Εκκλησίες & Μοναστήρια στην Αττική

Μονή Αγίου Αθανασίου Κουβαρά

Η Ιερά Μονή του Αγίου Αθανασίου βρίσκεται 3 χλμ. περίπου ανατολικά του Κουβαρά, επί της οδικής αρτηρίας προς το Πόρτο Ράφτη, σε μια ακατοίκητη περιοχή, ανάμεσα στους λόφους Μισονήσι και Κοπρερέρα. Ο γραφικός ναός βρίσκεται σε ένα κλειστό περιμαντρωμένο περίβολο με τοξωτή είσοδο, όμορφο κήπο με προσεγμένη διαμόρφωση και οικία στη νοτιοδυτική γωνία του. Αποτελεί το καθολικό Μονής, που πρόσφατα όμως έπαψε να είναι επανδρωμένη και προς το παρόν παραμένει κλειστή. Είναι μονόχωρη βασιλική των μεταβυζαντινών χρόνων, με δικλινή ξύλινη στέγη που στηρίζεται σε τρία οξυκόρυφα τόξα. Διακρίνονται εντοιχισμένα αρχαία και παλαιοχριστιανικά γλυπτά. Το εσωτερικό του ναού είναι ολοζωγράφιστο με αξιόλογες τοιχογραφίες του έτους 1743, βάσει επιγραφής, και δίνει μια πολύ καλή εικόνα της τέχνης του Γεωργίου Μάρκου, που έχει αγιογραφήσει το μεγαλύτερο μέρος του ναού, ενώ υπάρχει και παλαιότερο στρώμα τοιχογραφιών. Χαρακτηριστικά του ναού είναι στην πρόσοψη το ανακουφιστικό τόξο πάνω από την πόρτα με το εντειχισμένο παλαιοχριστιανικό κιονόκρανο, όπως και πιο πάνω η οριζόντια οδοντωτή διακοσμητική ταινία που ενώνει τα άκρα της σκεπής και τα ρόδια πινάκια (ίχνη) γύρω από την κόγχη στο αέτωμα. Κοντά στη νότια πλευρά του ναού, υπάρχει μνημείο όπου είναι ενταφιασμένος ο μοναχός Αγαθάγγελος, που απεβίωσε την παραμονή των Χριστουγέννων του 2004. Η Ιερά Μονή του Αγίου Αθανασίου πανηγυρίζει την ημέρα της εορτής του Αγίου στις 18 Ιανουαρίου και την ημέρα ανακομιδής των λειψάνων του, στις 2 Μαΐου με πανηγυρικό εσπερινό και θεία Λειτουργία.

