Γενικές Πληροφορίες για το Νομό Ιωαννίνων
Ο Νομός Ιωαννίνων είναι ο μεγαλύτερος νομός της Ηπείρου και ένας από τους μεγαλύτερους της Ελλάδας με πρωτεύουσα τα Ιωάννινα. Βρίσκεται στην βορειοδυτική πλευρά της Ελλάδας και υπάγεται διοικητικά στην περιφέρεια της Ηπείρου. Συνορεύει ανατολικά με τους νομούς Καστοριάς, Γρεβενών, Τρικάλων, βόρεια με τα σύνορα της Αλβανίας, δυτικά με το νομό Θεσπρωτίας, νότια με το νομό Πρέβεζας και νοτιοανατολικά με την Άρτα. Το μεγαλύτερο μέρος του καλύπτουν ορεινοί όγκοι, ένα τμήμα των οποίων ανήκει στην οροσειρά της Πίνδου. Μεταξύ των ορεινών όγκων δημιουργούνται μικρές εύφορες πεδιάδες, μακρόστενες κοιλάδες και απότομα φαράγγια, όπως το φαράγγι του Αώου και η περίφημη χαράδρα του Βίκου. Ο δήμος Ιωαννίνων με την ονομαστή λίμνη Παμβώτιδα, καταλαμβάνει το κεντρικό τμήμα του νομού. Άλλες μικρότερες λίμνες, όπως η Ζαραβίνα (στο δρόμο προς Δελβινάκι), η τεχνητή λίμνη του Αώου, στο Μέτσοβο και οι Δρακόλιμνες της Γκαμήλας και του Σμόλικα, συμπληρώνουν τη φυσική γεωγραφία της περιοχής. Όλος ο νομός Ιωαννίνων διασχίζεται από τους ποταμούς Άραχθο, Αώο, Βοϊδομάτη, Καλαμά, Λούρο και Αχέροντα, που πηγάζουν από τους ορεινούς όγκους, ενώ υπάρχουν επίσης αρκετοί χειμαροπόταμοι. Για την προστασία της πλούσιας πανίδας και χλωρίδας της περιοχής θεσμοθετήθηκαν δύο Εθνικοί Δρυμοί, του Βίκου-Αώου και της Βάλια Κάλντα.
Έθιμα
Είναι πάρα πολλές οι παραδόσεις και τα έθιμα στο νομό Ιωαννίνων. Επιρροές από τη θρησκεία, αλλά και τον αγώνα για την καθημερινότητα έρχονται από το βάθος του χρόνου που τηρούνται ως και σήμερα. Τα κυριότερα είναι:
Αποκριές
Έθιμο Τζαμάλας στα Ιωάννινα
Την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς ανάβουν μια μεγάλη φωτιά στις γειτονιές της πόλης των Ιωαννίνων, όπου οι συνοικίες ανταγωνίζονται ποια έχει τη μεγαλύτερη φωτιά και γύρω από την οποία χορεύουν άνθρωποι κάθε ηλικίας.
Η νύφη
Πρόκειται για αποκριάτικο έθιμο της μεταμφίεσης του άνδρα σε γυναίκα νύφη που ακόμη αναβιώνει στο γιαννιώτικο καρναβάλι. Το έθιμο εμφανίζεται τόσο κατά την αρχαιότητα, όσο και στα βυζαντινά χρόνια παρά τις απαγορεύσεις της Εκκλησίας που το θεώρησε έργο δαιμονικό.
Οι κουδουνάτοι στα Ιωάννινα
Οι μεταμφιεσμένοι και όλος ο κόσμος που συμμετέχει στο γιαννιώτικο καρναβάλι, πηγαινοέρχονται συνεχώς από την μια συνοικία στην άλλη, όπως ακριβώς στην αρχαία εποχή, στα κατ’ αγρούς Διονύσια.
Χριστούγεννα
Καρύδια
Τα Καρύδια είναι ένα παραδοσιακό ομαδικό παιχνίδι που παίζουν τα παιδιά γενικά στην Ήπειρο την ημέρα των Χριστουγέννων
Μαγκούρες στην Κόνιτσα
Παραμονή Χριστουγέννων στο χωριό Πουρνιά οι κάτοικοι αναβιώνουν ένα παλιό έθιμο ανάβοντας μια μεγάλη φωτιά στην πλατεία του χωριού από το πρωί και έπειτα γυρνούν στα σπίτια κρατώντας μαγκούρες λέγοντας τα κάλαντα και παίρνοντας από κάθε σπίτι ένα παραδοσιακό κουλούρι. Αν δουν κάποιον στο δρόμο τον χτυπούν με τις μαγκούρες.
