Γενικές Πληροφορίες για το Νομό Αιτωλοακαρνανίας
Γεωγραφία
Ο νομός Αιτωλοακαρνανίας βρίσκεται στο δυτικό μέρος της Στερεάς Ελλάδας και ανήκει διοικητικά στην Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας. Είναι ο μεγαλύτερος νομός σε έκταση, έκτος σε πληθυσμό στην Ελλάδα και ο πλουσιότερος ίσως από πλευράς φυσικού περιβάλλοντος. Ο νομός προέκυψε από την ένωση των γεωγραφικών περιοχών της Αιτωλίας και της Ακαρνανίας, με πρωτεύουσα την ιστορική πόλη του Μεσολογγίου και μεγαλύτερη πόλη και οικονομικό κέντρο είναι το Αγρίνιο.
Αποτελείται από 7 δήμους: Δήμος Αγρινίου με έδρα το Αγρίνιο, Δήμος Ακτίου-Βόνιτσας με έδρα τη Βόνιτσα, Δήμος Αμφιλοχίας με έδρα την Αμφιλοχία, Δήμος Θέρμου με έδρα το Θέρμο, Δήμος Ιεράς Πόλεως Μεσολογγίου με έδρα το Μεσολόγγι, Δήμος Ναυπακτίας με έδρα τη Ναύπακτο, Δήμος Ξηρομέρου με έδρα τον Αστακό.
Η περιοχή είναι συνδεδεμένη από το 2004 με την Πελοπόννησο μέσω της Γέφυρας Ρίου – Αντιρρίου, ενώ συνεχίζει να λειτουργεί στην ίδια περιοχή η σύνδεση με πορθμείο. Επίσης στο βορειοδυτικό άκρο της συνδέεται με πλωτή γέφυρα με το νησί της Λευκάδας, ενώ μέσω της υποθαλάσσιας σήραγγας Πρέβεζας – Ακτίου συνδέεται με την περιφερειακή ενότητα Πρέβεζας.
Έχει 5 επαρχίες: Μεσολογγίου, Ναυπακτίας, Τριχωνίδας, Βόνιτσας- Ξηρομέρου και Βάλτου. Τα σημαντικότερα λιμάνια του νομού είναι τα λιμάνια του Αστακού, του Μεσολογγίου, της Ναυπάκτου και της Αμφιλοχίας.
Τα νοτιοδυτικά παράλια χαρακτηρίζονται από την παρουσία λιμνοθαλασσών, με γνωστότερες αυτές του Μεσολογγίου, του Αιτωλικού και της Κλείσοβας. Ο κυριότερος ποταμός είναι ο Αχελώος, που αποτελεί το φυσικό όριο ανάμεσα στην Αιτωλία και την Ακαρνανία, ενώ άλλοι αξιόλογοι ποταμοί είναι ο Εύηνος κι ο Μόρνος.
Στο νομό Αιτωλοακαρνανίας υπάρχουν οι λίμνες: Αμβρακία, Βουλκαριά Λυσιμαχία, Οζερός, Τριχωνίδα και οι τεχνητές λίμνες Καστρακίου, Κρεμαστών και Στράτου. Στο νομό βρίσκεται το σημείο με το χαμηλότερο υψόμετρο στην Ελλάδα με -10 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας.
Νησάκια
Στο νομό Αιτωλοακαρνανίας υπάγονται διάφορες νησίδες και βραχονησίδες ακατοίκητες με μόνη εξαίρεση το Αιτωλικό. Άγιος Νικόλαος Πογωνίας στον όρμο του Βαρκό Πογωνιάς, Αιτωλικό στη λιμνοθάλασσα Αιτωλικού-Μεσολογγίου, Βαγιά ή Τρύπα ή Διαβασίδια στο θαλάσσιο πέρασμα Αιτωλοακαρνανίας – Λευκάδας, Βολιός στο θαλάσσιο πέρασμα Αιτωλοακαρνανίας – Λευκάδας, Κέφαλος στον Αμβρακικό κόλπο, Κουκουμίτσα στον Αμβρακικό κόλπο, Μεταξωτό στις δυτικές ακτές του κόλπου του Αστακού, στον όρμο Μαραθιά, Πογωνιά ή Νησιοπούλα είναι σύμπλεγμα νησίδων και βραχονησίδων στις δυτικές ακτές του όρμου της Πάλαιρου, Τουρλίδα στην λιμνοθάλασσα Μεσολογγείου, Φοινικιά ή Παναγιά της Φοινικιάς στον Πατραϊκό κόλπο και στις αλυκές Μεσολογγίου, Φορτί στο θαλάσσιο πέρασμα Αιτωλοακαρνανίας – Λευκάδας.