Μονή Αγίου Εφραίμ στη Νέα Μάκρη

Στις βορειοανατολικές υπώρειες της Πεντέλης, στην περιοχή Ξυλοκέριζα της Νέας Μάκρης, βρίσκεται η ιερά Μονή Ευαγγελισμού της Θεοτόκου και του Αγίου Εφραίμ, τόπος προσκυνήματος χιλιάδων πιστών από όλη την Ελλάδα. Στο όρος των Αμώμων, όπως ονομαζόταν η Πεντέλη, και στη θέση της σημερινής μονής, από το 10ο αιώνα υπήρχε η παλαιά ανδρική μονή του Ευαγγελισμού. Φαίνεται ότι για αιώνες ήταν ακμάζουσα και σε πατριαρχικά έγγραφα του 16ου και 17ου αιώνα αναφέρεται ως σταυροπηγιακή, αφιερωμένη στο Γενέσιο της Θεοτόκου. Η ιστορία της συνδέεται με τη ζωή και το μαρτυρικό θάνατο του Αγίου Εφραίμ, που ήλθε εδώ σε μικρή ηλικία για να γίνει μοναχός, στις αρχές του 15ου αιώνα. Το 1424 και το 1425 η μονή γνώρισε δύο μεγάλες καταστροφές από τους Τούρκους. Κατά τη δεύτερη επιδρομή, ο Άγιος Εφραίμ συνελήφθη, βασανίσθηκε για πολλούς μήνες και θανατώθηκε στις 5 Μαΐου του 1426. Το 1945 η μονή του Γενεσίου της Θεοτόκου ανασυστήθηκε από τη μοναχή Μακαρία, που το 1950 ανακάλυψε μέσα στα ερείπιά της το σκήνωμα του Αγίου Εφραίμ. Το 1975 η μονή μετονομάσθηκε σε μονή Ευαγγελισμού, που ήταν η αρχική ιστορική της ονομασία και μέχρι σήμερα λειτουργεί ως γυναικεία. Το παλαιό καθολικό της μονής, που είναι αφιερωμένο στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, ανήκει στον τύπο της βασιλικής και εσωτερικά είναι κατάγραφο με τοιχογραφίες. Ο νεότερος ναός, βυζαντινού ρυθμού, είναι αφιερωμένος στον Άγιο Εφραίμ και στο εσωτερικό του υπάρχει η λάρνακα με το σκήνωμα του αγίου, ενώ στον περίβολο της μονής υπάρχει το δένδρο, όπου σύμφωνα με την παράδοση, θανατώθηκε ο άγιος. Η μονή εορτάζει στις 3 Ιανουαρίου (εύρεση του λειψάνου του αγίου) και στις 5 Μαΐου (ημέρα του θανάτου του).

Μονή Αγίου Ιωάννου Θεολόγου

Σε ένα πλάτωμα με εξαίρετη θέα προς το λεκανοπέδιο της Αθήνας, στους βόρειους πρόποδες του Υμηττού, βρίσκεται η Μονή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, που κάποτε θα ήταν περισσότερο απομονωμένη από την πόλη, αλλά σήμερα απέχει μόλις λίγα μέτρα από τα τελευταία σπίτια της περιοχής Παπάγου. Η χρονολογία και οι συνθήκες ίδρυσής της παραμένουν άγνωστες, καθώς οι γραπτές πηγές για την ιστορία της είναι ελάχιστες. Με βάση την αρχιτεκτονική και τις τοιχογραφίες του καθολικού της, η ίδρυσή της θα μπορούσε να τοποθετηθεί στον 16ο αιώνα, περίοδο κατά την οποία ο μοναχισμός στην Αττική γνώρισε ακμή. Στα μέσα του 17ου αιώνα αναφέρεται σποραδικά σε διάφορες πηγές, οι οποίες, όμως, δεν συμπληρώνουν σημαντικά τις γνώσεις μας. Στις αρχές του 18ου αιώνα, την περίοδο της Τουρκοκρατίας, παράκμασε, και ήδη από το 1702 ήταν μετόχι της Μονής Πετράκη, διατηρώντας ωστόσο κάποια αυτονομία. Η ιστορία της μέχρι την επανάσταση του 1821 είναι ελάχιστα γνωστή. Το 1971 στη μονή εγκαταστάθηκε γυναικεία αδελφότητα και στους χώρους της προστέθηκαν νεότερα κτίρια. Από το αρχικό μοναστηριακό συγκρότημα διατηρούνται το καθολικό, η τράπεζα και ο αμυντικός πύργος. Το καθολικό είναι απλός τετρακιόνιος σταυροειδής εγγεγραμμένος ναός του 16ου αιώνα, στον οποίο αργότερα, πιθανώς τον 17ο αιώνα, προστέθηκε στα δυτικά καμαροσκεπής νάρθηκας. Η εξωτερική τοιχοποιία του είναι από αργολιθοδομή και ο οκταγωνικός τρούλος του μιμείται πιστά τον λεγόμενο «αθηναϊκό» τύπο, με κιονίσκους στις γωνίες. Τις υπόλοιπες εξωτερικές επιφάνειες του ναού κοσμούν πινάκια. Στο εσωτερικό του σώζονται σε αρκετά μεγάλο βαθμό τοιχογραφίες, τα θέματα των οποίων περιλαμβάνουν τους καθιερωμένους κύκλους, την παράσταση της Κοινωνίας των Αποστόλων και σκηνές θαυμάτων του Χριστού. Τοιχογραφικές παραστάσεις διατηρούνται και στο εσωτερικό της κυρίως τράπεζας, ενός από τους χώρους της τράπεζας, που είναι επίμηκες ορθογώνιο κτίσμα και διαθέτει ακόμη δύο δωμάτια, την εστία και το οψοφυλάκιο (χώρος αποθήκευσης τροφίμων).

