Αξιοθέατα στο Νομό Φθιώτιδας
Θερμοπύλες
Η περιοχή των Θερμοπυλών στο νομό Φθιώτιδας υπήρξε διαχρονικά τόπος στρατηγικής σημασίας και πολεμικών συγκρούσεων, εφόσον αποτελούσε κατά την αρχαιότητα τη μοναδική από ξηρά βατή δίοδο επικοινωνίας της βόρειας με τη νότια Ελλάδα Ο αρχαιολογικός χώρος των Θερμοπυλών αποτέλεσε έναν από τους πιο σημαντικούς ιστορικούς τόπους λόγω της μάχης του 480 π.Χ., όπου οι ολιγάριθμες ελληνικές δυνάμεις αποτελούμενες από 300 Σπαρτιάτες και 700 Θεσπιείς υπό την ηγεσία του Σπαρτιάτη βασιλιά Λεωνίδα αντιμετώπισαν τις πολυάριθμες δυνάμεις των Περσών υπό την αρχηγία του βασιλιά Ξέρξη Α’. Παρά το γεγονός ότι οι Θερμοπύλες είναι κυρίως γνωστές από αυτή την ιστορική μάχη τα ίχνη τους εντοπίζονται αιώνες πριν. Η αμφικτιονία των Θερμοπυλών υπήρξε η αρχαιότερη και ήδη από τον 8ο αιώνα είχε ως κέντρο της την πόλη Ανθήλη. Οι ιαματικές πηγές των Θερμοπυλών ήταν αφιερωμένες στον Ηρακλή και μάλιστα στην περιοχή υπήρχαν ιερό και βωμός αφιερωμένα στον ήρωα. Πλησίον των στενών, στην κωμόπολη Ανθήλη υπήρχε οικοδόμημα για τις συνεδριάσεις της αμφικτιονίας των Θερμοπυλών. Σε αυτή μετείχαν τα ακόλουθα δωρικά φύλα: Θεσσαλοί, Βοιωτοί, Δωριείς, Ίωνες, Περραιβοί, Μάγνητες, Λοκροί, Οιταίοι, Αχαιοί, Φωκείς, Δόλοπες και Μαλιείς. Το 480 π.Χ. η επιλογή των Θερμοπυλών ως κατάλληλος τόπος για να αντιμετωπιστεί η τεράστια περσική στρατιά υπαγορεύτηκε από το οχυρό της θέσης. Οι Πέρσες δε θα μπορούσαν να αναπτύξουν εκεί τους αναγκαίους ελιγμούς για την προώθηση τους. Μετά όμως από προδοσία του Έλληνα Εφιάλτη οι Πέρσες προωθήθηκαν στα νώτα των Ελλήνων από κατάλληλο πέρασμα που τους υποδείχτηκε. Οι Έλληνες αναγκάστηκαν να συμπτυχθούν και οι 300 Σπαρτιάτες του Λεωνίδα μαζί με 700 Θεσπιείς έπεσαν στο πεδίο της μάχης υπερασπίζοντας τα στενά των Θερμοπυλών. Οι Έλληνες έχασαν τη μάχη στη στεριά αλλά καθυστέρησαν αρκετά τις περσικές δυνάμεις και πέτυχαν την τελική νίκη εναντίον των Περσών στη ναυμαχία της Σαλαμίνας. Βασική πηγή πληροφοριών είναι ο ιστορικός Ηρόδοτος, ο οποίος περιγράφει τη γνωστή μάχη. Η σημασία της μάχης των Θερμοπυλών στη συνέχιση του ελληνικού πολιτισμού, ο οποίος αποτέλεσε το θεμέλιο του ευρωπαϊκού πολιτισμού, επισημάνθηκε από πολλούς ιστορικούς, μερικοί από τους οποίους αναφέρουν ότι η Ελλάδα έσωσε τον ευρωπαϊκό πολιτισμό τη συγκεκριμένη ιστορική στιγμή. Τα ιστορικά γεγονότα των Θερμοπυλών έδωσαν στο χώρο και συμβολική χροιά πέρα του καθαυτού ιστορικού γεγονότος. Η απήχηση της μάχης έως τη σημερινή εποχή σηματοδοτείται από το σύγχρονο μνημείο του Λεωνίδα και από το μνημείο των 700 νεκρών της βοιωτικής πόλης των Θεσπιών, απέναντι ακριβώς από το σημείο της ιστορικής μάχης. Ο χώρος των Θερμοπυλών συνέχισε ωστόσο να αποτελεί και μετά τη μάχη των Θερμοπυλών πεδίο συγκρούσεων μεταξύ Ελλήνων και εισβολέων. Οι περισσότερες συγκρούσεις μεταξύ των διαδόχων του Μ. Αλεξάνδρου έγιναν εντός των Θερμοπυλών. Εδώ έλαβε χώρα το 279 π.Χ. η μάχη των Ελλήνων εναντίον των Γαλατών και το 191 π.Χ. η μάχη κατά των Ρωμαίων. Μικρής έκτασης ανασκαφική έρευνα στο λόφο του Κολωνού κατά το 1939, αποκάλυψε μικρά οχυρωματικά έργα διαφόρων περιόδων, τάφους ρωμαϊκής και βυζαντινής εποχής, και λείψανα ρωμαϊκών και βυζαντινών οικοδομημάτων.
