Γενικές Πληροφορίες για την Κύθνο
Η Κύθνος είναι νησί των Δυτικών Κυκλάδων ανάμεσα στην Κέα και τη Σέριφο που ονομάζεται και Θερμιά και διοικητικά η Περιφερειακή Ενότητά της υπάγεται στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου. Το όνομα αυτό οφείλεται στην ύπαρξη θερμών πηγών, οι οποίες βρίσκονται στον όρμο των Λουτρών. Τα λουτρά της Κύθνου λέγεται ότι απολάμβανε και ο βασιλιάς ‘Οθωνας και η βασίλισσα Αμαλία.
Έχει έκταση 99,432 τ.χλμ. και μήκος ακτογραμμών περίπου 104 χιλιόμετρα. Διαθέτει 92 όρμους, ορμίσκους και παραλίες, οι περισσότερες από τις οποίες είναι προσιτές οδικά. Τα βουνά της νήσου δεν είναι μεγάλα, η υψηλότερη κορυφή είναι ο «Προφήτης Ηλίας» στο όρος Πέτρα με υψόμετρο 336 μ. ενώ στο ίδιο περίπου ύψος είναι και οι κορυφές των Αγίων Θεοδώρων. Παλαιότερα στην Κύθνο ευδοκιμούσε πολύ το κριθάρι που προπολεμικά η εξαγωγή του έφθανε το μισό εκατομμύριο οκάδες. Άλλα κύρια προϊόντα είναι το μέλι τα σύκα, το κρασί, τα αμύγδαλα. Το κλίμα θεωρείται πολύ υγιεινό και η διαμονή μάλλον ευχάριστη παρά τους ισχυρούς βόρειους ανέμους. Γενικά τα δέντρα στην Κύθνο σπανίζουν. Μικρή εξαίρεση αποτελούν η νοτιοανατολική πλευρά του Μέριχα με διάσπαρτα δέντρα κυρίως ευκαλύπτους και πεύκα ενώ το μοναδικό δασάκι εμφανίζεται στη χερσόνησο της Παναγιάς Κανάλα με αρκετά πυκνά πεύκα να πλαισιώνουν το ομώνυμο Μοναστήρι.
Στο νησί υπάρχουν δύο μεσόγεια χωριά, η Χώρα ή Μεσαριά που αποτελεί και την πρωτεύουσα του νησιού και η Δρυοπίδα. Επιπλέον υπάρχουν τρεις κύριοι παραθαλάσσιοι οικισμοί: το κύριο λιμάνι Μέριχας, τα Λουτρά με τις ιαματικές πηγές και η Παναγία Κανάλα με την ομώνυμη εκκλησία. Η περιοχή αυτή της Κανάλας είναι από τους πιο δημοφιλείς προορισμούς του καλοκαιριού καθώς παραθερίζουν εκεί πλήθος τουριστών. Φημίζεται ακόμη, ως το πιο «πράσινο» σημείο του νησιού. Εκτός από αυτούς υπάρχουν και αρκετοί μικρότεροι οικισμοί όπως: Άγιος Δημήτριος, Επισκοπή, Άγιος Στέφανος, Φλαμπούρια, Καλό Λιβάδι, Αγία Ειρήνη και Απόκρουση. Στην αριστερή πλευρά του Μέριχα ακριβώς πάνω από τη θάλασσα, υψώνεται ο ναός των Αγίων Ακινδύνων. Οι Άγιοι – Ακίνδυνος, Πηγάσιος, Ανεμπόδιστος, Ελπιδοφόρος και Αφθόνιος – είναι οι προστάτες του λιμανιού και των καραβιών του. Κάθε χρόνο, στις 2 Νοεμβρίου οι κάτοικοι του Μέριχα αλλά και όλου του νησιού διοργανώνουν ένα από τα μεγαλύτερα πανηγύρια του νησιού, για να τιμήσουν τους πέντε Μάρτυρες.
Στο νοτιοανατολικό τμήμα του νησιού βρίσκεται ο οικισμός Κανάλα που έχει πάρει το όνομα του από την Παναγιά Κανάλα. Ο ναός της Παναγίας της Κανάλας χτίστηκε το 1869 στη θέση του αρχικού ναού μετά από την εύρεση της εικόνας από ντόπιους ψαράδες. Η παράδοση λέει ότι η εικόνα ανασύρθηκε από τα δύχτια ψαράδων στο στενό (κανάλι) ανάμεσα στην Κύθνο και τη Σέριφο, εξ’ ου και η ονομασία Κανάλα. Η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας στην Κανάλα είναι ένα εξαιρετικό έργο της Κρητικής σχολής και αγιογραφήθηκε το 1575.