Μονή Αγίου Ιωάννου Προδρόμου στην Καισαριανή

Ανηφορίζοντας από το κέντρο της Καισαριανής προς τους πρόποδες του Υμηττού μέσω της κεντρικής λεωφόρου Εθνικής Αντιστάσεως, λίγο μακρύτερα από τα τελευταία σπίτια και απέναντι από το νεκροταφείο, συναντά κανείς τη Μονή του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, χτισμένη μέσα στο πανέμορφο, καταπράσινο δάσος από πεύκα και κυπαρίσσια. Η ιστορία της φθάνει τουλάχιστον ως το 16ο αιώνα, ίσως και ακόμη παλαιότερα, συμβαδίζοντας με την ιστορία των υπόλοιπων μοναστηριών του Υμηττού. Ιδρύθηκε το 1976 με υπουργική απόφαση και μέχρι τότε ήταν μετόχι της Μονής Ασωμάτων Πετράκη. Από τη δεκαετία του 1950 και έπειτα έχει υποστεί σημαντικές μεταβολές και παρεμβάσεις, που έχουν αλλοιώσει την αρχική της μορφή και καθιστούν δύσκολη την εξακρίβωση της ιστορίας της. Το συγκρότημα είναι οργανωμένο γύρω από το καθολικό, μια μικρή μονόκλιτη καμαροσκεπή βασιλική που χρονολογείται στον 16ο αιώνα και δεσπόζει ακριβώς απέναντι από την είσοδο. Είναι αφιερωμένο στην αποτομή της κεφαλής του Αγίου Ιωάννη του Πρόδρομου και το εσωτερικό του είναι διακοσμημένο με αξιόλογες τοιχογραφίες, που όπως μας πληροφορεί η σχετική επιγραφή, είναι έργα του 1572. Στη μονή υπάρχει και δεύτερος ναός, επίσης στον τύπο της βασιλικής, αφιερωμένος στους Ταξιάρχες. Είναι διακοσμημένος με σύγχρονες αγιογραφίες βυζαντινής τεχνοτροπίας και εορτάζει στις 8 Νοεμβρίου. Η μονή σήμερα λειτουργεί ως γυναικεία και πανηγυρίζει στις 29 Αυγούστου.