Το Αναμμένο πουρνάρι
Σύμφωνα με την παράδοση, όταν γεννήθηκε ο Χριστός και πήγαν οι βοσκοί να προσκυνήσουν, ήταν νύχτα σκοτεινή. Βρήκαν κάπου ένα ξερό πουρνάρι κι έκοψαν τα κλαδιά του. Πήρε ο καθένας από ένα κλαδί στο χέρι, του έβαλε φωτιά και γέμισε το σκοτεινό βουνό χαρούμενες φωτιές και τριξίματα και κρότους. Από τότε, λοιπόν, στα Ιωάννινα, όποιος πάει στο σπίτι του γείτονα, για να πει τα χρόνια πολλά, καθώς και όλα τα παιδιά τα παντρεμένα, που θα πάνε στο πατρικό τους, για να φιλήσουν το χέρι του πατέρα και της μάνας τους, να κρατούν ένα κλαρί πουρνάρι, ή ότι άλλο δεντρικό που καίει τρίζοντας. Το ανάβουν στο δρόμο και το πηγαίνουν έτσι αναμμένο στο πατρικό τους σπίτι και γεμίζουν χαρούμενες φωτιές και κρότους τα σκοτεινά δρομάκια του χωριού.
Άλλα έθιμα
– Άνθρωποι, φίδια και χορός
– Επαφή των πολιτισμών στο Πωγώνι της Ηπείρου
– Βραδιά τσίπουρου στη Κόνιτσα: Τέλη Νοεμβρίου οι κάτοικοι μαζεύονται στην πλατεία κρατώντας ο καθένας τσίπουρο και παραδοσιακά εδέσματα και στήνεται ένα γλέντι με παραδοσιακή μουσική, χορό και τραγούδι μέχρι τις πρωινές ώρες. Η γιορτή τσίπουρου γίνεται στην Κόνιτσα αλλά και σε πολλά ακόμα χωριά του νομού.
– Έθιμα γάμου: Ο γαμήλιος χορός ως τελετουργία διάβασης και ενσωμάτωσης της νύφης στην οικογένεια του γαμπρού στη Βήσσανη Πωγωνίου, ο αποχαιρετισμός της νύφης στο Μέτσοβο, η προίκα της νύφης στο Μέτσοβο,
– Έθιμο της Ντολιάς: Σκοπός του εθίμου είναι η ομόνοια και η ειρήνη μεταξύ των συγχωριανών. Το βράδυ γίνεται το πανηγύρι με πωγωνήσιους χορούς και μεγάλο γλέντι μέχρι πρωίας.
– Κασταντώνεια στα Τζουμέρκα: 26-27 Ιουλίου διοργανώνονται οι εκδηλώσεις «Κασταντώνεια» στο χωριό Πετροβούνιο για να τιμήσουν τον ήρωα Κασταντώνη. Οι εκδηλώσεις περιλαμβάνουν παραδοσιακούς χορούς, τραγούδια, αθλητικές δραστηριότητες και ομαδικά παιχνίδια. Πρώτη Κυριακή του Αυγούστου: Οι κάτοικοι από όλα τα χωριά των Τζουμέρκων συγκεντρώνονται στην κορυφή Λάπατα στήνοντας ένα μικρό γλέντι με φαγητό, ποτό και χορούς ενδυναμώνοντας έτσι τις σχέσεις τους.
– Το Μαρτίτσι: Από τη 1η ως τις 31 του Μάρτη, τα παιδιά φορούν στον καρπό του χεριού τους ένα βραχιολάκι, φτιαγμένο από στριμμένη άσπρη και κόκκινη κλωστή. Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, ο Μάρτης προστατεύει τα πρόσωπα των παιδιών από τον πρώτο ήλιο της Άνοιξης, για να μην καούν.