Ιστορία
Πρώτοι κάτοικοι της Κύθνου στα αρχαία χρόνια αναφέρονται οι Δρύοπες, μυθικός βασιλιάς των οποίων αναφέρεται ο Κύθνος (γιος του θεού Απόλλωνα) εξ ου και το όνομα της νήσου, Ακόμα ήταν γνωστή ως Δρυοπίς ή Οφιούσα. Κατά το Μεσαίωνα λεγόταν Θήραμνα, από το 1143 αναφέρεται με το όνομα Θερμιά, από τις θερμές πηγές που υφίστανται και αργότερα οι Τούρκοι την αποκαλούσαν «Χαμάμ αντασί» (=νήσος Λουτρά). Τέλος οι Ιταλοί την αποκαλούσαν «Φέρμινα». Στους αρχαίους χρόνους στην Κύθνο είχε ιδρυθεί μια ακμάζουσα ιωνική αποικία. Οι αρχαίοι Κύθνιοι ασχολούνταν και με τη ναυτιλία και στους Περσικούς πολέμους συμμετείχαν με μία τριήρη και μία πεντηκόντορο. Η αρχαία πολιτεία της Κύθνου φημιζόταν για την ευνομία της όπου και για το λόγο αυτό ο Αριστοτέλης αφιερώνει ειδική μελέτη για την Κύθνο στο έργο του «Περί Κυθνίων Πολιτείας», έργο που δε διασώθηκε. Μετά το τέλος των Περσικών πολέμων, η Κύθνος συμμετείχε στην Αθηναϊκή Συμμαχία, ενώ αργότερα πέρασε στον έλεγχο των Μακεδόνων, οι οποίοι είχαν εγκαταστήσει φρουρά στο νησί. Επί ρωμαιοκρατίας η Κύθνος αποτέλεσε τόπο εξορίας σημαινόντων προσώπων. Επιπλέον κατά την αρχαιότητα στο νησί λειτουργούσαν αρκετοί ναοί, οι οποίοι είχαν ως επακόλουθο την προσέλευση στην Κύθνο επισκεπτών από διάφορες περιοχές (όπως π.χ. η Αίγυπτος, η Μικρά Ασία, η Ιταλία κ.ά.). Επίσης στην Κύθνο της αρχαιότητας γεννήθηκαν οι ζωγράφοι Τιμάνθης και Κυδίας.
Αρχαιολογικές ανασκαφές
Ο Μαρουλάς, στη βορειοανατολική ακτή του νησιού, κοντά στα «Λουτρά», ήταν η παλαιότερη εγκατάσταση των Κυκλάδων. Οργανικά δείγματα που στάλθηκαν για χρονολόγηση πιστοποιούν ότι η θέση χρονολογείται στην 9η και 8η χιλιετία π.Χ., δηλαδή στη Μεσολιθική περίοδο. Οι ανασκαφές έφεραν στην επιφάνεια λείψανα κυκλικών κατασκευών, που πιθανώς είχαν χρησιμοποιηθεί ως χώροι διαμονής, καθώς και μερικούς τάφους. Η σημαντικότερη αρχαιολογική τοποθεσία της Κύθνου είναι το Βρυόκαστρο ή Ρηγόκαστρο, όπου στην αρχαιότητα βρισκόταν η πόλη της Κύθνου και κατοικήθηκε από τον 10ο αι. π.Χ. μέχρι και την πρώτη περίοδο του Μεσαίωνα. Μεταξύ άλλων στο συγκεκριμένο αρχαιολογικό χώρο έχουν βρεθεί αρχαία ιερά όπως π.χ. (ο ναός του Θεού Απόλλωνα και της Θεάς Αρτέμιδος και το δίδυμο ιερό του Θεού Ασκληπιού και της Θεάς Αφροδίτης), καθώς και άλλες κατασκευές. Επίσης έχουν βρεθεί και παλαιοχριστιανικοί ναοί.
Γαστρονομία
Αντιπροσωπευτικά πιάτα της τοπικής κουζίνας είναι τα σφουγγάτα (τηγανιτά μπαλάκια που φτιάχνονται με κύριο συστατικό ξινό τυρί) και ο πούλος (πρόκειται για ένα ψωμάκι που το γεμίζουν με παστό χοιρινό κρέας). Επίσης οι επισκέπτες θα πρέπει σίγουρα να γευθούν τα πολύ ωραία ντόπια κρασιά και τις σούμες.