Μονή Αστερίου

Σε μια κατάφυτη, ήσυχη πλαγιά του Υμηττού, με πανοραμική θέα προς το λεκανοπέδιο της Αθήνας, στα βορειοανατολικά της Μονής Καισαριανής, βρίσκεται η Μονή Αστερίου, μετόχι της Μονής Πετράκη. Είναι αφιερωμένη στους Ταξιάρχες και αναφέρεται με τις προσωνυμίες Αστερίου ή Αστέρη ή το Αστέρι, για τις οποίες έχουν διατυπωθεί διάφορες απόψεις, αλλά η έρευνα δεν έχει δώσει σαφή ερμηνεία. Η παράδοση συνδέει την ιστορία της με τον Όσιο Λουκά τον Στειριώτη, που έδρασε τον 10ο αιώνα, ωστόσο η θεωρία αυτή φαίνεται να καταρρίπτεται, καθώς τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα της μονής ανάγονται στο 16ο αιώνα. Το καθολικό υπήρχε τουλάχιστον από το 1646, όπως δείχνει το παλαιότερο από τα χαράγματα που έχουν εντοπιστεί στους τοίχους του. Σύμφωνα με επιγραφή που σώζεται στον ναό, η μονή αποτελούσε πατριαρχικό σταυροπήγιο έως το 1716. Είχε παιδευτική δραστηριότητα και διέθετε πλούσια βιβλιοθήκη, η οποία διασκορπίστηκε το 1687 με την εισβολή των Βενετών του Μοροζίνι, ενώ αργότερα, το 1826-1827, χάθηκαν και τα τελευταία απομεινάρια της, που είχαν μεταφερθεί στην Ακρόπολη της Αθήνας για μεγαλύτερη ασφάλεια. Το 1833, με τον νόμο της αντιβασιλείας του Όθωνα η μονή διαλύθηκε και ερημώθηκε. Το 1960 η βασίλισσα Φρειδερίκη ανέλαβε την ανακαίνισή της και την προσθήκη νέων κτισμάτων. Το συγκρότημα έχει τη μορφή φρουρίου που αναπτύσσεται μέσα σε τετράπλευρο περίβολο. Στο κέντρο του βρίσκεται το καθολικό, που ανήκει στον τύπο του σύνθετου τετρακιόνιου σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού με τριμερή νάρθηκα στη δυτική πλευρά. Οι τοίχοι του είναι χτισμένοι με αργολιθοδομή και ο τρούλος του, που ανήκει στον απλοποιημένο «αθηναϊκό» τύπο, στηρίζεται σε τέσσερις κίονες που σχηματίζονται από πώρινους σοβατισμένους σπονδύλους. Το εσωτερικό του ναού κοσμούσαν τοιχογραφίες, σπαράγματα των οποίων σώζονται στον κυρίως ναό και στον νάρθηκα. Πρόκειται για έργα απλοϊκής και επαρχιακής τέχνης, που χρονολογούνται στο 16ο αιώνα. Στο συγκρότημα, εκτός από το καθολικό σώζονται σήμερα ανακαινισμένα τα κελιά, η τράπεζα, και στον εξωτερικό χώρο, η κρήνη.