Φύση – Προστατευόμενες περιοχές
Στο νότο το Δέλτα Αχελώου, η λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου-Αιτωλικού, οι εκβολές Ευήνου, οι νήσοι Εχινάδες και η νήσος Πεταλάς είναι προστατευόμενοι βιότοποι του Natura 2000. Στο βορρά ο Αμβρακικός κόλπος με το Εθνικό πάρκο, τμήματα του οποίου έχουν οριστεί περιοχές προστασίας της φύσης με ολόκληρη την ακτή παρυδάτια περιοχή περιβαλλοντικού ελέγχου. Τα Ακαρνανικά Όρη σημαντικά για τα δάση ελάτης και για τα πουλιά (π.χ. τα υπό εξαφάνιση όρνεα). Οι λίμνες του νομού (Οζερός, Αμβρακία, Τριχωνίδα, Λυσιμαχια) περιοχές Νatura 2000.
Οικονομία
Η οικονομία του νομού Αιτωλοακαρνανίας βασίζεται κυρίως στη γεωργία και στην κτηνοτροφία. Βασικό γεωργικό προϊόν του νομού είναι ο καπνός, που κατέχει την πρώτη θέση ανάμεσα στους νομούς της Ελλάδας. Άλλα γεωργικά προϊόντα που παράγονται είναι το βαμβάκι, δημητριακά (καλαμπόκι), εσπεριδοειδή (φημισμένα τα πορτοκάλια -σαγκουίνια, μανταρίνια και λεμόνια της Μυρτιάς), όσπρια και ελιές (λαδολιές και βρώσιμες). Στην κτηνοτροφία ο νομός κατέχει μια από τις υψηλότερες θέσεις στην εγχώρια παραγωγή χοιρινού κρέατος με σύγχρονες μονάδες στην περιοχή της Βόνιτσας και του Αστακού. Στην Ορεινή Ναυπακτία τα τελευταία χρόνια με Ευρωπαϊκές επιχορηγήσεις αναπτύσσεται η εκτροφή βοϊδολατών ελευθέρας βοσκής. Η ελεύθερη βοσκή των αιγοπροβάτων δίνει μια ξεχωριστή ποιότητα στα παραγόμενα τυριά και αποτελεί ένας δυναμικός τομέας στην αγροτική οικονομία της περιοχής. Η αλιεία παίζει σημαντικό ρόλο, κυρίως στις λιμνοθάλασσες και στον Αμβρακικό κόλπο. Τα αλιεύματα είναι κυρίως τσιπούρες, λαβράκια, γαρίδες και κέφαλοι. Στο Μεσολόγγι από τα αυγά του κέφαλου παρασκευάζεται το περίφημο «αβγοτάραχο» το οποίο είναι προϊόν ονομασίας προέλευσης (Π.Ο.Π.). Στα νοτιοδυτικά παράλια λειτουργούν ιχθυοκαλλιέργειες. Στις μεταποιήσεις δεν είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένη, υπάρχουν μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις κυρίως ειδών διατροφής και οικοδομικών υλικών. Από τα δάση παράγεται ξυλεία, κοινή και επιπλοποιίας.
Τοπικά Προϊόντα
Η πλούσια λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου δίνει άφθονη τροφή στα ψάρια που ζουν μέσα στα ιχθυοτροφεία. Έτσι εδώ βρίσκεται η γνωστή τσιπούρα Μεσολογγίου, εξαίρετα λαβράκια, κέφαλους και τα ονομαστά χέλια Μεσολογγίου που εξάγονται. Αξιοσημείωτα επίσης είναι και τα αλιευτικά προϊόντα της περιοχής. Από τον όρμο της Αμφιλοχίας και τον Αμβρακικό κόλπο αλιεύονται σημαντικές ποσότητες ψαριών όπως τσιπούρες, γλώσσες, κέφαλοι, λαβράκια, ζαργάνες όπως επίσης σουπιές και καλαμαράκια και φυσικά η μοναδική γαρίδα του Αμβρακικού η γνωστή σα «γάμπαρα». Άλλο ένα γνωστό και κύριο προϊόν του Μεσολογγίου είναι το αυγοτάραχο «Μπάφα» που βγαίνει από το θηλυκό κέφαλο. Είναι από το πιο πολυτελή και ακριβό προϊόν που εκτός από νοστιμιά είναι και ωφέλιμο. Είναι προϊόν ΠΟΠ (Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης) και συγκαταλέγεται στα κορυφαία προϊόντα του πλανήτη.