Οικονομία
Η οικονομία του νομού Ιωαννίνων στηρίζεται κυρίως στην γεωργία και στην κτηνοτροφία. Είναι πρώτος στην παραγωγή γαλακτοκομικών, τυροκομικών και επεξεργασίας κρέατος στην Ελλάδα. Τα γαλακτοκομικά και τυροκομικά προϊόντα του εξάγονται και στο εξωτερικό. Η παραγωγή πέστροφας στο νομό είναι επίσης ο μεγαλύτερος στην Ελλάδα. Δευτερογενής παράγοντας είναι η οινοποιϊα, η πτηνοτροφία, η αργυροχρυσοχοία, οι μικρές βιοτεχνίες, οι επιχειρήσεις εξόρυξης και επεξεργασίας μαρμάρων. Η ξακουστή αργυροχρυσοχοΐα των Ιωαννίνων, βασική πηγή πλούτου του 17ου και του 18ου αιώνα, φημίζονται σε ολόκληρο τον κόσμο. Το Γιαννιώτικο μάρμαρο διαθέτει εξαιρετική εμφάνιση, μεγάλη αντοχή και προσιτή τιμή γεγονός, που έχει οδηγήσει στην αυξημένη ζήτησή του τόσο στην ελληνική όσο και στη διεθνή αγορά. Τριτογενής παράγοντας είναι το εμπόριο, οι μεταφορές και ο τουρισμός. Τα Ιωάννινα είναι ένας προορισμός που μπορούν να προσελκύσουν επισκέπτες καθ’ όλη την διάρκεια του έτους. Ο τουρισμός με τα μεγάλα έργα υποδομής που έγιναν τα τελευταία χρόνια, βοήθησαν στην αύξηση των τουριστικών ροών από τα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας μας και από χώρες του εξωτερικού.
Τοπικά Προϊόντα
Βασική παραγωγή του νομού Ιωαννίνων είναι τα κτηνοτροφικά προϊόντα: ντόπια βοδινά και αιγοπρόβεια κρέατα, τυριά, γάλα και βούτυρο.
– Επίσης είναι ξακουστός για τα γαλακτοκομικά και τυροκομικά προϊόντα του. (φέτα Δωδώνης, το μετσοβόνε, τη μετσοβέλα, το τουλουμοτύρι, το μανούρι, τη κεφαλογραβιέρα, το κρεμμώδες γαλοτύρι, την Ούρδα (ημίσκληρο πικάντικο τυρί).
– Κρασιά από πολλά οινοποιεία, με κυριότερο αυτό του Μετσόβου, το “Κατώγι Αβέρωφ”, κατακτούν τόσο την εγχώρια, όσο και τη διεθνή αγορά και η ποικιλία ντεμπίνα μία ιδιαίτερη ποικιλία αμπελιού, που χρονολογείται από το 16ο αιώνα.
– Το τσίπουρο κρατά μια ξεχωριστή θέση στην παραγωγή των οινοποιείων.
– Τα βατραχοπόδαρα και πέστροφες από τα ποτάμια.
– Τα παραδοσιακά γλυκά, τα γλυκά κουταλιού αλλά και οι μαρμελάδες.
– Φημισμένο επίσης είναι και το Γιαννιώτικο ψωμί, οι χυλοπίτες και ο τραχανάς
– Τα βουνά της ξεχειλίζουν από αρώματα βοτάνων και θεωρούνται από τα καλύτερα αρωματικά βότανα παγκοσμίως, χάρη στο κλίμα και την ιδιομορφία της Ηπειρώτικης γης.
– Χειροποίητα ασημικά από τους ντόπιους τεχνίτες (κοσμήματα, σκεύη, διακοσμητικά).
Δραστηριότητες – Εναλλακτικός Τουρισμός
Οι εκπληκτικές φυσικές ομορφιές του νομού Ιωαννίνων και τα σημαντικά μνημεία του τον καθιστούν ως μία από τις γοητευτικότερες και ελκυστικότερες περιοχές της χώρας. Ο εθνικός δρυμός Βίκου-Αώου, τα επιβλητικά βουνά, τα καταπράσινα δάση σε συνδυασμό με τους ποταμούς που διαρρέουν τον νομό, τα φαράγγια, οι λίμνες, τα πανέμορφα πέτρινα γεφύρια, ο αρχαιολογικός χώρος της Δωδώνης, τα αρχαία και βυζαντινά μνημεία, τα παραδοσιακά χωριά κάνουν τον νομό δημοφιλή προορισμό όλες τις εποχές του χρόνου. Η περιοχή θεωρείται ιδανική για υπαίθριες δραστηριότητες και σπορ στην ανέγγιχτη φύση. Αν σας αρέσουν οι υπαίθριες δραστηριότητες και είστε άνθρωποι της δράσης συνδυάστε τις διακοπές σας απολαμβάνοντας παράλληλα και το φυσικό τοπίο της Ηπείρου.