Μονή Δαφνίου

Στη δυτική είσοδο του λεκανοπεδίου της Αθήνας, στις παρυφές του άλσους Χαϊδαρίου, επί της Λεωφόρου Αθηνών, βρίσκεται το μεγαλύτερο βυζαντινό μοναστήρι της Αττικής, η Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου, γνωστή ως Μονή Δαφνίου. Είναι μνημείο προστατευόμενο από την UNESCO, καθώς η αρχιτεκτονική, το μέγεθός του και ο απαράμιλλης ποιότητας ψηφιδωτός διάκοσμός του, που υποδηλώνουν τη σχέση του με την Κωνσταντινούπολη, το κατατάσσουν στα σημαντικότερα μνημεία της βυζαντινής εποχής και το χαρακτηρίζουν ως μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Για τον ή τους κτήτορες της μονής και τις συνθήκες ίδρυσής της δεν υπάρχουν μαρτυρίες, επομένως πληροφορίες μπορούμε να αντλήσουμε μόνο από το ίδιο το μνημείο. Έτσι, με βάση την αρχιτεκτονική του καθολικού και το διάκοσμό του η ίδρυση της μονής τοποθετείται χρονικά στα τέλη του 11ου αιώνα, πιθανώς γύρω στο 1080. Όπως απέδειξαν ανασκαφές στο χώρο, το καθολικό έχει χτιστεί επάνω στα ερείπια αρχαίου ιερού του Δαφναίου ή Δαφνίου Απόλλωνα, αριστερά της αρχαίας Ιεράς οδού, που οδηγούσε από την Αθήνα στην Ελευσίνα. Στην ίδια θέση φαίνεται ότι υπήρχε και χριστιανική βασιλική του 6ου αιώνα. Κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας (1204-1456) το μοναστηριακό συγκρότημα περιήλθε σε κιστερκιανούς μοναχούς και υπήρξε χώρος ταφής των Φράγκων δουκών των Αθηνών, ενώ αμέσως μετά την οθωμανική κατάκτηση (1456) επανήλθε σε ορθοδόξους μοναχούς. Σύμφωνα με μαρτυρίες, η μονή άκμασε κατά το 16ο αιώνα, όπως συνέβη και με τις άλλες μονές της Αττικής. Πρωτοστάτης υπήρξε ο μοναχός Ακάκιος, ο οποίος στις πηγές αναφέρεται ως πρώτος ανακαινιστής και δεύτερος κτήτωρ της. Από το 17ο αιώνα, όμως, άρχισε να παρακμάζει και υπέστη λεηλασίες από επιδρομές κουρσάρων. Μάλιστα, το 1802 ο λόρδος Έλγιν αφαίρεσε τους αρχαίους ιωνικούς κίονες από τον εξωνάρθηκα του καθολικού της. Την εποχή της επανάστασης, λόγω της στρατηγικής θέσης της και του ισχυρού περιβόλου της, χρησιμοποιήθηκε ως οχυρό και το 1826, κατά την εισβολή του Κιουταχή, καταλήφθηκε και πυρπολήθηκε από τους Τούρκους. Το 1833, με το νόμο της Αντιβασιλείας του Όθωνα, το μοναστήρι διαλύθηκε και κατά το χρονικό διάστημα 1883-1885 στο χώρο του στεγάστηκε το Δημόσιο Ψυχιατρείο. Το 1888, έπεσε ο τρούλος του καθολικού λόγω σεισμού, και στη συνέχεια τα ψηφιδωτά του επισκευάσθηκαν από Ιταλούς συντηρητές, οι οποίοι κατά την αποκατάσταση έκαναν πολλά λάθη. Σοβαρές ζημιές υπέστη το μνημείο και από το μεγάλο σεισμό του 1999. Το συγκρότημα της μονής οριοθετείται και προστατεύεται από τετράγωνο περίβολο, οχυρωμένο με πύργους και επάλξεις, με δύο πύλες εισόδου, στην ανατολική και στη δυτική πλευρά. Στο εσωτερικό του σώζονται κατάλοιπα των κελιών και της τράπεζας, και περίπου στο κέντρο του δεσπόζει το καθολικό. Ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο του λεγόμενου «ηπειρωτικού» οκταγωνικού σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού και είναι κτισμένο με το συνηθισμένο, αλλά ιδιαίτερα φροντισμένο, πλινθοπερίκλειστο σύστημα τοιχοποιίας των βυζαντινών χρόνων. Χαρακτηριστικό του αρχιτεκτονικού αυτού τύπου είναι ότι ο κυρίως ναός είναι ενιαίος χώρος, καθώς οι οκτώ πεσσοί (τετράπλευροι κίονες) που στηρίζουν τον τρούλο απωθούνται προς τα πλάγια. Στα ανατολικά του κυρίως ναού έχει προσαρτηθεί το τριμερές Ιερό Βήμα, ενώ στα δυτικά διαμορφώνονται δύο νάρθηκες, από τους οποίους ο εξωνάρθηκας είναι μεταγενέστερος, του 12ου αιώνα. Πάνω από το νάρθηκα υπήρχε όροφος που χρησίμευε ως κατοικία του ηγουμένου ή ως βιβλιοθήκη. Κατά το 13ο αιώνα οι κιστερκιανοί μοναχοί επισκεύασαν τον εξωνάρθηκα και μετέτρεψαν την κρύπτη κάτω από το νάρθηκα σε χώρο ταφής των Φράγκων δουκών των Αθηνών. Στο εσωτερικό του ναού δεσπόζουν τα λαμπρά ψηφιδωτά στα οποία οφείλει τη μεγάλη φήμη της η Μονή. Ο ψηφιδωτός αυτός διάκοσμος του τέλους του 11ου αιώνα αποτελεί πραγματικό αριστούργημα της βυζαντινής τέχνης, είναι από τα καλύτερα έργα της εποχής του, και η άψογη τεχνική του εκτέλεση παραπέμπει στην τέχνη της Κωνσταντινούπολης. Το εικονογραφικό πρόγραμμα ακολουθεί την καθιερωμένη διάταξη της μεσοβυζαντινής περιόδου. Στον τρούλο δεσπόζει η μορφή του Παντοκράτορα, στην κόγχη του ιερού η Παναγία, ενώ στον κυρίως ναό εικονίζονται σκηνές από τον βίο του Χριστού και άγιοι και στον νάρθηκα σκηνές από τη ζωή της Παναγίας. Οι λίγες τοιχογραφίες που σώζονται στο ναό είναι μεταγενέστερες και ανάγονται στο 17ο-18ο αιώνα.