Κάστρο Λαμίας
Το Κάστρο της Λαμίας βρίσκεται στο ψηλότερο τμήμα της πόλης, στην κορυφή ενός βραχώδους λόφου. Δεσπόζει της γύρω περιοχής και ελέγχει την κοιλάδα του Σπερχειού έως το Μαλιακό κόλπο και το πέρασμα που οδηγεί διαμέσου της Όθρυος στη Θεσσαλία. Είναι το σημαντικότερο μνημείο και ο πλέον άμεσος μάρτυρας της ιστορίας της πόλης. Το αρχαιότερο τμήμα του περιβόλου της είναι κτισμένο κατά το πολυγωνικό σύστημα και χρονολογείται στον 5ο αι. π.Χ. Ο χώρος κατοικήθηκε στην περίοδο της Τουρκοκρατίας και στη νοτιοδυτική γωνία κατασκευάστηκε τζαμί. Κατά το Λαμιακό πόλεμο (323/2 π.Χ.), ο στρατηγός των Αθηναίων Λεωσθένης σκοτώθηκε έξω από τα τείχη της πόλης, ενώ πολιορκούσε τους Μακεδόνες που υπερασπίζονταν τη Λαμία. Το 190 π.Χ. ο ύπατος Μάνιος Ακίλος Γλαβρίων κατέλαβε και λεηλάτησε άγρια την πόλη. Την εποχή του Ιουστινιανού η ακρόπολη εντάχθηκε πιθανότατα στο πρόγραμμα επιδιόρθωσης των οχυρών μεταξύ της Θεσσαλίας και των Θερμοπυλών. Το 13ο και 14ο μ.Χ. πέρασε διαδοχικά στα χέρια των ξένων κατακτητών του Μεσαίωνα, κυρίως των Φράγκων και των Καταλανών και ονομάστηκε «Κάστρο». Το 1446 κατελήφθη οριστικά από τους Τούρκους και παρέμεινε στην κατοχή τους έως την απελευθέρωση της Λαμίας το 1833. Την εποχή του Όθωνα κτίστηκε στο κεντρικό πλάτωμα στρατώνας για τις ανάγκες των παραμεθόριων δυνάμεων. Το Κάστρο συνέχισε να χρησιμοποιείται για στρατιωτικούς σκοπούς έως την αρχή του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Από το 1994, το Αρχαιολογικό Μουσείο Λαμίας στεγάζεται στον πρώτο όροφο του στρατώνα που επισκευάστηκε γι’ αυτό τον σκοπό.