– Αεραθλήματα: Στο νομό Ιωαννίνων υπάρχουν σύλλογοι που δραστηριοποιούνται σε αεραθλήματα.
– Αλεξίπτωτο πλαγιάς: Από πολλές κορυφές της περιοχής με συνοδεία έμπειρου πιλότου. Η πόλη των Ιωαννίνων φιλοδοξεί να μετατραπεί σε μητρόπολη του αεραθλητισμού, αφού διαθέτει ιδανική εδαφική μορφολογία για οργανωμένες πτήσεις και
– Αναρρίχηση στο Θεριακήσιο και στο Ζαγόρι
– Canoe, kayaking, rafting: Οι ποταμοί Άραχθος, Αώος και Βοϊδομάτης είναι ιδανικοί για kayak και διαθέτουν διαδρομές εύκολες και δύσκολες. Στο νομό Ιωαννίνων έχουν τη βάση τους αρκετές σχολές που θα αναλάβουν να σας ξεναγήσουν στα δροσερά νερά των ποταμών της Ηπείρου.
– Ιαματικά λουτρά και ατμόλουτρα στην Κόνιτσα
– Iππασία: Στην Κληματιά, λειτουργεί κέντρο ιππασίας. Όμως, η πραγματική εμπειρία ιππασίας στη φύση, είναι στα Ζαγοροχώρια, στο μεγάλο Πάπιγκο.
– Κυνήγι Άγριας Τρούφας: Η τρούφα είναι ένα σπάνιο είδος υπόγειου μανιταριού, που συμβιώνει και αναπτύσσεται στις ρίζες ορισμένων ειδών δένδρων ή θάμνων, όπως κέδρους, φουντουκιές, πεύκα, πουρνάρια, βελανιδιές, ιτιές και έλατα. Το κυνήγι άγριας τρούφας είναι μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα διαδικασία και δραστηριότητα στη φύση και μπορεί να κρατήσει ως και 10 ώρες.
– Κυνήγι άγριων μανιταριών
– Κωπηλασία, θαλάσσια σπορ, ψάρεμα στην λίμνη Παμβώτιδα.
– Ορειβασία: Ιδανικά μέρη για ορειβασία είναι: Μιτσικέλι, Μέτσοβο (Μαυροβούνι), Κόνιτσα (Σμόλικας), Πράμαντα (Τζουμέρκα), Βοβούσα (Πίνδος), Καλαρρύτες και Συράκο (όρος Λάκμος). Αετομηλίτσα (Γράμμος), Κεφαλόβρυσο (Νεμέρτσικα)
– Πεζοπορία: Αναρίθμητα μονοπάτια πεζοπορία από το Μικρό και Μεγάλο Πάπιγκο ως τη Δρακόλιμνη Ζαγορίου.
– Ποδηλασία Ορεινή: Ακόμη και για τους λάτρεις της ποδηλασίας, ο νομός αποτελεί ιδανικό μέρος, συνδυάζοντας μικρούς δρόμους μέσα στα χωριά, σε βουνά, λίμνες και ποτάμια.
– Σκι: Τα υπέρ άρτια σε υποδομές χιονοδρομικά κέντρα του Μετσόβου, του Ανήλιου και της Βασιλίτσας αποζημιώνουν με τον καλύτερο τρόπο.
Γαστρονομία
Ο νομός Ιωαννίνων είναι ένας τόπος που μπορεί να καυχιέται για την απίστευτη γαστρονομική της κληρονομιά και παράδοση που βασίζεται στη χρήση τοπικών αγνών προϊόντων. Η κουζίνα της περιοχής έχει δεχθεί τις επιρροές διαφορετικών πολιτισμών, κάτι που αποτυπώνεται με σαφήνεια στα πιάτα της. Ο νομός Ιωαννίνων είναι ξακουστός για τα γαλακτοκομικά και τυροκομικά προϊόντα του, τα οποία ξεπέρασαν τα σύνορα της χώρας μας. Το τσίπουρο που συνοδεύει μοναδικές κάθε φορά γευστικές εμπειρίες και κρατά μια ξεχωριστή θέση στην παραγωγή των οινοποιείων, αλλά και του κάθε σπιτιού, ακόμα και στο μικρότερο χωριό, που το φτιάχνουν σε κοινοτικά καζάνια από την οικιακή τους σοδειά σταφυλιών. Ιδιαίτερης γεύσης τοπικά λικέρ με τσίπουρο, είναι αυτά με κράνα ή βύσσινα.
Επίσης, η κουζίνα της περιοχής είναι ξεχωριστή, με τις περίφημες πίτες, τα ντόπια κρέατα, τις πέστροφες από τα ποτάμια, αλλά και τα παραδοσιακά γλυκά. Οι φημισμένες πίτες Ιωαννίνων έχουν δημιουργήσει ένα μύθο γύρω από το όνομά τους. Κανείς δε μπορεί να αμφισβητήσει ότι οι καλύτερες τεχνίτες στο φύλλο για πίτα είναι οι Ηπειρώτισσες και είναι δύσκολο να αντισταθείς σε ένα ζεστό ταψί χορτόπιτας, τυρόπιτας, αλλά και της ταπεινής ζυμαρόπιτας. Χρησιμοποιούν μάλιστα στις περισσότερες, τραχανά, κάτι που αναδεικνύει σαφώς τη γεύση τους και τις διαχωρίζει από όλες τις άλλες, αλλά και διάφορους συνδυασμούς υλικών. Εξάλλου λέγεται ότι έχουν καταγραφεί 178 είδη αλμυρών και γλυκών πιτών στην ευρύτερη περιοχή της Ηπείρου. Στα γλυκά κυριαρχούν το γιαννιώτικο καταΐφι με φύλλο, ο μπακλαβάς με καρύδι, η καρυδόπιτα, οι δίπλες και φυσικά οι Μετσοβίτικες φλογέρες. Πολύ γνωστά είναι επίσης τα γλυκά του κουταλιού και οι μαρμελάδες.
Ιδιαίτερες γεύσεις: Κρέατα μαγειρεμένα με γιαννιώτικες χυλοπίτες, λαγός στιφάδο, αρνί στη γάστρα, ζαρκάδι κρασάτο, κοντοσούβλι, γίδα βραστή, λουκάνικα, κεφτέδες με πράσα που αποτελεί ιδιαίτερο γευστικό συνδυασμό, πέρδικα ή μπεκάτσα μαγειρευτές ή στα κάρβουνα, χέλι στη σχάρα, τηγανητά βατράχια και χέλια στο Νησί των Ιωαννίνων, καραβίδες με σκορδαλιά, γίγαντες με χόρτα.
Διαμονή
Ο νομός Ιωαννίνων διαθέτει σημαντικά πλεονεκτήματα για τα τουριστικά καταλύματα, με μεγάλη διασπορά, οργάνωση και ποικιλία που ανταποκρίνονται στις σύγχρονες δραστηριότητες του τουρισμού. Τα Ιωάννινα είναι ένας προορισμός που μπορούν να προσελκύσουν επισκέπτες καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Τα μεγάλα έργα υποδομής που έγιναν τα τελευταία χρόνια, βοήθησαν στην αύξηση των τουριστικών ροών από τα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας μας και από χώρες του εξωτερικού. Παράλληλα όμως έχουν γίνει και επενδύσεις υψηλού επιπέδου σε καινούρια ξενοδοχεία και ανακαινίσεις παλαιότερων ξενοδοχειακών μονάδων, που έχουν βελτιώσει σε μεγάλο βαθμό την τουριστική υποδομή και καταστήσει τα Ιωάννινα έναν από τους πιο δημοφιλείς και ανερχόμενους τουριστικούς προορισμούς. Ο νομός Ιωαννίνων με τους παραδοσιακούς ορεινούς οικισμούς των Ζαγοροχωρίων, της Κόνιτσας, του Μετσόβου και των Τζουμέρκων και η ευρύτερη περιοχή των Ιωαννίνων που διαθέτει μία μοναδική πολιτιστική κληρονομιά μπορεί να αποτελέσουν σημείο αναφοράς για πολλά είδη τουρισμού όπως είναι ο Συνεδριακός, ο Αθλητικός, ο Περιπατητικός, ο Θρησκευτικός και πλείστες άλλες δραστηριότητες.