Η Αιτωλοακαρνανία ήταν πάντα ένας κτηνοτροφικός νομός με μεγάλο αριθμό αιγοπροβάτων, αγελάδων και χοίρων, έδινε πάντα εξαιρετικά γαλακτοτυροκομικά προϊόντα και ειδικά στην περιοχή της Αμφιλοχίας. Στην ελαιοκαλλιέργεια με τα εκατομμύρια ελαιόδεντρα και το ευνοϊκό κλίμα φημίζεται για το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο καθώς και για τις γευστικές ελιές Καλαμών που παράγει.
Σημαντική επίσης είναι και η παραγωγή εκλεκτής ποιότητας μέλι κυρίως από θυμάρι, άνθη, βελανιδιάς και έλατο. Σημαντική παραγωγή σε όλο το νομό έχουν και τα όσπρια αλλά και το ονομαστό ρύζι Μεσολογγίου που έχει κατακτήσει τον κόσμο. Στα ορεινά της περιοχής και συγκεκριμένα στους Δήμους Αποδοτίας Πλατάνου και Δομνίστας υπάρχει πλούσια βλάστηση από καστανιές.
Από τις αλυκές της λίμνης Μεσολογγίου βγαίνει και το ονομαστό αλάτι «αφρίνα» που ταξιδεύει σε όλη την Ελλάδα και εξάγεται και σε πολλές χώρες του κόσμου.
Φυσικά από την περιοχή δε λείπουν τα κρασιά και τα άλλα παραδοσιακά ποτά. Η περιοχή παράγει τρεις βασικές ποικιλίες αμπέλου. Την Μαυροδάφνη, την Μαλαγουζιά, λευκό κρασί με έντονη επίγευση και το Αυγουστολίδι, ένα άσπρο κρασί με έντονη οξύτητα και πλούσιο άρωμα. Το ούζο και το τσίπουρο από αποστάγματα εκλεκτής ποιότητας και πολυβραβευμένα.
Άλλον ένα ξεχωριστό προϊόν της περιοχής είναι το ιλυοσάπουνο, το μοναδικό καλλυντικό σαπούνι που παράγεται στην περιοχή, με εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο, μέλι και εμπλουτισμένο με την ιαματική λάσπη της περιοχής. Το σαπούνι αυτό έχει και θεραπευτικές ιδιότητες.
Σημαντικό προϊόν είναι ο καπνός που παράγεται από το 1860-70 ιδιαίτερα στην περιοχή του Αγρινίου και δικαιολογημένα θεωρείται η «πόλη του καπνού». Τα καπνά της περιοχής είναι αποξηραμένα με τη φυσική μέθοδο της ηλιοαποξήρανσης. Σήμερα δυο μεγάλες Ελληνικές βιομηχανίες δραστηριοποιούνται στην παραγωγή τσιγάρων στην περιοχή Αγρινίου. Η Παπαστράτος και η Καρέλια, που παρ’ όλη την κρίση στέκουν πάρα πολύ καλά.
Γαστρονομία
Ο νομός Αιτωλοακαρνανίας συνδυάζοντας την εύφορη γη και τα πλούσια νερά του κατάφερε να εξελιχθεί σε γαστρονομικό παράδεισο. Κάθε τόπος στο νομό έχει τα δικά του εδέσματα, τις δικές του διατροφικές επιλογές, τα δικά του αριστουργήματα, ανάλογα με τις πρώτες ύλες και την αφθονία τους.
– Αρνί στη λαδόκολλα, μια παραδοσιακή μεσολογγίτικη συνταγή
– Γάμπαρα Βόνιτσας (γαρίδα)
– Γαριδομακαρονάδα Αμβρακικού, με τις νοστιμότερες γαρίδες
– Κασιμάρι (από φρέσκο τυρί, φαγητό των βοσκών)
– Κοκορέτσια Ξηρόμερου, Κοντοβούβλι, Σπληνάντερο, Τσιγαρίδες
– Κρεατικά της ορεινής Ναυπακτίας
– Μυδοπίλαφο με μύδια Αμβρακικού
– Τραχανάς
– Φρυγαδέλια του Ξηρόμερου (στο φούρνο ή στη σούβλα)
– Χέλια (στο φούρνο, στη κατσαρόλα, τηγανητό) και με πολλές άλλες παραλλαγές.
