Αξιοθέατα στο Νομό Μεσσηνίας
Αρχαία Θουρία
Η Θουρία υπήρξε η σημαντικότερη πόλη της δυτικής Μεσσηνίας. Η θάλασσα μάλιστα, από την Αβία και τις Φαρές μέχρι τις εκβολές του Παμίσου ποταμού ονομαζόταν «Θουριάτης κόλπος». Τα ερείπια της αρχαίας Θουρίας εντοπίζονται σε πλαγιά περίπου 10 χλμ. βορειοδυτικά της Καλαμάτας, βόρεια της σημερινής κωμόπολης Θουρίας και δεξιά του δημόσιου δρόμου (παλιού) Καλαμάτας – Μεγαλόπολης. Είναι μία επιμήκης ράχη μήκους χιλίων περίπου μέτρων από βορρά προς νότο κατά μήκος του αμαξιτού δρόμου που το μεγαλύτερο ύψος της από την πεδιάδα της φθάνει στα 100 μέτρα. Η πεδιάδα έχει πλούσιο, μαλακό αργιλώδες έδαφος εξ αιτίας των πλημμυρών των ποταμών του Άρι και του Παμίσου, που τη διαρρέουν. Η θέση της Θουρίας είναι με βεβαιότητα γνωστή από τα επιγραφικά ευρήματα που αναφέρουν το όνομα. Η θέση της Ακρόπολης ήταν στη βορειότερη κορυφή, την πιο ευρύχωρη, η οποία βρίσκεται πάνω από το σημερινό χωριό Αίπεια.
Αρχαία Μεσσήνη
Στους δυτικούς πρόποδες του όρους Ιθώμη κοντά στο σημερινό χωριό Μαυρομμάτι, απλώνεται σε μια μεγάλη έκταση η Αρχαία Μεσσήνη, ένας από τους πιο σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους της Ελλάδας. Το τείχος που περιέβαλλε τη Μεσσήνη είναι εξαιρετικά μεγάλου μήκους (περίμετρος 9 χλμ.) και στην εποχή του Παυσανία ήταν ήδη εξ’ ολοκλήρου λίθινο, πράγμα που του προκάλεσε μεγάλη έκπληξη καθώς συνηθιζόταν η πλίθινη ανωδομή. Είχε δύο μνημειακές πύλες, την Αρκαδική (ή πύλη της Μεγαλόπολης) και τη Λακωνική. Σε τακτά διαστήματα ήταν ενισχυμένο με διώροφους λίθινους τετράγωνους και στρογγυλούς πύργους. Σήμερα διατηρείται καλύτερα στη βόρεια πλευρά του, εκατέρωθεν της Αρκαδικής πύλης. Από τα διατηρημένα μέρη και τα θεμέλια μπορεί κανείς να προσδιορίσει όλη σχεδόν τη γραμμή που ακολουθεί το τείχος. Όλα τα οικοδομήματα της Μεσσήνης έχουν τον ίδιο προσανατολισμό και εντάσσονται στον πολεοδομικό κάνναβο που δημιουργείται από οριζόντιους (με κατεύθυνση Ανατολή-Δύση) και κάθετους (με κατεύθυνση Βορρά-Νότο) δρόμους. Το πολεοδομικό αυτό σύστημα είναι γνωστό ως ιπποδάμειο, από τον αρχικό εμπνευστή και δημιουργό του αρχιτέκτονα, πολεοδόμο, γεωμέτρη και αστρονόμο του 5ου αιώνα π.Χ., τον Ιππόδαμο από τη Μίλητο. Η Μεσσήνη υπήρξε μια από τις πρώτες αρχαιολογικές θέσεις στην Ελλάδα που έγινε αντικείμενο συστηματικής ανασκαφής, πριν ακόμη τη σύσταση επισήμως του Ελληνικού Κράτους.
Αρχαιολογικός χώρος Ακοβίτικα
Δυτικά της πόλης της Καλαμάτας βρίσκονται δύο σημαντικές αρχαιολογικές θέσεις στην ανατολική πλευρά του ποταμού Άρι. Πρόκειται για το Πρωτοελλαδικό Μέγαρο της 3ης χιλιετίας π.Χ. που φανερώνει την ύπαρξη κάποιας μορφής κεντρικής εξουσίας στην περιοχή. Το Μέγαρο αποτελείται από μια κεντρική αίθουσα και βοηθητικούς χώρους, η ιδιαιτερότητά του όμως είναι στους διαδρόμους που το περιβάλλουν, που παραπέμπουν σε σπάνιας αρχιτεκτονικής κτίρια της ίδιας εποχής που ανήκαν σε ισχυρούς άρχοντες με μεγάλη κοινωνική και διοικητική δύναμη. Σε ξεχωριστό περιφραγμένο χώρο κοντά, βρίσκεται σημαντικό ιερό του 6ου αι. π.Χ. αφιερωμένο στο θεό Ποσειδώνα, καθώς και τα χαρακτηριστικά αφιερώματα των αλιέων πιστών.
