλα σε αρχαίο υδραγωγείο. Η είσοδός της βρίσκεται στη δυτική πλευρά, ενώ υπάρχει ένα παράθυρο στη νότια. Εσωτερικά ο ναός διαθέτει ενισχυτικό της καμάρας τόξο (σφενδόνιο), το οποίο πατά πάνω σε δύο παλαιοχριστιανικούς μαρμάρινους αρράβδωτους κίονες. Εκτός από τους παραπάνω κίονες, μέσα και έξω από την Αγία Άννα, υπάρχουν πολλά λίθινα αρχιτεκτονικά μέλη, προερχόμενα από την παλαιοχριστιανική βασιλική του 5ου – αρχές 6ου αιώνα, που προϋπήρχε στο χώρο, όπου διατηρείται μόνο ο νότιος τοίχος. Σε απόσταση 100 περίπου μέτρων δυτικά της Αγίας Άννας, εντός ενός κτήματος βρίσκονται δύο λίθινες βάσεις ελαιοπιεστηρίων, προερχόμενες από κάποιο παλαιοχριστιανικό ελαιοτριβείο της περιοχής. Στις εσωτερικές επιφάνειες των τοίχων της Αγίας Άννας υπάρχει τοιχογραφικός διάκοσμος, που χρονολογείται στο β’ μισό του 13ου αιώνα. Η καμάρα είναι χωρισμένη σε ορθογώνια πλαίσια, τα οποία περιλαμβάνουν σκηνές από το Δωδεκάορτο. Κάτω από τις προηγούμενες σκηνές υπάρχει πλατιά ζώνη με μετάλλια (στηθάρια), τα οποία περιλαμβάνουν προτομές Αγίων. Συνολικά σώζονται έξι μορφές Αγίων, από τις οποίες οι τέσσερις ανήκουν σε Αγίους ιατρούς. Στο κλειδί της καμάρας έχει ζωγραφιστεί διακοσμητική ταινία με συνδεόμενους ένσταυρους δίσκους και οδοντωτούς ημίσταυρους. Η Αγία Άννα Καλιώτισσα είναι κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος από το 2006 (ΦΕΚ 196/ΑΑΠ/27-12-2006). (Πηγή πληροφοριών: Έκδοση Δήμου Καλυμνίων 1998) (Μιχαήλ Ι. Κουτέλλας, αρχαιολόγος).

Οι Άγιοι Απόστολοι βρίσκονται στην είσοδο του οροπεδίου του Άργους, μέσα στο μοναστηριακό συγκρότημα της Μονής του Αγίου Πέτρου και αποτελούν μετόχι της Μονής του Θεολόγου στην Πάτμο. Η καλυμνιακή και η μοναχική πατμιακή παράδοση θεωρούν ως ιδρυτή των Αγίων Αποστόλων τον ίδιο τον Όσιο Χριστόδουλο, που έχτισε τη Μονή της Πάτμου ή τους διαδόχους του, κατά το 12ο αιώνα ή κατά τον 11ο αιώνα. Είναι ο μεγαλύτερος ναός του μοναστηριακού συγκροτήματος, που περιλαμβάνει το παρεκκλήσιο του Οσίου Χριστοδούλου και το εκκλησάκι της Παναγίας Κυράς. Ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο του τετράστυλου σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού με τρούλο και θεωρείται ο σημαντικότερος βυζαντινός ναός της Καλύμνου. Στα ανατολικά απολήγουν σε μεγάλη ημικυκλική αψίδα με τρίλοβο παράθυρο. Στη διασταύρωση των κεραιών υπάρχει χαμηλός τρούλλος, χωρίς παράθυρα. Το μνημείο διαθέτει δυο θύρες, μία στα βόρεια και μία στα νότια. Στα δυτικά του διαθέτει νάρθηκα και διάφορα προσκτίσματα. Στο εσωτερικό του σώζεται μέρος του τοιχογραφικού διακόσμου του, όπως η ολόσωμη μορφή του Αποστόλου Πέτρου (β΄ μισό 12ου αιώνα) ο οποίος κρατά ράβδο, απ’ όπου κρέμονται τα κλειδιά του Παραδείσου, η Θεοτόκος Βρεφοκρατούσα (13ος αιώνας) και μία μορφή Αρχαγγέλου. Η βάση της Αγίας Τράπεζας αποτελείται από λίθινο κυλινδρικό επιτύμβιο βωμό ελληνιστικών χρόνων, με ανάγλυφα βουκράνια και κριαροκεφαλές. Πάνω από αυτόν είναι τοποθετημένο ένα παλαιοχριστιανικό ιωνικό με επίθημα κιονόκρανο. Δίπλα στην αψίδα του  διατηρούνται τα ερείπια μεγάλης κτιστής υπέργειας υδατοδεξαμενής, ορθογώνιας κάτοψης. Οι Άγιοι Απόστολοι είναι κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος από το 2006 (ΦΕΚ 196/ΑΑΠ/27-12-2006).

Οι Άγιοι Θεόδωροι βρίσκονται στην περιοχή Βουκολιά στο Βαθύ και σε μικρή απόσταση από τον κεντρικό δρόμο.  Πρόκειται για μικρό ναό του αρχιτεκτονικού τύπου του ελεύθερου σταυροειδούς με τρούλο, που πιθανότατα κτίστηκε κατά τους μεσοβυζαντινούς χρόνους. Στη θέση αυτή προϋπήρχε παλαιοχριστιανική βασιλική, όπως φαίνεται από την ημικυκλική αψίδα της και από διάφορα αρχιτεκτονικά μέλη της, σκόρπια και ξαναχρησιμοποιημένα στο μεταγενέστερο εκκλησάκι. Εδώ βρέθηκαν από τον Μ. Segre το 1937 δύο μαρμάρινες επιγραφές, μια ελληνιστικών και μια παλαιοχριστιανικών χρόνων. Οι Άγιοι Θεόδωροι είναι κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος από το 2006 (ΦΕΚ 196/ΑΑΠ/27-12-2006). (Πηγή πληροφοριών: Έκδοση Δήμου Καλυμνίων 1998) (Μιχαήλ Ι. Κουτέλλας, αρχαιολόγος).