Ιστορία
Οι πρώτες ενδείξεις ανθρώπινης κατοίκησης στο νομό των Ιωαννίνων χρονολογούνται την ανώτερη παλαιολιθική εποχή (14.000 – 8.000 π.Χ) με δείγματα από όλες τις περιόδους στη περιοχή του Ζαγορίου. Την παρουσία του παλαιολιθικού ανθρώπου μαρτυρούν τα λίθινα εργαλεία, που βρέθηκαν στις ανασκαφές που έγιναν στο σπήλαιο της Καστρίτσας. Άλλα ευρήματα από την ίδια θέση και τη θέση Κλειδί στην κοιλάδα του Βοϊδομάτη, βεβαιώνουν τη συνέχιση της κατοίκησης (33.000-8.000π.Χ.). Το 1082 η περιοχή ταλαιπωρείται από τις επιδρομές των Νορμανδών. Καταλαμβάνουν την πόλη των Ιωαννίνων και ανακαινίζουν το κάστρο. Περίπου το 1300 (13ος αιώνας) στην περιοχή του νομού Ιωαννίνων εμφανίζονται και κυριαρχούν οι Μολοσσοί. Οι Μολοσσοί, ένας δυνατός λαός με επεκτατικές βλέψεις αποκτούν συγγενικές σχέσεις με το βασίλειο των Μακεδόνων παντρεύοντας την κόρη του βασιλιά τους, την Ολυμπιάδα, με τον Φίλιππο Β’, βασιλιά των Μακεδόνων. Καρπός αυτού του γάμου είναι ο Μέγας Αλέξανδρος, ένας από τους μεγαλύτερους ηγέτες που γνώρισε ο κόσμος. Οι Μολοσσοί εγκαταστάθηκαν στην ανατολική και κεντρική Ήπειρο αναγκάζοντας τους Θεσπρωτούς να περιορισθούν στα δυτικά. Η Δωδώνη παρέμεινε Θεσπρωτικό ιερό, ενώ οι Μολοσσοί είχαν ως θρησκευτικό τους κέντρο την Πασσαρώνα, που τοποθετείται στο σημερινό Ροδοτόπι.
Κατά τα βυζαντινά χρόνια η περιοχή οχυρώνεται, ιδρύεται η πόλη των Ιωαννίνων που μετά την Άρτα ήταν η σημαντικότερη πόλη στο Δεσποτάτο της Ηπείρου. Η περιοχή καταφέρνει να εξασφαλίσει μια σειρά από οικονομικά και άλλα προνόμια από την Οθωμανική αυτοκρατορία και έτσι γνωρίζει μεγάλη ανάπτυξη στον τομέα του εμπορίου αλλά και της αργυροχρυσοχοΐας. Ιδιαίτερα τον 17ο και 18ο αιώνα σημειώνεται και μεγάλη πνευματική ανάπτυξη που περιγράφεται με τη λαϊκή ρήση «Γιάννενα, πρώτα στα άρματα στα γρόσια και στα γράμματα». Με τους Βαλκανικούς Πολέμους το 1921-13 απελευθερώνεται η περιοχή του νομού Ιωαννίνων και ενώνεται με την υπόλοιπη Ελλάδα. Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους το 1204 και το διαμελισμό της βυζαντινής αυτοκρατορίας σε Φράγκους και Βενετούς δημιουργήθηκαν αποκεντρωμένα βυζαντινά κρατίδια στη Νίκαια και την Ήπειρο. Από την ίδρυση του Δεσποτάτου της Ηπείρου, παρόλο που πρωτεύουσά του είναι η Άρτα– τα Ιωάννινα γνωρίζουν περίοδο ακμής. Οι Γιαννιώτες άρχοντες κατακτούν οικονομικά, διοικητικά και θρησκευτικά προνόμια από τους κατά καιρούς κυρίαρχους της περιοχής –δεσπότες της Ηπείρου, Βυζαντινούς αυτοκράτορες, Σέρβους, Φράγκους.