– Χέλια μπουρδέτο, το πεντανόστιμο φαγητό του Μεσολογγίου
– Αβγοτάραχο Μεσολογγίου αποτελείται από ταριχευμένα αβγά ψαριών), Γαρδούμπες στο Ξηρόμερο, Κονσερβολιά Αγρινίου (επιτραπέζια ελιά και έχει 13 τύπους ανάλογα με το μέγεθος των καρπών), Όστρακα, Παστοί σπάροι.
– Γαλατόπιτα με γάλα από γιδοπρόβατα, Κολοκυθόπιτα, αλμυρή με ντόπια, κίτρινη κολοκύθα, – Κολοκυθόπιτα παραδοσιακή από το Μοναστηράκι Βόνιτσας, Kορδόπιτα, Μακαρονόπιτα παραδοσιακή από τα χωριά του Ξηρομέρου, Τραχανόπιτα, Χλωρόπιτα (πίτα από χλωρό τυρί με αυγά και αλάτι με φύλλο ή ξεσκέπαστη με λάδι ή βούτυρο), Χορτόπιτα
– Σαλάτα με φακές και φέτα Βόνιτσας
– Γραβιέρα Αμφιλοχίας, Πρέντζα Αιτωλικού (είδος τυριού)
– Κάστανο, Κατιμάρι (γλυκό κουταλιού), Λαδορεβανί, Μπαγκλαβάς από τον ορεινό Βάλτο, Ριβανί από τα χωριά του Βάλτου και το Μεσολόγγι, Συκομαΐδες γλυκό με βάση τα σύκα, Χαλβάς Ξηρομέρου
– Φλαγούνα παραδοσιακή (τυρόψωμο στο φούρνο)
Όλα αυτά συνοδεύονται με τα τοπικά κρασιά που παράγονται, ούζο και τσίπουρο.
Εκδηλώσεις
Εορτασμός για την επέτειο της εξόδου: Στις 10 Απριλίου, ξεχωριστή ημέρα για την πόλη του Μεσολογγίου αποτελεί η Κυριακή των Βαΐων, οπότε και οργανώνονται πολλές εκδηλώσεις για να τιμηθεί η μνήμη όσων ηρωικά αγωνίστηκαν κατά την πολιορκία της πόλης το 1826 και πέθαναν ένδοξα κατά την Έξοδο του Μεσολογγίου.
Τα Χαλκούνια: Τη Μεγάλη Παρασκευή ξεχωρίζουν τα «Χαλκούνια» ένα έθιμο που κρατάει από την εποχή της Τουρκοκρατίας. Πρόκειται για αυτοσχέδιους εκρηκτικούς μηχανισμούς, που αποτελούνται από ένα σωλήνα γεμάτο μπαρούτι και φυτίλι. Τα «Χαλκούνια» γίνονται στην κεντρική πλατεία της πόλης και συγκεντρώνουν την προσοχή πλήθους ντόπιων αλλά και επισκεπτών.
Αχίλλεια: Στις 21 Ιουνίου κατά τη διάρκεια του Αγίου Πνεύματος ο δήμος Αγρινίου σε συνεργασία με τον πολιτιστικό και αθλητικό σύλλογο της κοινότητας Γραμματικού διοργανώνει τριήμερες εκδηλώσεις με λαϊκές βραδιές αλλά και άλλες εκδηλώσεις όπως θεατρικές παραστάσεις, εκθέσεις και ποδηλατοδρομίες.
Πανηγύρι Άι Συμιού: Κάθε χρόνο το τριήμερο του Αγίου Πνεύματος (Ιούνιο) η πόλη του Μεσολογγίου μετατρέπεται σε ένα ιδιαίτερο πανηγύρι. Στο κέντρο της πόλης οι πίπιζες και τα νταούλια θα αρχίσουν να αντηχούν σε όλη την πόλη από νωρίς την Παρασκευή και οι κάτοικοι χωρισμένοι σε παρέες θα επιδίδονται σε φαγοπότι και χορό.
Φεστιβάλ Ελληνικών Χορών: Τον Ιούλιο στον Αστακό διοργανώνεται το Φεστιβάλ Ελληνικών Χορών με χορευτικά συγκροτήματα από όλη την Ελλάδα να συμμετέχουν.
Φεστιβάλ Οινιάδων: Τον Ιούλιο και Αύγουστο ο δήμος Μεσολογγίου διοργανώνει πολιτιστικό καλοκαίρι με μουσικές και θεατρικές παραστάσεις να συνθέτουν το πρόγραμμα του φεστιβάλ.
Πανηγύρι της Αγίας Αγάθης: Στις 21, 22 και 23 Αυγούστου οι Αιτωλικιώτες και οι Σταμνιώτες πραγματοποιούν το καθιερωμένο και διάσημο πανηγύρι της Αγία Αγάθης, στα στενά του Αιτωλικού, αλλά και στο ομώνυμο εξωκλήσι που βρίσκεται στα δυτικά του Αρακύνθου.
Ναυμαχία Ναυπάκτου: Τον Οκτώβρη ο Δήμος Ναυπάκτου διοργανώνει εκδηλώσεις για να τιμήσει την ιστορική ναυμαχία που δόθηκε στην Ναύπακτο καθώς ήταν μια από τις μεγαλύτερες νίκες εναντίον του Τουρκικού στόλου. Η κορύφωση των εκδηλώσεων γίνεται με την αναπαράσταση της ναυμαχίας στο ενετικό λιμάνι της πόλης και σε αυτήν συμμετέχουν Διπλωματικές Αποστολές από τις χώρες που έλαβαν τότε μέρος στη ναυμαχία.
Εναλλακτικός Τουρισμός
Ο νομός Αιτωλοακαρνανίας λόγω του ιδιαίτερου φυσικού περιβάλλοντος, τις προστατευόμενες περιοχές, τις λίμνες, την λιμνοθάλασσα, τα ποτάμια που κυριαρχούν παντού μαζί με τους ορεινούς όγκους, τα σπουδαία θρησκευτικά μνημεία θεωρείται ιδανικός προορισμός για τους λάτρεις της περιπέτειας και γενικά του εναλλακτικού τουρισμού.
– Αναρρίχηση στη Βαράσοβα
– Θαλάσσιο σκι στη Λίμνη Στράτου με το Εθνικό Κέντρο Θαλάσσιου Σκι
– Ιστιοπλοΐα στην πανέμορφη λίμνη Τριχωνίδας
– Ορειβασία στην Κλόκοβα
– Πεζοπορία στο δάσος Λεσινίου, στον Αράκυνθο, στο Παναιτωλικό, στην Ορεινή Ναυπακτία
– Ποδήλατο βουνού στο Τρίκορφο και στη δυτική πλευρά του Παναιτωλικού
– Ράφτινγκ, Κανό και Καγιάκ στις καταπράσινες όχθες του Εύηνου
– Trekking στους δίδυμους καταρράκτες Μοκιστιάνου
Τουριστική Υποδομή – Διαμονή
Ο νομός Αιτωλοακαρναίας θεωρείται ανεπτυγμένος και σύγχρονος τουριστικός προορισμός. Η τουριστική υποδομή που διαθέτει είναι για όλες τις απαιτήσεις και για όλες τις ηλικίες. Υπερπολυτελή ξενοδοχεία, μικρότερες ξενοδοχειακές μονάδες, διαμερίσματα, δωμάτια και βίλες-κατοικίες. Υπάρχουν αρκετά παραδοσιακά ξενοδοχεία και ξενώνες όπου ο αριθμός τους αυξάνεται συνεχώς, προσαρμοσμένα στο φυσικό περιβάλλον και στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική της Ελληνικής υπαίθρου.
Πρόσβαση
Οδικά: Συνδέεται με τη Λευκάδα
Ακτοπλοϊκά: Συνδέεται με φεριμπότ από: το λιμάνι του Αστακού με τα νησιά Κεφαλονιά και Ιθάκη, από την Αμφιλοχία με τα νησιά Κέρκυρα και Παξούς, από το Άκτιο με την Πρέβεζα.
Ιστορία
Η περιοχή της Αιτωλοακαρνανίας συνδέεται με μακρόχρονη ιστορία που χάνεται στα βάθη των αιώνων. Αρχαίοι ιστορικοί όπως ο Θουκυδίδης και γεωγράφοι όπως ο Παυσανίας και Στράβων μας πληροφορούν για το ρόλο που έπαιξε η περιοχή στην αρχαιότητα.