Μονή Εισοδίων της Θεοτόκου στην Καισαριανή

Στη δυτική πλαγιά του Υμηττού, κρυμμένη σε κατάφυτη, ειδυλλιακή κοιλάδα, βρίσκεται η ιερά μονή των Εισοδίων της Θεοτόκου, γνωστή ως Μονή Καισαριανής, ονομασία που αναφέρεται πρώτη φορά στις αρχές του 13ου αιώνα αλλά η προέλευσή της παραμένει ανεξακρίβωτη. Το πρώτο χριστιανικό κέντρο της περιοχής ιδρύθηκε τον 5ο-6ο αιώνα, στο γειτονικό λόφο του «Φραγκομονάστηρου», και μεταφέρθηκε στη σημερινή θέση τον 11ο αιώνα. Την περίοδο της Φραγκοκρατίας και της Τουρκοκρατίας η μονή ήταν ανεξάρτητη και αφορολόγητη, διέθετε οικονομική ευρωστία και αποτελούσε σημαντικό πνευματικό κέντρο, με πλούσια βιβλιοθήκη και λόγιους ηγούμενους. Άρχισε να παρακμάζει στα τέλη του 18ου αιώνα και διαλύθηκε το1834 με διάταγμα της αντιβασιλείας του Όθωνα. Το μοναστηριακό συγκρότημα περιβάλλεται από ψηλό περίβολο με δύο πύλες, μία δυτικά και μία ανατολικά, όπου υπάρχει η πηγή της Κριοκεφαλής. Αρχιτεκτονικά, το καθολικό ανήκει στην παραλλαγή του ημισύνθετου σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού με τρούλο. Χρονολογείται στον 11ο αιώνα και θεωρείται σταθμός στην εξέλιξη της ελλαδικής ναοδομίας λόγω της ποιότητας και της τεχνοτροπίας κατασκευής του. Μεταγενέστερες προσθήκες (16ος και 17ος αιώνας) αποτελούν το παρεκκλήσι του Αγίου Αντωνίου και ο νάρθηκας με τρούλο. Από τον αρχικό εσωτερικό διάκοσμο του καθολικού έχουν σωθεί μόνο τμήματα του μαρμάρινου τέμπλου. Οι τοιχογραφίες είναι νεότερες, του 18ου αιώνα, με εξαίρεση μόνο τη μορφή της Θεοτόκου Δεομένης, που είναι του 14ου αιώνα. Σύγχρονος με το καθολικό ήταν ο λουτρώνας, ένα από τα ελάχιστα γνωστά δείγματα στην Ελλάδα. Πρόκειται για τρίκογχο κτίριο με τρούλο, που διέθετε σύστημα από αγωγούς νερού και αέρα, και κατά την Τουρκοκρατία μετατράπηκε σε ελαιοτριβείο. Απέναντι από το καθολικό σώζεται η τράπεζα της μονής και το μαγειρείο με την ψηλή καπνοδόχο, που τοποθετούνται στο 16ο ή 17ο αιώνα, ενώ μεταγενέστερα είναι το διώροφο συγκρότημα των κελιών και ο τριώροφος πύργος της γνωστής αθηναϊκής οικογένειας των Μπενιζέλων. Η μονή είναι αρχαιολογικός χώρος υπαγόμενος στο Υπουργείο Πολιτισμού.