Καθοριστική ήταν το 1259 η μάχη της Πελαγονίας, κατά την οποία ο Μιχαήλ Β΄ της Ηπείρου ηττήθηκε από το στρατό της Νίκαιας. Στη συνέχεια καταλήφθηκε η Άρτα, ενώ τα Γιάννινα πολιορκήθηκαν ανεπιτυχώς. Το 1267-1296 μετά το θάνατο του Μιχαήλ Β΄, η επικράτειά διαμοιράσθηκε ανάμεσα στους γιούς του. Η Ήπειρος περιήλθε στον Νικηφόρο Α΄. Ο γάμος του με την Άννα Παλαιολογίνα, ανιψιά του βυζαντινού αυτοκράτορα Μιχαήλ Η΄, συνδέεται με ένα είδος κηδεμονίας της Κωνσταντινούπολης, που σύντομα μεταστράφηκε λόγω της αντιπαράθεσης για την ένωση των εκκλησιών (1276-1277). Κατά μία άποψη, τα Γιάννινα πιθανόν προσχώρησαν γύρω στα 1284 στη Βυζαντινή αυτοκρατορία, προκειμένου να εξασφαλίσουν καθεστώς αυτονομίας, αλλά σύντομα προσέγγισαν εκ νέου την Άρτα. Το 1290 ή 1292 ο στρατός του βυζαντινού αυτοκράτορα πολιόρκησε ανεπιτυχώς την καλά οχυρωμένη πόλη των Ιωαννίνων. Λήγοντος του 13ου αιώνα η πόλη των Ιωαννίνων αποτελεί σημαντικό κέντρο της περιοχής με ισχυρό τείχος, ναούς και αρχοντικά. Την εποχή αυτή το νησί γίνεται σπουδαίο μοναστικό κέντρο.
Από το 1430 και καθ’ όλη τη διάρκεια της οθωμανικής κυριαρχίας στην περιοχή, το Ζαγόρι τελεί υπό προνομιακό καθεστώς έχοντας εξασφαλίσει αυτονομία, αυτοδιοίκηση και απαλλαγή από φόρους. Οι προνομιακές αυτές συνθήκες, σε συνδυασμό με την οικονομική ευρωστία που προκάλεσε η ανάπτυξη του εμπορίου έδωσε άλλες διαστάσεις στα κοινωνικά και πολιτιστικά μεγέθη του Ζαγορίου. Πολλά χρήματα ξοδεύθηκαν για να χτιστούν σπίτια, σχολεία, γέφυρες, μονοπάτια, βρύσες, εκκλησίες και μια σειρά άλλων αξιόλογων κτισμάτων.
Στην Τουρκοκρατία, στα μέσα του 17ου αι., η αστική τάξη –έμποροι, Βιοτέχνες, μεταλλουργοί, που έχουν επαφή με την Ευρώπη και τη Ρωσία– δίνουν νέα ζωή στην πόλη, η οποία φτάνει στο αποκορύφωμά της στην εποχή του Αλή πασά. Τα Γιάννινα, «πρώτα στ’ άρματα, στα γρόσια και στα γράμματα», δεν έπαψαν από τότε να παίζουν σημαντικό πνευματικό και οικονομικό ρόλο στον ελληνικό χώρο. Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου στην περιοχή γίνονται σφοδρές μάχες τόσο με τα ιταλικά όσο και με τα γερμανικά στρατεύματα. Η συμβολή των κατοίκων του Ζαγορίου και ειδικά των γυναικών του Ζαγορίου ήταν ανεκτίμητη. Μέρα και νύχτα μετέφεραν με τα ζώα πυρομαχικά και άλλα εφόδια εκεί όπου οι μάχες μαίνονταν και γύριζαν πίσω μεταφέροντας τραυματίες.
Σα να μην έφταναν αυτά, ακολουθεί ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος που δημιουργεί μεταξύ άλλων και μεγάλο οικονομικό πρόβλημα στην περιοχή με αποτέλεσμα πολλοί κάτοικοι να αναγκαστούν να μεταναστεύσουν. Με την έναρξη της αντιστασιακής δράσης, ένοπλα σώματα άρχισαν να συγκεντρώνονται στην περιοχή, λόγω και του δύσβατου και απροσπέλαστου, και να την χρησιμοποιούν ως ορμητήριο. Το γεγονός αυτό οδήγησε σε αντίποινα από την πλευρά των Γερμανών με αποτέλεσμα την πυρπόληση πολλών από τα χωριά του Ζαγορίου, με καταγεγραμμένες απώλειες 1679 οικημάτων και 171 θυμάτων.