Ο Άγιος Αντώνιος βρίσκεται στο Βαθύ, νοτιοανατολικά από τον Αρχάγγελο Μιχαήλ (Ταξιάρχης) και σε απόσταση 300 περίπου μέτρων από αυτόν. Πρόκειται για μια μονόχωρη βυζαντινή εκκλησία του 13ου αιώνα, που στο βόρειο τοίχος του είναι προσκολλημένος ο μεγαλύτερος ναός του Αγίου Γεωργίου, κτισμένος κατά τη δεκαετία του 1870. Η στέγασή του γίνεται με ημικυλινδρική καμάρα και η είσοδός του βρίσκεται στη δυτική πλευρά. Υπήρχε άλλη μια είσοδος στο βόρειο τοίχος, αλλά κλείστηκε λόγω της ανέγερσης του ναού του Αγίου Γεωργίου. Το Ιερό Βήμα χωριζόταν μέχρι πρόσφατα με κτιστό μεταγενέστερο τέμπλο, το οποίο αφαιρέθηκε από την 4η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου. Στις εσωτερικές επιφάνειες των τοίχων διατηρούνται βυζαντινές τοιχογραφίες, όπως μια παράσταση δέησης με το Χριστό Παντοκράτορα στη μέση, την Παναγία δεξιά και πιθανότατα τον Πρόδρομο αριστερά του. Χαμηλότερα στον ημικύλινδρο, εικονίζονται τέσσερις συλλειτουργούντες Ιεράρχες, ο Νικόλαος, ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος, ο Βασίλειος και ο Γρηγόριος ο Θεολόγος. Στο νότιο τμήμα της καμάρας παριστάνεται ο Επιτάφιος Θρήνος, ενώ στο βόρειο οι Μυροφόρες στον Τάφο (σκηνή του λίθου). Στο νότιο τοίχο διατηρούνται ο Πρόδρομος, ο Άγιος Θεωνάς και οι τέσσερις Ευαγγελιστές, Ιωάννης, Ματθαίος, Μάρκος και Λουκάς. Στο νότιο τοίχος ανάμεσα στις τοιχογραφίες, εικονίζεται γυναικεία μορφή, η οποία ανήκει στην κτήτορα ή σε μέλος της οικογένειας του κτήτορα, όπου διακρίνονται λείψανα επιγραφής. Ο Άγιος Αντώνιος και ο Άγιος Γεώργιος που έχουν οικοδομηθεί πάνω στα ερείπια παλαιοχριστιανικής βασιλικής, έχουν διάσπαρτα παλαιοχριστιανικά αρχιτεκτονικά μέλη. Βόρεια του Αγίου Γεωργίου υπάρχει ένας μακρύς τοίχος και πολλά μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη σε β’ χρήση στα δύο εκκλησάκια, όπως θωράκια και πεσσίσκοι φράγματος πρεσβυτερίου, τμήματα άμβωνα, κιονίσκοι, τμήματα κιόνων κ.ά. Πλησίον της αψίδας του βρίσκεται μια λίθινη βάση ελαιοπιεστηρίου παλαιοχριστιανικών επίσης χρόνων. Ο Άγιος Αντώνιας είναι κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος από το 2006 (ΦΕΚ 196/ΑΑΠ/27-12-2006). (Πηγή πληροφοριών: Έκδοση Δήμου Καλυμνίων 1998) (Μιχαήλ Ι. Κουτέλλας, αρχαιολόγος).

O Άγιος Ακίνδυνος βρίσκεται στη συνοικία Στημένια στο Βαθύ, πάνω στον παλιό ημιονικό δρόμο της κοιλάδας και πρόκειται για μονόχωρο καμαροσκέπαστο ναό.

Ο Άγιος Γεώργιος Πανόρμου, λόγω της δεσπόζουσας θέσης του, χρησίμεψε στην ιστορία σα Ρωμαϊκό φυλάκιο και τώρα κοσμείται από μεγάλης αξίας τοιχογραφίες και εικονίσματα, λειτουργούν κανονικά.

Ο δισυπόστατος Άγιος Θεόδωρος και η Αγία Παρασκευή βρίσκονται σε απόσταση λίγων μέτρων νότια του αθλητικού σταδίου του Βαθύ, στη θέση Μετόχι. Πρόκειται για δύο ενωμένα εκκλησάκια, του Αγίου Θεοδώρου στα νότια, που είναι και το μεγαλύτερο και της Αγίας Παρασκευής στα βόρεια, όπου γύρω από αυτά απλώνεται το νεκροταφείο της περιοχής. Πρόσφατες εργασίες έφεραν στο φως τοιχογραφίες στο χώρο του Ιερού Βήματος, οι οποίες διατηρούνται αποσπασματικά. Η τεχνοτροπία των τοιχογραφιών παρουσιάζει ομοιότητες με αυτές των ναϋδρίων του Κάστρου της Χώρας Καλύμνου και αυτές της Μεταμόρφωσης στις ανατολικές παρυφές του Κάστρου της Χρυσοχεριάς και χρονολογούνται στο 15ο αιώνα. Διάφορα παλαιοχριστιανικά αρχιτεκτονικά μέλη, μέσα και έξω από το ναό, δείχνουν, ότι ίσως προϋπήρχε κάποια παλαιοχριστιανική βασιλική στο χώρο. (Πηγή πληροφοριών: Έκδοση Δήμου Καλυμνίων 1998) (Μιχαήλ Ι. Κουτέλλας, αρχαιολόγος).