Αρχαιολογικό Μουσείο Αταλάντης
Το Αρχαιολογικό Μουσείο Αταλάντης στεγάζεται από το 1998 στο κτήριο του παλαιού Γυμνασίου Αταλάντης. Το κτίριο κατασκευάστηκε στις αρχές του 20ού αιώνα, είναι κηρυγμένο ιστορικό διατηρητέο μνημείο και παραχωρήθηκε από τον Δήμο στην ΙΔ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων για την έκθεση των αρχαιολογικών ευρημάτων των ανασκαφών στην πρώην επαρχία Λοκρίδας. Στην αρχαιότητα η περιοχή αυτή περιελάμβανε την Ανατολική Λοκρίδα, τη Βορειοανατολική Φωκίδα και μικρό τμήμα της αρχαίας Βοιωτίας. Πριν την ίδρυση της ΙΔ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων το 1973, η Ανατολική Λοκρίδα και η Βορειοανατολική Φωκίδα ήταν σχεδόν άγνωστες αρχαιολογικά και πληροφορίες για την ιστορία τους αντλούσαμε μόνο από την αρχαία ελληνική γραμματεία και τις επιφανειακές αρχαιολογικές ενδείξεις. Οι ανασκαφές των τελευταίων 35 ετών συνέβαλαν αποφασιστικά στην ταύτιση πολλών αρχαίων πόλεων, ενώ παράλληλα έφεραν στο φως νέες αρχαιολογικές θέσεις και πλούτισαν τις γνώσεις μας σχετικά με την ιστορία και τον πολιτισμό της περιοχής. Αντιπροσωπευτικό αρχαιολογικό υλικό από αυτές τις έρευνες εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αταλάντης, σε χρονολογικές και θεματικές ενότητες, οι οποίες καλύπτουν το διάστημα από την Νεολιθική εποχή μέχρι την Ύστερη Αρχαιότητα. Οι εκθεσιακοί χώροι περιλαμβάνουν το προαύλιο, το διάδρομο και τις τρεις συνεχόμενες από Α-Δ αίθουσες του κτιρίου. Στο προαύλιο εκτίθενται διάφορα λίθινα αντικείμενα και στο διάδρομο κυρίως επιτύμβιες στήλες. Η ανατολική αίθουσα περιλαμβάνει ευρήματα Νεολιθικής εποχής (6500-3200 π.Χ.) καθώς και ευρήματα των τριών φάσεων της εποχής του Χαλκού (3200-1100 π.Χ.), Πρωτοελλαδικής, Μεσοελλαδικής και Υστεροελλαδικής (Μυκηναϊκής) περιόδου. Στην κεντρική αίθουσα τα εκθέματα καλύπτουν το χρονικό διάστημα από τον 11ο αι. π.Χ. μέχρι τους Ελληνιστικούς χρόνους. Στην δυτική αίθουσα εκτίθενται ευρήματα Ρωμαϊκής περιόδου και σε θεματικές ενότητες εργαλεία και δείγματα επαγγελματικών δραστηριοτήτων, οικοδομικά στοιχεία και υλικά, λίθινα βαριά εργαλεία, λίθινες άγκυρες κ.ά. Ξεχωριστές ενότητες είναι αφιερωμένες στη γυναίκα, το παιδί και τον θάνατο.
Βυζαντινό Μουσείο Φθιώτιδας
Το Βυζαντινό Μουσείο Φθιώτιδας εγκαινιάστηκε το 2007 και στεγάζει σημαντικά ευρήματα των Βυζαντινών χρόνων από όλο το νομό Φθιώτιδας. Βρίσκεται στην Υπάτη και στεγάζεται στο αναστηλωμένο κτίριο των Στρατώνων, που χτίστηκε το 1836, όταν τα σύνορα της τότε ελεύθερης Ελλάδας σταματούσαν λίγο έξω από τη Λαμία και αποτελεί το μοναδικό αμιγώς Βυζαντινό Μουσείο στη Στερεά Ελλάδα. Ο εκθεσιακός χώρος αναπτύσσεται σε δύο ορόφους όπου παρουσιάζονται αντιπροσωπευτικά ευρήματα, που προέρχονται από διάφορες περιοχές της Φθιώτιδας. Στο ισόγειο, η έκθεση είναι αφιερωμένη στα παλαιοχριστιανικά ψηφιδωτά της Φθιώτιδας (4ος-6ος αι.), ενώ στον όροφο η έκθεση περιστρέφεται γύρω από το θέμα της λατρείας κατά την παλαιοχριστιανική και βυζαντινή περίοδο. Σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο του ορόφου εκτίθεται μέρος της νομισματικής συλλογής του Υπαταίου Κωνσταντίνου Κοτσίλη, η οποία δωρήθηκε στο ελληνικό κράτος, με σκοπό να εκτεθεί στο Μουσείο και περιλαμβάνει 3.000 νομίσματα, αρχαία ελληνικά, ρωμαϊκά, βυζαντινά, μεσαιωνικά, νεότερα και σύγχρονα, καθώς και κοπές του νομισματοκοπείου που λειτούργησε στην Υπάτη το 13ο αιώνα. Οι εκθεσιακοί χώροι μελλοντικά θα επεκταθούν και στον ευρύχωρο αύλειο χώρο του Μουσείου με την παρουσίαση του παλαιοχριστιανικού ψηφιδωτού δαπέδου από το βαπτιστήριο της Υπάτης, καθώς και μίας σημαντικής συλλογής παλαιοχριστιανικών, βυζαντινών και οθωμανικών γλυπτών από τη Φθιώτιδα.
Λαογραφικό Μουσείο Φθιώτιδας
Το Λαογραφικό Μουσείο Φθιώτιδας ιδρύθηκε το 1984 χάρη στις πολύχρονες προσπάθειες του Εξωραϊστικού Εκπολιτιστικού Συλλόγου Γυναικών Λαμίας. Εκθέτει λαογραφικό υλικό μεγάλης σπουδαιότητας, που βοηθά τον επισκέπτη να αναπλάσει την εικόνα της παραγωγής των αγαθών και της καθημερινής ζωής, στην προβιομηχανική κοινωνία του παραδοσιακού πολιτισμού της Λαμίας και της ευρύτερης περιοχής της Ρούμελης.
Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Οίτης
Η Διεύθυνση Δασών Φθιώτιδας, αποφασισμένη να υλοποιήσει την απόφαση αυτή της Πολιτείας, άρχισε από τα μέσα του 1985 τις εργασίες δημιουργίας Μουσείου Φυσικής Ιστορίας της Οίτης στους πρόποδες του ομώνυμου όρους και μέσα στο χώρο του εκτροφείου της Ιεράς Μονής Αγάθωνος, σε μια περιοχή προικισμένη με αστείρευτη φυσική γοητεία, που απέχει από τον Εθνικό Δρυμό 20χλμ. περίπου. Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Οίτης, εμπλουτισμένο με τη χλωρίδα και την πανίδα της Οίτης, παρέχει πληροφορίες, που έχουν σχέση με τη Γεωλογία, Παλαιοντολογία, Κλιματολογία, Εδαφολογία και Οικολογία της περιοχής του Εθνικού Δρυμού Οίτης. Στον ίδιο χώρο λειτουργεί και Μουσείο Εκτροφείου Θηραμάτων Ιεράς Μονής Αγάθωνος. Στόχος του Μουσείου στο σύνολό του είναι να εμπνεύσει στον επισκέπτη τον σεβασμό και την αγάπη για τη φύση και να του εμφυσήσει την ιδέα της αλληλεξάρτησης και της ενότητας όλων των στοιχείων της, συμβάλλοντας έτσι στην ανάπτυξη μιας πιο ολοκληρωμένης και δημιουργικής σχέσης του ανθρώπου με τη φύση γενικότερα.
Μουσείο Άρτου και Μουσείο Επαγγελμάτων Αμφίκλειας
Το Μουσεία Άρτου και το Μουσείο Επαγγελμάτων ,είναι εθνογραφικά Μουσεία που συστεγάζονται στο Πολιτιστικό Κέντρο Αμφίκλειας που βρίσκεται στην κεντρική πλατεία της κωμόπολης. Στο Μουσείο Επαγγελμάτων εκτίθεται μια πλούσια συλλογή καθημερινών αντικειμένων του παρελθόντος (εργαλεία, σκεύη), που βοηθούν τον επισκέπτη να γνωρίσει τον παλιό τρόπο ζωής στην περιοχή και τα παραδοσιακά επαγγέλματα των κατοίκων που τείνουν να εκλείψουν. Στο Μουσείο Άρτου, μοναδικό στην Ελλάδα, θα μάθετε την ιστορία και τα είδη του ψωμιού. Ειδικότερα στις αίθουσες του Μουσείου υπάρχουν θεματικές ενότητες με εικόνες και αναπαραστάσεις για την καλλιέργεια σιτηρών από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα και τους κύκλους παρασκευής του ψωμιού. Ο επισκέπτης θα μυηθεί στη διατροφική και συμβολική σημασία του ψωμιού «Στον κύκλο της ζωής του ανθρώπου» όσο και «Στον κύκλο του χρόνου» μέσα από τις ομώνυμες εκθεσιακές ενότητες, σε αναφορά με το τοπικό παράδειγμα της καθημερινής ζωής, τις τελετουργίες και τις γιορτές στην Αμφίκλεια.