Μονή Οσίου Μελετίου Κιθαιρώνα στη Μάνδρα

Στους πρόποδες του Κιθαιρώνα, κοντά στην Οινόη, στα όρια των νομών Αττικής και Βοιωτίας, σε μια όμορφη τοποθεσία γεμάτη πεύκα, βρίσκεται η ιερά Μονή του Οσίου Μελετίου, ένα από τα σπουδαιότερα κέντρα του ασκητικού βίου κατά τη βυζαντινή εποχή. Η ιστορία της μονής είναι άρρηκτα δεμένη με τη δράση του Οσίου Μελετίου του Νέου, που ήταν ο μεταρρυθμιστής της ασκητικής ζωής στην Ελλάδα. Ο Όσιος Μελέτιος, που καταγόταν από την Καππαδοκία, στα τέλη του 11ου αιώνα έφθασε στο σημείο αυτό, όπου υπήρχε η Μονή του Συμβόλου, και εγκαθίδρυσε τη δική του μοναχική κοινότητα, ακολουθώντας τις αυστηρές αρχές του ασκητισμού των πρώτων χριστιανικών χρόνων. Γύρω από την κεντρική μονή, που έλαβε το όνομά του, ίδρυσε και τουλάχιστον είκοσι δύο παραλαύρια, πολλά από τα οποία σώζονται μέχρι σήμερα ερειπωμένα. Η μονή απέκτησε μεγάλη φήμη, έγινε σταυροπηγιακή και διατήρησε την ακμή της έως το 16ο αιώνα, οπότε ανακαινίσθηκε από το Μητροπολίτη Αθηνών Νικάνορα. Στο πέρασμα των αιώνων υπέστη πολλές καταστροφές από επιδρομές και λεηλασίες, και στα χρόνια μετά την απελευθέρωση παρήκμασε, ενώ το 1883 έγινε μετόχι της Μονής Φανερωμένης Σαλαμίνας. Το 1928 ανασυστάθηκε από τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και το 1950 η μοναχική κοινότητα μετατράπηκε σε γυναικεία. Στη μονή υπάρχουν ενδιαφέροντα βυζαντινά και νεότερα κτίσματα (ναοί, τράπεζα, συγκροτήματα κελλιών), που ξεχωρίζουν για τη γλυπτική και ζωγραφική τους διακόσμηση. Το καθολικό είναι μικρός εγγεγραμμένος σταυροειδής ναός, με ευρύχωρο νάρθηκα και οκταγωνικό τρούλο που στηρίζεται σε τέσσερις κίονες. Το εσωτερικό του ήταν διακοσμημένο με τοιχογραφίες, από την αρχική φάση των οποίων σώζονται ελάχιστα σπαράγματα. Οι τοιχογραφίες που φαίνονται σήμερα στον κυρίως ναό και στον νάρθηκα χρονολογούνται στο 17ο αιώνα. Στη νότια πλευρά του ναού είναι προσαρτημένο παρεκκλήσιο αφιερωμένο στους Ταξιάρχες, που ίσως ήταν το πρώτο καθολικό της μονής, ενώ σε υπόγεια κρύπτη βρίσκεται ο τάφος του Οσίου Μελετίου. Η μονή πανηγυρίζει την 1η Σεπτεμβρίου, ημέρα εορτής του Οσίου Μελετίου.

Πηγή: Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών