Γενικές Πληροφορίες για τη Νίσυρο

Η Νίσυρος είναι ένα ηφαίστειο που αποτελεί μέρος του ηφαιστειακού τόξου της νότιας Ελλάδας. Βρίσκεται στην άκρη του τόξου του Αιγαίου, μαζί με τη Καλδέρα της Κω και τη νήσο Γυαλί. Οι πρώτες υποθαλάσσιες εκρήξεις έλαβαν χώρα πριν 150.000 χρόνια, ενώ η κύρια δραστηριότητα συνέβη 40 με 10 χιλιάδες χρόνια πριν. Σήμερα λαμβάνουν χώρα υδροθερμικές εκρήξεις. Η Νίσυρος αποτελείται από ηφαιστειογενή βουνά, ενώ το κέντρο της νήσου καταλαμβάνει μία καλδέρα διαμέτρου 4 χλμ., από τον πυθμένα και μέχρι την επιφάνεια του οποίου απαντάται θείο. Μέσα στη καλδέρα βρίσκεται ο μεγαλύτερος υδροθερμικός κρατήρας στον κόσμο, ο Στέφανος, ο οποίος έχει διάμετρο 300 μέτρα, ενώ συνολικά η Νίσυρος έχει 5 κρατήρες. Η τελευταία έκρηξη του ηφαιστείου έλαβε χώρα το 1888 και σήμερα στο νησί υπάρχουν ενεργές φουμαρόλες. Λόγω της ηφαιστειακής δραστηριότητας στη Νίσυρο υπάρχουν θερμές πηγές με θερμοκρασία από 30 μέχρι 60 °C, εκ των οποίων οι κυριότερες είναι στα Λουτρά και τους Πάλους. Ένας ηφαιστειακός δόμος υψώνεται στα 700 περίπου μέτρα, δίνοντας και το μεγαλύτερο υψόμετρο της νήσου. Η μορφολογία της έχει επηρεαστεί από το ηφαίστειο και το ηφαιστειογενές της έδαφος που είναι πολύ εύφορο και ευνοεί τη δενδροκομία και την πλούσια βλάστηση. Δυτικά και βόρεια της Νισύρου βρίσκονται τέσσερις νησίδες, τα λεγόμενα Νισύρια.

Η γένεσή της συνδέεται με τη μυθική φαντασία των Αρχαίων Ελλήνων. Η Νίσυρος γεννήθηκε σύμφωνα με το μύθο της Γιγαντομαχίας. Η μητέρα των πάντων Γη, έστρεψε τους θνητούς Γίγαντες κατά των αθάνατων θεών του Ολύμπου. Οι θεοί καταδίωξαν τους Γίγαντες, οι οποίοι υποχώρησαν έντρομοι. Ο θεός της θάλασσας Ποσειδώνας είχε αναλάβει, κατόπιν εντολής του Δία, να εξαφανίσει το Γίγαντα Πολυβώτη, ο οποίος διέσχισε φοβισμένος το Αιγαίο προκειμένου να σωθεί. Ο Ποσειδώνας τον πρόφτασε κοντά στην Κω. Με την τρίαινά του, απέσπασε ένα τμήμα από την Κω και το εκσφενδόνισε εναντίον του Πολυβώτη. Ο Ποσειδώνας πέτυχε το Γίγαντα και τον καταπλάκωσε. Το κομμάτι αυτό της Κω έγινε η Νίσυρος.

Σύμφωνα με την Αρχαία ελληνική μυθολογία η Νίσυρος δημιουργήθηκε όταν ο Ποσειδώνας έκοψε ένα τμήμα της νήσου Κως και το έριξε στον γίγαντα Πολυβώτη για να τον εμποδίσει να δραπετεύσει. Το αρχαίο όνομα του νησιού ήταν «Πορφυρίς», στη σημερινή θέση Μανδράκι έχουν βρεθεί ίχνη του τείχους της αρχαίας Ακρόπολης που χρονολογούνται τον 5ο αιώνα π.Χ. Στη Νίσυρο υπήρχαν στην αρχαιότητα άφθονες μυλόπετρες που χρησιμοποιούνται στους σημερινούς Νερόμυλους, την ύπαρξη τους αναφέρει τον 1ο αιώνα π.Χ. ο Αντίπατρος ο Θεσσαλονικεύς. Το όνομά της είναι προϊστορικό, τη Νίσυρο καταγράφει ο Όμηρος στην Ιλιάδα μαζί με πολλά άλλα νησιά στα Δωδεκάνησα. Κατά τους Περσικούς πολέμους η Νίσυρος μαζί με την Κάλυμνο και την Κω υπάγονταν στο Βασίλειο της Αλικαρνασσού υπό την Αρτεμισία. Στη συνέχεια ακολούθησε την τύχη των υπολοίπων πέριξ αυτής νήσων. Φαίνεται ότι άποικοι από το νησί ίδρυσαν τη Νίσυρο στην Καρία της Μικράς Ασίας. Στα κείμενα των Χιττιτών η χώρα των Ασσυρίων καταγράφεται ως «Νισσυρίγια», πράγμα που ενδεχομένως παραπέμπει σε κατοίκους του νησιού που προήλθαν ως έποικοι από εκεί. Στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία εισήλθε στη Ρωμαϊκή Επαρχία των Νήσων.

Στις αρχές του Μεσαίωνα (10ος-11ος αιώνας) η Δημοκρατία της Γένοβας ανέλαβε δράση στις ακτές των Δωδεκανήσων με στόχο να εκδιώξει τους πειρατές, η Βυζαντινή αυτοκρατορία σε αντάλλαγμα τους έδωσε το δικαίωμα να εκμεταλλεύονται τις ορυκτές πηγές των νησιών. Στην Νίσυρο εγκαταστάθηκαν οι Οσπιτάλιοι Ιππότες της Ρόδου (1315) αφού πλήρωσαν ενοίκιο στην Γενοβέζικη οικογένεια Βινιόλο που είχε το νησί υπό την ιδιοκτησία της, κατόπιν οικοδόμησαν το Σταυροφορικό κάστρο. Τους επόμενους αιώνες λεηλάτησαν το νησί Σαρακηνοί και Ενετοί πειρατές μέχρι την χρονιά που κατακτήθηκε από την Οθωμανική αυτοκρατορία (1566). Μετά από 3,5 αιώνες Οθωμανικής κυριαρχίας όταν έληξε ο Ιταλοτουρκικός Πόλεμος (1911) η Νίσυρος με τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα πέρασαν στο Βασίλειο της Ιταλίας, όταν έληξε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος ενσωματώθηκαν στο τελικό Βασίλειο της Ελλάδας (1947)

Οι περισσότεροι κάτοικοι ασχολούνται με τη γεωργία, την αλιεία και τον τουρισμό. Το μεγαλύτερο έσοδο του νησιού όμως, προέρχεται από την εκμετάλλευση της ελαφρόπετρας, με την οποία απασχολούνται αρκετοί κάτοικοι στο νησάκι Γυαλί, που απέχει 3 μίλια από τη Νίσυρο, καθώς και από την εκμετάλλευση του περλίτη. Το ηφαίστειο της Νισύρου με τον κρατήρα του Στεφάνου αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα αξιοθέατα του νησιού.

Το πανηγύρι της Παναγιάς της Σπηλιανής το Δεκαπενταύγουστο είναι το πιο γνωστό έθιμο του νησιού. Στην ακολουθία του Εσπερινού ψάλλεται στο τέλος ένα μοιρολόι που θυμίζει Μεγάλη Εβδομάδα και τη Μεγάλη Παρασκευή. Οι Νισύριοι έχουν συνθέσει δικά τους εγκώμια για τη γιορτή. Μετά την ακολουθία του Εσπερινού προσφέρεται νηστίσιμο δείπνο και παραδοσιακοί λουκουμάδες. Κατά την ακολουθία του Όρθρου γίνεται το κόλλυβο της Παναγίας με τη συνοδεία μοιρολογιών από τις εννιαμερίτισσες, οι οποίες έχουν φέρει και τα υλικά για το κόλλυβο. Οι εννιαμερίτισσες είναι γυναίκες που έχουν κάνει τάμα να περάσουν 9 μερόνυχτα προσευχής στα κελιά της μονής, προσφέροντας διάφορες εργασίες για την καθαριότητα και την προετοιμασία του μοναστηριού κατά τη διάρκεια του πανηγυριού. Μετά το τέλος της λειτουργίας το κόλλυβο μεταφέρεται μαζί με την εικόνα της Παναγίας και με τη συνοδεία της πομπής των πανηγυριωτών από το Ηγουμενείο στην τραπεζαρία της μονής, όπου παρατίθεται πάνδημο γεύμα. Μετά το τέλος του γεύματος κάθε προσκυνητής ασπάζεται τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, δέχεται από τον ιερέα κόλλυβα και αφήνει τον οβολό του για την αντιμετώπιση των εξόδων του γεύματος.

Η Νίσυρος λόγω ότι πρόκειται για ένα ηφαιστειακό νησί με ιδιαίτερο γεωλογικό και πολιτισμικό ενδιαφέρον, προσφέρεται για διάφορες δραστηριότητες που ξεφεύγουν από το φάσμα του μαζικού τουρισμού. Η Νίσυρος είναι νησί ιδανικό για εναλλακτικές μορφές τουρισμού όπως: συνεδριακός, θρησκευτικός, ιαματικός, περιπατητικός, καταδυτικός, γαστρονομικός κ.α.

Συνεδριακός τουρισμός: Η Νίσυρος, με το ιδιαίτερο φυσικό κάλλος που διαθέτει, το ηφαίστειο, το Παλιόκαστρο, τα μοναστήρια, τα εκκλησάκια, με το επιστημονικό ενδιαφέρον που προκαλούν σε πληθώρα επιστημονικών πεδίων (ηφαιστειολογία, γεωλογία, σεισμολογία, ενέργεια, γεωθερμία, οικολογία, περιβαλλοντολογία, αρχαιολογία κλπ), μπορεί να αποτελέσει σημαντικό συνεδριακό προορισμό.

Θρησκευτικός τουρισμός: Σε όλη τη μακραίωνη ιστορία της, η Νίσυρος υπήρξε ένας τόπος με έντονη πνευματικότητα και θρησκευτικότητα. Απόδειξη, οι πολυάριθμοι τόποι λατρείας, όπως μαρτυρούν τα απομεινάρια ναών, οι αμέτρητοι ναοί της βυζαντινής και μεταβυζαντινής περιόδου, τα ταπεινά εκκλησάκια που είναι διάσπαρτα στην ύπαιθρό της. Μένει έκπληκτος κανείς, μπροστά στην ποικιλία και την ομορφιά του θρησκευτικού συναισθήματος που εκφράστηκε στο νησί μας ανά τους αιώνες με τα πολυάριθμα μοναστήρια, εκκλησάκια, ασκηταριά και αντικείμενα απαράμιλλης θρησκευτικής τέχνης (όπως βυζαντινές εικόνες, αγιογραφίες, ξυλόγλυπτα τέμπλα, λιθόγλυπτα κ.α.), που συνθέτουν ένα μωσαϊκό σπάνιας ομορφιάς. Αυτή η ομορφιά τονίζεται ακόμα περισσότερο από το γεμάτο εναλλαγές και εκπλήξεις φυσικό τοπίο του νησιού μας. Η γνωριμία με τα θρησκευτικά μνημεία και τις ιερές μνήμες της Νισύρου, αλλά και η βαθιά αίσθηση που αυτά μεταδίδουν, συνδέεται με την αναζήτηση ενός διαφορετικού τρόπου ζωής, βασισμένου στις αυθεντικές παραδοσιακές αξίες. Γι’ αυτό και τα μνημεία αυτού του τόπου δεν αποτελούν απλά μουσειακά στοιχεία ή άψυχους μεταδότες πληροφοριών. Αντίθετα, είναι μία έντονη παρουσία στην πολιτιστική παράδοση του νησιού, μια κατάθεση ψυχής, ελπίδας και ανανέωσης και ως εκ τούτου μπορούν και στις ημέρες μας να εμπνέουν και να δίνουν ένα διαφορετικό νόημα της ζωής στον επισκέπτη του νησιού.

Ιαματικός τουρισμός: Οι άφθονες θερμές πηγές είναι ένα άλλο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της Νισύρου. Σε πολλά σημεία κατά μήκος των ακτών του νησιού αναβλύζει ζεστό νερό, σε θερμοκρασίες που κυμαίνονται από 30 έως 61 βαθμούς. Πρόκειται για ανάμειξη θαλασσινού και βρόχινου νερού με τα γεωθερμικά ρευστά του ανώτερου θερμού ορίζοντα. Αυτά, θερμά και ελαφρότερα, καταφέρνουν να φτάσουν κοντά στην επιφάνεια ακολουθώντας τα μεγάλα ρήγματα και ρωγμές της περιοχής. Οι πιο γνωστές από τις θερμές πηγές είναι αυτές των Λουτρών, 1500 μέτρα βόρεια από το Μανδράκι και της Θερμιανής, δίπλα στο εκκλησάκι της Παναγιάς της Θερμιανής, στη βόρεια άκρη του χωριού των Πάλων. Και οι δύο κατατάσσονται στις «ιαματικές υδροθειούχες αλιπηγές». Η πηγή της Θερμιανής είναι γνωστή από την αρχαιότητα. Η επιγραφή που βρέθηκε στα ερείπια της μεγάλης στοάς των Ρωμαϊκών λουτρών τα οποία λειτουργούσαν στην ίδια περιοχή «Ολβιος άνερ ός κατ’ ελάινον ουδόν Ιπποκράτους βαλανείων νοσειρών νόσων ώδ’ έσσεται» (Ευτυχισμένος ο άνδρας που θα γίνει έτσι (θα ιαθεί), [μόλις διαβεί] το ελέινο (από ξύλο ελιάς) κατώφλι των λουτρών του Ιπποκράτη [που ξεπλένουν] τις βλαβερές αρρώστιες) ενισχύει την άποψη ότι ο πατέρας της ιατρικής Ιπποκράτης είχε διαλέξει την πηγή αυτή της Νισύρου σαν ιαματικό λουτροθεραπευτικό κέντρο. Στην κοντινή ακτή, στις παρυφές του βουνού, υπάρχει μια σπηλιά όπου όσοι υποφέρουν από πόνους έρχονται να γιατρευτούν, μένουν για κάποιο διάστημα και κατόπιν αναχωρούν υγιείς. Η τελευταία περίοδος κατά την οποία λειτούργησε θεραπευτικό κέντρο στην περιοχή είναι από το 1895 έως τις αρχές της δεκαετίας του ’30, τα γνωστά «Λουτρά Παντελίδη». Σήμερα έχουν αναστηλωθεί τα παλαιά λουτρά, δεν είναι όμως ακόμη έτοιμα να λειτουργήσουν. Η θερμοκρασία της πηγής είναι 33 βαθμοί, αναμένεται όμως να αυξηθεί κατά 8-10 βαθμούς εάν αντληθεί το νερό. Τα νερά της θερμής πηγής των Λουτρών εκμεταλλεύονται τα Δημοτικά Λουτρά Μανδρακίου από το 1872. Είναι φημισμένες οι θεραπευτικές της ιδιότητες στις ρευματοπάθειες, αρθροπάθειες, δερματικές παθήσεις και παθήσεις του κυκλοφοριακού συστήματος. Η μέγιστη θερμοκρασία της πηγής είναι 46 βαθμοί. Μια τρίτη γνωστή θερμή πηγή είναι αυτή στον όρμο του Αυλακιού. Τα νερά της είχαν χρησιμοποιηθεί για λουτροθεραπείες πριν εγκαταλειφθεί ο οικισμός. Το ζεστό νερό αναβλύζει σήμερα μέσα στη θάλασσα και η μέγιστη θερμοκρασία του είναι 61 βαθμοί. Πέραν των θερμών πηγών, στη Νίσυρο υπάρχουν πολλές θέσεις όπου αναδύεται θερμός ατμός. Δύο από αυτές τις θέσεις χρησιμοποιήθηκαν στο παρελθόν ως φυσικές σάουνες. Η κυριότερη, και γνωστή από την αρχαιότητα, είναι στη θέση Πυριά, όπου σώζεται ακόμα ο θάλαμος των ατμόλουτρων και διπλανά βοηθητικά των λουτρών κτίσματα. Η άλλη θέση βρίσκεται στην είσοδο του οικισμού Εμπορειός. Η θερμοκρασία των ατμών είναι 34-35°C.

Καταδυτικός τουρισμός: Ο βυθός της Νισύρου είναι από τα λίγα μέρη στον κόσμο όπου μπορεί κανείς να καταδυθεί σε ενεργό ηφαίστειο και να κολυμπήσει ανάμεσα σε φυσαλίδες που βγαίνουν από τα έγκατα της γης. Η εξαιρετική ορατότητα που φτάνει και τα 40 μέτρα είναι ιδανική για να μπορέσετε να απολαύσετε μαγευτικά ηφαιστειογενή τοπία κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Υποθαλάσσια ρήγματα, σπηλιές, κρατήρες περιμένουν να εξερευνηθούν με αυτόνομη αλλά και με ελεύθερη κατάδυση. Η εξαιρετική βιοποικιλότητα επίσης είναι δυνατή να προκαλέσει μεγάλες εκπλήξεις και συγκινήσεις. Στον βυθό της Νισύρου μπορείτε να δείτε ατελείωτα λιβάδια ποσειδωνίας, κοπάδια μεσογειακού μπαρακούντα, μαγιάτικα, χταπόδια, καβούρια ερημίτες, πολύχρωμα γυμνοβράγχια, ροφούς και οτιδήποτε άλλο υπάρχει στη μεσόγειο είναι πιθανό να το συναντήσετε.

Περιπατητικός τουρισμός: Στη νήσο Νίσυρο μπορούν να διακριθούν 10 διαδρομές που αξίζει κανείς να επισκεφθεί, μία εκ των οποίων αποτελεί τον περίπλου του νησιού.