O Άγιος Ισίδωρος βρίσκεται στην Πόθια, σε απόσταση 50 περίπου μέτρων από τη θάλασσα και εντός του οικισμού του κόλπου των Βλυχαδιών. Γύρω από το ναό υπάρχουν σκόρπια διάφορα μαρμάρινα παλαιοχριστιανικά μέλη, όπως δύο ακέραιοι αμφικίονες παραθύρων και ένας σπασμένος, καθώς και τμήμα από τον κορμό αρράβδωτου κίονα, που υποδηλώνουν ότι στο χώρο προϋπήρχε παλαιοχριστιανική βασιλική. Επιφανειακά δε διακρίνονται τοίχοι από αυτήν, εξαιτίας των επιχώσεων της ρεματιάς, που περνάει από εδώ. Αναφέρεται όμως η ύπαρξη τμήματος από ψηφιδωτό δάπεδο, καθώς και η τυχαία ανακάλυψη κτιστών παλαιοχριστιανικών τάφων στη γύρω περιοχή. (Πηγή πληροφοριών: Έκδοση Δήμου Καλυμνίων 1998) (Μιχαήλ Ι. Κουτέλλας, αρχαιολόγος).

O Άγιος Ιωάννης Θεολόγος ή Όσιος Χριστόδουλος ή Θεολογάκι όπως το ονομάζουν οι ντόπιοι, βρίσκεται στο οροπέδιο του Άργους και βρίσκεται προσκολλημένος στο ναό των Αγίων Αποστόλων. Πρόκειται για μικρό μονόχωρο καμαροσκεπές βυζαντινό εκκλησάκι, κτισμένο πάνω στα ερείπια παλαιοχριστιανικής βασιλικής, με εντοιχισμένα παλαιοχριστιανικά και ελληνιστικά μέλη. Πάνω από τη νότια είσοδο υπάρχει ως υπέρθυρο παλαιότερο λίθινο μέλος με σταυρό. Στα δυτικά βρίσκεται εντοιχισμένη μαρμάρινη πλάκα με παλαιοχριστιανικό σταυρό. Εξωτερικά της εισόδου είναι ακουμπισμένοι τρεις κορμοί κιόνων, από τους οποίους ο ένας με ανάγλυφη σχοινοειδή διακόσμηση. Οι εσωτερικές επιφάνειες των τοίχων είναι ασπρισμένες και δε φαίνονται ίχνη τοιχογραφιών. Η Αγία Τράπεζα αποτελείται από μαρμάρινο κυλινδρικό επιτύμβιο βωμό, ελληνιστικών χρόνων, με λίθινη πλάκα από πάνω όμοιο με αυτόν των Αγίων Αποστόλων, με λίθινη από πάνω πλάκα. Από τον τοιχογραφικό διάκοσμο του εσωτερικού σώζεται στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας μόνο μία παράσταση Δέησης με τον Χριστό Παντοκράτορα στη μέση, που ευλογεί με το δεξί, ενώ με το αριστερό κρατά κλειστό κώδικα Ευαγγελίου (13ος μ. Χ. αι.). Όσον αφορά τη χρονολόγηση φαίνεται ότι είναι μεταγενέστερο των Αγίων Αποστόλων, όπως δείχνει η προσκόλλησή του στο μεγαλύτερο ναό. Σε απόσταση τριών μέτρων βόρεια του ναϋδρίου υπάρχει μεγάλη ορθογώνιας κάτοψης καμαροσκεπής υδατοδεξαμενή, η οποία, όπως φαίνεται από το εσωτερικό της φτιάχτηκε είτε κατά τους παλαιοχριστιανικούς, είτε κατά τους βυζαντινούς χρόνους. Ο Άγιος Ιωάννης Θεολόγος ή Όσιος Χριστόδουλος  είναι κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος από το 2006 (ΦΕΚ 196/ΑΑΠ/27-12-2006). (Πηγή πληροφοριών: Έκδοση Δήμου Καλυμνίων 1998) (Μιχαήλ Ι. Κουτέλλας, αρχαιολόγος).

Ο Άγιος Νικόλαος στην Πόθια, είναι ο ναός του πολιούχου της Καλύμνου και προστάτης των σφουγγαράδων και των ναυτικών, δεδομένου ότι παλαιότερα οι κάτοικοι του νησιού ασχολούνταν στην πλειονότητά τους με το ναυτικό επάγγελμα. O μεγαλοπρεπής ναός που ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο της τρίκλιτης βασιλικής με τρούλο, με το διάκοσμο και την αρχιτεκτονική του αντικατοπτρίζει την κοινωνική και οικονομική ακμή του νησιού στα τέλη του 19ου αιώνα. Εσωτερικά κοσμείται με νεότερους πίνακες δυτικής τεχνοτροπίας, που απεικονίζουν αγίους και σκηνές από τη ζωή του Χριστού, έργα Καλυμνίων ζωγράφων, ενώ το 1990 προστέθηκαν στο Ιερό Βήμα τοιχογραφίες βυζαντινής τεχνοτροπίας. Ιδιαίτερη αίσθηση προκαλεί ο μεγαλοπρεπής επισκοπικός θρόνος του 1912 από λευκό μάρμαρο και το λευκό μαρμάρινο τέμπλο του. Στις 6 Δεκεμβρίου το νησί τιμάει τη μνήμη του Αγίου Νικολάου με την περιφορά της εικόνας του στην πρωτεύουσα του νησιού υπό τη συνοδεία της φιλαρμονικής και των τοπικών αρχών. Η μέρα εορτασμού του Αγίου Νικολάου αποτελεί ημέρα αργίας για το σύνολο του νησιού. Ο ναός του Αγίου Νικολάου έχει κηρυχθεί προστατευόμενο μνημείο, εξαιτίας της αρχιτεκτονικής, κοινωνικής και καλλιτεχνικής του σημασίας.

Ο Άγιος Νικόλαος Σκαλιών βρίσκεται νότια του ομώνυμου οικισμού, σε πολύ κοντινή απόσταση από τη θάλασσα. Πρόκειται για ένα μικρό μονόχωρο, καμαροσκεπές βυζαντινό εκκλησάκι, που είναι κτισμένο πάνω στα ερείπια μιας μεγάλης παλαιοχριστιανικής βασιλικής. Στους βυζαντινούς χρόνους ανεγέρθηκε στο χώρο του Ιερού Βήματος το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου, ενώ στα νεότερα χρόνια ο υπόλοιπος εσωτερικός χώρος της βασιλικής χρησιμοποιήθηκε ως νεκροταφείο. Το Ιερό Βήμα χωρίζεται από τον υπόλοιπο ναό με νεότερο ξύλινο τέμπλο, το οποίο φέρει νεότερες δεσποτικές εικόνες. Από την παλαιοχριστιανική σώζονται οι τοίχοι του ανατολικού τμήματός της, ένας μαρμάρινος αμφικιονίσκος παραθύρου, ο οποίος χρησιμοποιήθηκε ως υπέρθυρο του βυζαντινού ναϋδρίου. Βόρεια της αψίδας υπάρχει προσκολλημένο, ένα ορθογώνιο διαμέρισμα το οποίο επικοινωνεί με τον υπόλοιπο ναό μέσω θύρας, αλλά διαθέτει εξωτερική είσοδο και όροφο, όπως μαρτυρούν οι δοκοθήκες του μεσοπατώματος. Η βασιλική παρουσιάζει ομοιότητες με τη βασιλική της Αναστάσεως στη Ρίνα του Βαθύ Καλύμνου, όπου και οι δυο διαθέτουν ορθογώνιο διαμέρισμα (πρόθεση) βόρεια της αψίδας και χρονολογούνται στον 6ο μ .Χ. αιώνα. Οι τοιχογραφίες ανήκουν στη συντηρητική βυζαντινή παράδοση και χρονολογούνται στο β’ μισό του 13ου ή στις αρχές του 14ου αιώνα. Εικάζεται ότι τα ψηφιδωτά είναι έργο ενός τοπικού εργαστηρίου της Κω. (Πηγή πληροφοριών: Έκδοση Δήμου Καλυμνίων 1998) (Μιχαήλ Ι. Κουτέλλας, αρχαιολόγος).

Ο Άγιος Στέφανος βρίσκεται στην Πόθια και είναι χτισμένος στις αρχές του 20ου αιώνα από δωρεές ναυτικών. Ο ναός εντυπωσιάζει από μακριά με τους ασημένιους τρούλους του, ρωσικού τύπου.

Ο Άγιος Φώτιος βρίσκεται στο ακρωτήριο Τράχηλα, νότια του Πάνορμου, στη δυτική πλευρά της Καλύμνου. Η πρόσβαση γίνεται μόνο με μονοπάτι διάρκειας περίπου 50΄ λεπτών, από την παραλία του Καντουνίου, με πανέμορφη και μοναδική θέα. Πρόκειται για ένα μικρό ξωκλήσι χτισμένο στα βράχια κάτω από μια μεγάλη ορθοπλαγιά και δίπλα υπάρχει βοηθητικό κτίσμα και δεξαμενή.

Η Ζωοδόχος Πηγή βρίσκεται στην παραλία του Καντουνιού, δίπλα στη θάλασσα. Πρόκειται για ένα νέο εκκλησάκι που στα νότιά του σώζονται τα ερείπια από μία μεγάλη τρίκλιτη παλαιοχριστιανική βασιλική, με τρεις ημικυκλικές αψίδες στα ανατολικά. Σήμερα σώζονται διάφορα αρχιτεκτονικά μέλη, όπως ένα τμήμα αρράβδωτου κίονα από λευκό μάρμαρο, ένα από αμυγδαλόπετρα, μία ασβεστολιθική πλάκα με μία αύλακα, πολλά μικρά μαρμάρινα θραύσματα και δόμοι, καθώς και μία μαρμάρινη πλάκα με ανάγλυφο σταυρό, εντοιχισμένη στην κόγχη της πρόθεσης της Ζωοδόχου Πηγής. Η βασιλική χτίστηκε κατά το α’ μισό του 6ου μ .Χ. αιώνα και καταστράφηκε από το σεισμό του 554 μ.Χ., όπως και ο οικισμός που την περίβαλλε, όπου είναι ορατά τα θεμέλια πολλών οικοδομημάτων του, τόσο στην παραλία όσο και μέσα στη θάλασσα. Στις αρχές του αιώνα μας ξεκίνησε η ανέγερση ενός μικρού ναϋδρίου στο χώρο του κεντρικού κλίτους της βασιλικής, του οποίου όμως η κατασκευή δεν ολοκληρώθηκε. Η Ζωοδόχος Πηγή είναι κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος από το 2006 (ΦΕΚ 196/ΑΑΠ/27-12-2006). (Πηγή πληροφοριών: Έκδοση Δήμου Καλυμνίων 1998) (Μιχαήλ Ι. Κουτέλλας, αρχαιολόγος).

Η Μεταμόρφωση του Σωτήρος ή Εκκλησία του Χριστού που βρίσκεται στην προκυμαία της Πόθιας, οικοδομήθηκε το 1861 και αποτελεί το σημερινό μητροπολιτικό ναό της Καλύμνου. Έχει αναγνωριστεί ως νεότερο μνημείο λόγω της ιδιαίτερης ιστορικής, θρησκευτικής και πολιτιστικής αξίας του. Σε λαϊκή συνέλευση που έλαβε χώρα το 1884 στο ναό, ψηφίστηκε ο «Κανονισμός λειτουργίας της Σπογγαλιείας και των καταδυτικών μηχανών» μέσω του οποίου θεσπίζονται πρωτόγνωροι για την εποχή κανόνες εμπορικού και εργατικού δικαίου. Ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο της μονόκλιτης τρουλαίας βασιλικής, με ενσωματωμένα νεοκλασικά αρχιτεκτονικά στοιχεία. Στην κύρια είσοδο, αριστερά της πόρτας, είναι εντοιχισμένη μαρμάρινη επιτύμβια στήλη του 2ου π. X. αιώνα και στην ευρύτερη περιοχή αναφέρονται επιφανειακά μυκηναϊκά όστρακα. Εντυπωσιάζει ο ασημένιος τρούλος και το μαρμάρινο τέμπλο που φιλοτέχνησε ο γλύπτης Γιαννούλης Χαλεπάς και κοσμείται με εξαιρετικές αγιογραφίες των μεγάλων Καλυμνίων ζωγράφων του 19ου αιώνα. Εξίσου εντυπωσιακός είναι και ο Επισκοπικός Θρόνος του ναού. Η Μεταμόρφωση του Σωτήρος είναι κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος από το 2006 (ΦΕΚ 196/ΑΑΠ/27-12-2006).

Η Παναγία Γαλατιανή βρίσκεται στην ομώνυμη κορυφή της Καλύμνου, στα Αργινώντα. Πρόκειται για ένα μονόχωρο καμαροσκέπαστο ναύδριο, που η ονομασία της οφείλεται στη μέριμνά της για τα ζώα που παράγουν γάλα. Το ξωκλήσι χτίστηκε στις αρχές του 19ου αιώνα και είχε μια επάργυρη ιερή εικόνα της Παναγίας βρεφοκρατούσας, όπου σήμερα φυλάσσεται στο ναό του Αγίου Νικολάου στα Αργινώντα. Χαμηλότερα στο εκκλησάκι διατηρείται μεγάλη κτιστή δεξαμενή των βυζαντινών χρόνων και διακρίνονται λείψανα πολλών κτισμάτων και μεγάλης οχύρωσης. Γιορτάζει στις 15 Αυγούστου με παραδοσιακό γλέντι και παζάρι.

Η Παναγιά Κυρά ή Κοίμηση της Θεοτόκου βρίσκεται στο δρόμο πριν φτάσουμε στο λιμανάκι της Ρίνας και είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Σύμφωνα με την παράδοση όταν οι κάτοικοι της περιοχής πήγαν στην εκκλησία για να παρακολουθήσουν τη Θεία Λειτουργία, της Ανάστασης του Χριστού, ξαφνικά ακούστηκαν φωνές ότι «έρχονται οι πειρατές». Τότε οι πιστοί παρακάλεσαν την Παναγία να τους σώσει λέγοντας «Παναγιά χώσου στη γη». Η Εκκλησία μαζί με τους πιστούς, χώθηκε μέσα στη γη και έτσι πήρε το όνομα «Κυρά Χωστή». Πρόκειται για μονόχωρο καμαροσκεπή ναό με νάρθηκα, όπου αποτελείται από τρία διαμερίσματα. Τα δύο είναι καμαροσκεπή και το τρίτο δυτικά, είναι στεγασμένο με τσιμεντένια πλάκα και αποτελεί νεότερη προσθήκη. Το ανατολικό διαμέρισμα ανήκει στην αρχική οικοδομική φάση του ναού και για αυτό είναι το μόνο που διατηρεί πλούσιο ζωγραφικό διάκοσμο με θαυμάσιες τοιχογραφίες από τον 11ο μέχρι το 14ο αιώνα, που μαρτυρούν μια αναγέννηση της περιοχής εκείνη την περίοδο. Οι τοιχογραφίες της Παναγίας της Κυράς έγιναν από τους ίδιους αγιογράφους των ναών του Μεγάλου Κάστρου της Χώρας και του Κάστρου της Χρυσοχεριάς. Το εκκλησάκι διαθέτει δύο εισόδους στα νότια, μία στον κυρίως ναό και μία στο νάρθηκα. Ο τελευταίος επικοινωνεί με τον πρώτο μέσω δύο τοξοτών ανοιγμάτων. Το Ιερό Βήμα χωρίζεται από τον κυρίως ναό με ξύλινο ζωγραφιστό τέμπλο του 1785. Μέσα και έξω από το ναό υπάρχουν διάφορα εντοιχισμένα αρχιτεκτονικά μέλη παλαιότερης βασιλικής, όπως μία μαρμάρινη εν επίγραφη επιτύμβια στήλη του 3ου – 2ου π.Χ. αιώνα και η προχριστιανική αμφίγλυφη μαρμάρινη πλάκα με παράσταση γρυπολέοντα και στις δύο όψεις, όπου τα ευρήματα αυτά βρίσκονται στο Μουσείο Καλύμνου. Στα νότια ανασκαφές έφεραν στο φως μία στέρνα, ένα μικρό πηγάδι και διάφορα δωμάτια, που ανήκαν στον προϋπάρχοντα παλαιοχριστιανικό οικισμό. Η εκκλησία ανακαινίστηκε από την Ιερά Μητρόπολη το 1992. Η Παναγία Κυρά Χωστή είναι κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος από το 2006 (ΦΕΚ 196/ΑΑΠ/27-12-2006). (Πηγή πληροφοριών: Έκδοση Δήμου Καλυμνίων 1998) (Μιχαήλ Ι. Κουτέλλας, αρχαιολόγος).

H Παναγία Τσικούων λέγεται και Παναγιά της Χώρας ή Παναγία Τσουκχουών ή Παναγία Χαριτωμένη βρίσκεται στη Χώρα (Χωριό) και ήταν η πρώτη μητρόπολη της Καλύμνου, φημισμένη για το εντυπωσιακό ξυλόγλυπτο και επιχρυσωμένο τέμπλο της (1805). Χτισμένη τον 18ο αιώνα σε ρυθμό τρίκλιτης βασιλικής με τρούλο, στην ψηλότερη και μεγαλύτερη πλαγιά από τις τρεις συνεχόμενες στην έξοδο του Κάστρου, συνοδεύεται από μία πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία σχετικά με την εύρεση της παλαιάς εικόνας της Παναγίας που κοσμεί την εκκλησία. Για την ανέγερση του ναού χρησιμοποιήθηκαν υλικά (κίονες, κιονόκρανα, επιγραφές, ανάγλυφα κ.α.) από το ιερό του Δηλίου Απόλλωνα. Σήμερα διασώζονται, στα αρχικά τους εμφανή σημεία, σε άριστη κατάσταση. Εσωτερικά ο ναός φέρει πλούσιες αγιογραφίες, με έργα όλων των σημαντικών ζωγράφων και αγιογράφων του νησιού. Στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, στην εκκλησία φυλάσσονταν τα επίσημα απογραφικά και φορολογικά έγγραφα της Καλύμνου. Σήμερα διατηρείται μικρή συλλογή από παλιές σφραγίδες και βουλοκέρια, ιστορικά έγγραφα και εκκλησιαστικά κειμήλια.

O Προφήτης Ηλίας βρίσκεται στην ψηλότερη κορυφή του νησιού σε υψόμετρο 670 μέτρων. Πρόκειται για μονόχωρο καμαροσκέπαστο ναό που περιβάλλεται από πολλά βοηθητικά κτίρια, που εξυπηρετούν τις ανάγκες του ετήσιου πανηγυριού. Οι στέγες και τα δάπεδα τροφοδοτούν δυο μεγάλες δεξαμενές. Πλησίον του ναϋδρίου του Προφήτη Ηλία βρέθηκαν στα μέσα του περασμένου αιώνα τάφοι με χρυσά κτερίσματα (οικόπεδο Σκόνη) και άλλοι με διάφορα πήλινα και χάλκινα αντικείμενα, όπως μία λαβή χάλκινης υδρίας με την παράσταση της αρπαγής της Ωρείθυιας από τον Βορρέα. Γιορτάζει στις 20 Ιουλίου με μεγάλο πανηγύρι.

Ο Ταξιάρχης βρίσκεται νότια της παλαιοχριστιανικής βασιλικής του Ταξιάρχη Μιχαήλ, στην αρχαία Ακρόπολη του Έμπολα, στις νότιες παρυφές του Κάστελλα στο Βαθύ. Πρόκειται για ένα μικρό βυζαντινό μονόχωρο ναύδριο με εντοιχισμένα παλαιοχριστιανικά αρχιτεκτονικά μέλη στο χώρο του Ιερού Βήματος και τοιχογραφικό διάκοσμο τεσσάρων φάσεων (13ου και 14ου αι.)

Η Κάλυμνος διαθέτει ένα μεγάλο αριθμό ιστορικών μονών, που αποτελούν σημαντικά προσκυνήματα.

Η Αγία Αικατερίνη στην Πόθια, δυτικά του οικισμού Βοθύνοι, σε ομαλή ράχη πάνω από τον όρμο των Βλυχαδιών. Πρόκειται για μεγάλο γυναικείο μοναστήρι που ακολουθεί το παλαιό ημερολόγιο. Η πρόσβαση γίνεται με ασφαλτοστρωμένο δρόμο.

Η Αγία Μακρίνα βρίσκεται στο Βαθύ, πάνω από την παραλία Καμπί. Πρόκειται μια μικρό γυναικείο μοναστήρι που κτίστηκε το 1974 γύρω από προϋπάρχουσα εκκλησία. Η πρόσβαση γίνεται με σκάφος ή με μικρό μονοπάτι από την παραλία Καμπί.

Η Αγία Σοφία βρίσκεται βόρεια της Πόθιας, λίγο ψηλότερα από το κάστρο της Χρυσοχεριάς. Πρόκειται για γυναικείο μοναστήρι που ακολουθεί το παλαιό ημερολόγιο. Τα κελιά και ο ναός διατάσσονται περιμετρικά δημιουργώντας ένα φρουριακό σύνολο με δυο εισόδους, με την κύρια (ανατολική) να φέρει ψηλό καμπαναριό. Το καθολικό είναι μονόχωρος καμαροσκέπαστος ναός αιγαιοπελαγίτικου τύπου με μαρμάρινο τέμπλο.

Η Αγία Τριάδα βρίσκεται πάνω από τον όρμο Πυθάρι, κοντά στο Άργος, που ακολουθεί το παλαιό ημερολόγιο. Πρόκειται για μοναστήρι που δημιουργήθηκε στη βάση της παλιάς γεωργικής έκτασης με πεζούλες και νερό που υπήρχε στον ομώνυμο όρμο Πιθάρι.

Η Αγία Τριάδα Χαλής βρίσκεται στο ακρωτήρι Χαλής, νοτιοανατολικά του λιμανιού και ιδρύθηκε το 1986 σε ιδιόκτητη έκταση που αργότερα μεταβιβάστηκε στη Μονή Παναγίας Ελεούσης. Πρόκειται για μικρό ανδρικό μοναστήρι, όπου ζει ένας μοναχός. Το καθολικό είναι τρισυπόστατος ναός, αφιερωμένος στην Αγία Τριάδα, τον Σταυρό και τον Άγιο Νικόλαο. Το συγκρότημα περιλαμβάνει δυο ακόμα ναούς, αφιερωμένους στον Άγιο Φώτιο και τους Ταξιάρχες αντίστοιχα και τα κελιά των μοναχών.

Οι Άγιοι Πάντες ή Άγιος Σάββας βρίσκεται στην Πόθια, στην κορυφή του βουνού, αριστερά από το λιμάνι. Είναι ένα νέο εντυπωσιακό οικοδομικό συγκρότημα που συγκεντρώνει πλήθος επισκεπτών, προσκυνητών και θεωρείται το πιο φημισμένο αξιοθέατο στην Κάλυμνο. Πρόκειται για μοναστήρι που ιδρύθηκε από τον ιερομόναχο Ιερόθεο Κουρούνη στα τέλη του 19ου αιώνα και συγκροτήθηκε επίσημα το 1952 ως γυναικεία μονή. Το 1926 ήρθε στη μονή, ο μοναχός Σάββας ο Χοτζεβίτης, ο οποίος αγιοποιήθηκε το 1992, ως θαυματουργός για άτεκνα ζευγάρια, που θέλουν να κάνουν παιδιά. Ανάμεσα στους άλλους μικρότερους ναούς και τα κτίσματα, που πλαισιώνουν τη Μονή, ο ομώνυμος ναός του Αγίου Σάββα δεσπόζει επιβλητικά, σαν άγρυπνος φύλακας, προστάτης ολόκληρου της Καλύμνου. Διαθέτει ένα επιβλητικό καμπαναριό, του οποίου οι καμπάνες είναι από τις μεγαλύτερες στα Βαλκάνια και κοσμείται με αγιογραφίες ιδιαίτερης καλλιτεχνικής και ποιοτικής αξίας. Η μονή διαθέτει ένα υπερσύγχρονο συνεδριακό κέντρο, βιβλιοθήκη, πινακοθήκη που φιλοξενεί έργα του Καλύμνιου ζωγράφου Νικολάου Μάγκου και μουσείο με αντικείμενα του Αγίου Σάββα και ιερές εικόνες που ο ίδιος είχε αγιογραφήσει. Η μονή γιορτάζει την Κυριακή των Αγίων Πάντων (δύο βδομάδες πριν το Πάσχα) και στις 5 Δεκεμβρίου, ημέρα εορτής του Αγίου Σάββα του Ηγιασμένου.

Η Μονή Άγιος Γεώργιος βρίσκεται στην Πόθια, ανατολικά από τα Βλυχάδια, ακριβώς πάνω από το ομώνυμο ακρωτήριο, στη θέση Πεζούλες. Πρόκειται μια μικρό μοναστήρι που αποτελείται από τρία εκκλησάκια, τέσσερα μικρά κελιά και μία στέρνα. Διάφορα αρχιτεκτονικά μέλη, τοίχοι και επιφανειακή διάσπαρτη κεραμική φανερώνουν, ότι εδώ προϋπήρχε κατά τους παλαιοχριστιανικούς χρόνους μια βασιλική, η οποία πρέπει να ανήκε σε κάποιο μοναστήρι της εποχής. Από αυτήν σώζεται, τμήμα από την αψίδα της, ο δυτικός τοίχος της και κάποια λίθινα αρχιτεκτονικά μέλη, όπως ένα μαρμάρινο θωράκιο με ανάγλυφο σταυρό στη μία πλευρά και παγώνι στην άλλη. Ένας ραβδωτός κιονίσκος -βάση λίθινης φιάλης, ένας αμφικιονίσκος από παράθυρο, ξαναχρησιμοποιημένος ως υπέρθυρο της εισόδου του ανατολικού ναϋδρίου του Αγίου Γεωργίου και δύο αρράβδωτοι κιονίσκοι. Στα ΒΑ του σωζόμενου τμήματος της αψίδας της βασιλικής βρίσκεται ένα ερειπωμένο στενόμακρο οικοδόμημα. Η βασιλική και τα προσκτίσματα πρέπει να ανεγέρθηκαν κατά τον 5ο μ.Χ. αιώνα, πιθανόν στη θέση κάποιου προχριστιανικού οικοδομήματος, όπου υπάρχουν επιφανειακά διάφορα όστρακα ελληνιστικών χρόνων. Εδώ έχει βρεθεί και μία ενεπίγραφη επιτύμβια στήλη του 2ου – 1ου π.Χ. αιώνα που πιθανά να προϋπήρχε κάποιο λατρευτικό κτίσμα στο χώρο, πράγμα που οδήγησε τους χριστιανούς του νησιού να οικοδομήσουν στη θέση του την παλαιοχριστιανική βασιλική. Βορειότερα υπάρχουν ερείπια από ένα άλλο κτιριακό συγκρότημα, από το οποίο διατηρείται καλύτερα ένα μεγάλο ορθογώνιο καμαροσκεπές οικοδόμημα. Στα δυτικά του βρίσκεται προσκολλημένο ένα άλλο ορθογώνιο κτίσμα σε κατάσταση θεμελίων, όπου σώζεται μια κτιστή πιθοειδής υδατοδεξαμενή. Η πρόσβαση γίνεται με πεζοπορία με σχετικά εύκολο μονοπάτι. (Πηγή πληροφοριών: Έκδοση Δήμου Καλυμνίων 1998) (Μιχαήλ Ι. Κουτέλλας, αρχαιολόγος).

Η Μονή Άγιος Κυπριανός βρίσκεται πάνω από τον όρμο των Βλυχαδιών, στους Βοθύνους, σε εσωτερικό οροπέδιο. Πρόκειται για ανδρικό μοναστήρι που περιβάλλεται από παλιά γεωργική εκμετάλλευση. Στον γύρω χώρο υπάρχουν επιφανειακά παλαιοχριστιανικής κεραμικής, απομεινάρια λατόμευσης ασβεστόλιθου και μία ορθογώνια κτιστή υδατοδεξαμενή.

H Μονή Άγιος Παντελεήμονας βρίσκεται στην πλαγιά της βορειοανατολικής μεριάς της κοιλάδας του Πανόρμου και περιβάλλεται από μικρό οριοθετημένο άλσος. Το Μοναστήρι θεωρείται ο δεύτερος πολιούχος του νησιού, μετά τον Άγιο Νικόλαο και προσελκύει χιλιάδες ντόπιους και ξένους. Το καθολικό χτισμένο το 17ο αιώνα σε σπηλιά με μικρή πηγή, αποτελεί σημαντικό προσκύνημα του νησιού. Γιορτάζει στις 27 Ιουλίου και διοργανώνεται το μεγαλύτερο πανηγύρι του νησιού.

Ο Άγιος Πέτρος βρίσκεται κοντά στη μονή των Αγίων Πάντων στο οροπέδιο του Άργους. Πρόκειται για μικρό μοναστήρι κτισμένο πάνω στα ερείπια κτιριακού συγκροτήματος των παλαιοχριστιανικών χρόνων (5ος – 6ος μ. Χ. αιώνας). Διάσπαρτα υπάρχουν αρχαιότερα αρχιτεκτονικά μέλη και άλλα οικοδομήματα. Ανάμεσα σ’ αυτές ξεχωρίζουν τρεις λίθινες ασβεστολιθικές βάσεις ελαιοπιεστηρίων παλαιοχριστιανικών χρόνων. Οι Άγιοι Απόστολοι είναι ο μεγαλύτερος ναός του μοναστηριακού συγκροτήματος που περιλαμβάνει το παρεκκλήσιο του Οσίου Χριστοδούλου και το εκκλησάκι της Παναγίας Κυράς. Το μοναστήρι είναι κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος από το 2006 (ΦΕΚ 196/ΑΑΠ/27-12-2006).

Η Μονή Αναλήψεως ιδρύθηκε το 1949-1950 και βρίσκεται στη Χώρα, κοντά στο γήπεδο. Πρόκειται για γυναικείο μοναστήρι που υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Λέρου, Καλύμνου και Αστυπάλαιας. Το καθολικό είναι ρυθμού βασιλικής με τρούλο, αφιερωμένος στην Ανάληψη του Κυρίου. Η πρόσβαση γίνεται με δρόμο βατό.

H Μονή Ευαγγελισμού βρίσκεται στο οροπέδιο του Άργους, κοντά στον Άγιο Χριστόφορο. Πρόκειται για γυναικείο μοναστήρι που διατηρεί παραδοσιακό εργαστήριο κατασκευής χειροποίητων χαλιών, καθώς και υφαντών στολιδιών που χρησιμοποιούνται στις τοπικές ενδυμασίες (καφάδια).

Η Μονή Παναγία Γαλατιανή βρίσκεται μέσα σε σπήλαιο πάνω στο βουνό της Γαλατιανής, ανάμεσα στα Αργινώντα και Εμπορειό. Η εικόνας της Παναγίας θεωρείται θαυματουργή και στο ασημένιο κάλυμμά της αναφέρεται ότι η επαργύρωσή της έγινε το 1826. Σήμερα η θαυματουργή εικόνα φυλάσσεται στο ναό του Αγίου Νικολάου του μοναστηριού.

Η Μονή Παναγίας Ελεούσας βρίσκεται κοντά στη Χώρα, στη θέση Ροότσο και πρόκειται για γυναικείο μοναστήρι.

Η Μονή Παναγίας Κυράς Ψηλής βρίσκεται στα βόρεια του Βαθύ, χτισμένη σε απόκρημνη θέση. Πρόκειται για καστρομονάστηρο, όπου μέρος της  εκκλησίας έχει χτιστεί στο κοίλωμα του βράχου. Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, το μοναστήρι χτίστηκε από έναν Καλύμνιο που είχε μεταναστεύσει και αλλαξοπιστήσει, ο οποίος όμως όταν επέστρεψε στο νησί θυμήθηκε τις ρίζες του και πίστεψε ξανά στο Θεό. Ένας άλλος μύθος λέει, ότι ένας βοσκός ψάχνοντας ένα τράγο του που είχε εξαφανιστεί, ανακάλυψε τη σπηλιά και στο εσωτερικό της μια εικόνα της Παναγίας. Προσπάθησε να την κατεβάσει στο χωριό του, αλλά στα μισά της διαδρομή, η εικόνα επέστρεφε πάλι πίσω στη σπηλιά. Τότε οι ντόπιοι διαμόρφωσαν το σπήλαιο σε εκκλησία και μετέφεραν με λιτανείες την εικόνα στο Βαθύ. Το εγκαταλελειμμένο πλέον μοναστήρι της Παναγίας Κυράς Ψηλής, γιορτάζει ανήμερα της Κοίμησης της Θεοτόκου, στις 15 Αυγούστου, όπου γίνεται μεγάλο πανηγύρι στο Βαθύ, με λιτάνευση της εικόνας μέσα στο χωριό και στη συνέχεια με γλέντι, με χορό και φαγητό, όπου προσφέρεται το παραδοσιακό πιάτο «μουούρι» (αρνί γεμιστό). Το Δεκαπενταύγουστο, που γίνεται πανηγύρι, τα κελιά χρησιμεύουν ως ξενώνες. Η Παναγία Κυρά Ψηλή είναι κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος από το 2006 (ΦΕΚ 196/ΑΑΠ/27-12-2006).

Η Μονή Σταυρός βρίσκεται στον Πάνορμο, πάνω από την παραλία Καντούνι και ιδρύθηκε από τους κατοίκους, γύρω από παλαιότερη σπηλαιοεκκλησιά, που είχε δημιουργηθεί στη βάση βραχώδους πλαγιάς. Η πρόσβαση γίνεται με ωραίο χτιστό μονοπάτι και με μοναδική πανοραμική θέα. Πρόκειται για ανδρικό μοναστήρι που κατοικεί ένας μοναχός. Το μοναστήρι περιλαμβάνει κελιά, βοηθητικά κτίρια και διαθέτει εντυπωσιακό εσωτερικό και εξωτερικό διάκοσμο. Το ναΐδριο που είναι αφιερωμένο στον Άγιο Ιωσήφ γιορτάζει στις 14 Σεπτεμβρίου, με πλήθος κόσμου.

Από την ομάδα του Greece Destination

Πηγή photo slider: commons.wikimedia.org