Αρχαιολογικό Μουσείο Αρχαίας Μεσσήνης
Το Αρχαιολογικό Μουσείο αρχαίας Μεσσήνης παρουσιάζει αντιπροσωπευτικά ευρήματα από τις ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν στη Μεσσήνη από το 1895 έως και το τέλος του 20ου αι. Μέσα από σημαντικά έργα γλυπτικής, ο επισκέπτης μπορεί να αντιληφθεί τη σημασία και τον ιστορικό ρόλο που διαδραμάτισε η Αρχαία Μεσσήνη ως πολιτικό και καλλιτεχνικό κέντρο του αρχαίου ελληνικού κόσμου.
Αρχαιολογικό Μουσείο Μεσσηνίας
Το Αρχαιολογικό Μουσείο Μεσσηνίας βρίσκεται στην Καλαμάτα. Το μουσείο είναι χτισμένο στη θέση της Παλιάς Αγοράς της πόλης. Μεταξύ άλλων, η συλλογή του περιλαμβάνει τα ευρήματα που φυλάσσονταν παλαιότερα στο Μπενάκειο Αρχαιολογικό Μουσείο Καλαμάτας, ένα αξιόλογο κτίριο του 1742 βενετσιάνικης αρχιτεκτονικής που κατέρρευσε κατά τον σεισμό του 1986. Το νέο μουσείο φιλοξενεί αρχαιότητες από τη Μεσσηνία από τους προϊστορικούς και μυκηναϊκούς χρόνους έως τη βυζαντινή και τη λατινική εποχή, χωρισμένες κατά μήκος των τεσσάρων γεωγραφικών περιοχών που αποτελούσαν παραδοσιακά τη Μεσσηνία: Καλαμάτα, Μεσσήνη, Πύλος και Τριφυλία.
Αρχαιολογικό Μουσείο Χώρας
Το αρχαιολογικό μουσείο Χώρας βρίσκεται στη Χώρα Μεσσηνίας και διαθέτει εκθέματα από την εποχή του Χαλκού αλλά και της Μυκηναϊκής περιόδου. Ιδρύθηκε το 1969 και στεγάζει τα ευρήματα από τις ανασκαφές του ανακτόρου του Νέστορα που χρονολογείται τον 12ο με 13ο αιώνα π.Χ.. Οι προτομές των Σπυρίδωνα Μαρινάτου και Καρλ Μπλέγκεν, αρχαιολόγων που συνέβαλαν σημαντικά στις ανασκαφές των εκθεμάτων του μουσείου, είναι τοποθετημένες στα πλάγια της εξωτερικής σκάλας που οδηγεί στην είσοδο του μουσείου. Το μουσείο φιλοξενεί πλήθος από χρυσά τεχνουργήματα, αμφορείς, τοιχογραφίες και εκμαγεία.
Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Καλαμάτας
Το μουσείο λειτούργησε για πρώτη φορά το 1973 στο αρχοντικό Κυριακού ένα παραδοσιακό κτίριο των αρχών του 19ου αι. Η λειτουργία του διακόπηκε λόγω των βλαβών που είχε υποστεί το κτίριο στο μεγάλο σεισμό του 1985 και επαναλειτούργησε το 2002. Στο ισόγειο μπορείτε να δείτε μικρές θεματικές ενότητες που αφορούν την αγροτική και ποιμενική ζωή, τη γεωργική βιοτεχνία, την υφαντική τέχνη, τα αστικά επαγγέλματα και την αγγειοπλαστική. Μια άλλη σειρά εκθεμάτων προέρχεται από την καθημερινή ζωή των κατοίκων. Στον πρώτο όροφο η έκθεση ξεκινά με μια εντυπωσιακή ενότητα αφιερωμένη στην τυπογραφία και τη βιβλιοδεσία για να υπενθυμίσει στον επισκέπτη ότι στην Καλαμάτα λειτούργησε το πρώτο τυπογραφείο της απελευθερωμένης Ελλάδας. Το πρώτο δωμάτιο δεξιά αποτυπώνει την εικόνα του αστικού σπιτιού της πόλης κατά τις αρχές του 20ού αι., ενώ στο διάδρομο του ορόφου αυτού υπάρχει αναπαράσταση παραδοσιακού καφενείου. Στη μεγάλη αίθουσα δεξιά παρουσιάζεται ιστορικό υλικό που αφορά την Επανάσταση του 1821 και προέρχεται από την Καλαμάτα. Η αίθουσα του Γ. Καρέλια φιλοξενεί ενδυματολογικά στοιχεία, ανάμεσά τους και την παραδοσιακή καλαματιανή ενδυμασία. Στο βάθος του πρώτου ορόφου υπάρχει μικρή αίθουσα αφιερωμένη στη μεταβυζαντινή εκκλησιαστική τέχνη της περιοχής.
Στρατιωτικό Μουσείο Καλαμάτας
Το μουσείο λειτουργεί από τον Ιούνιο του 2006 σε κτίριο που παραχωρήθηκε από την Ιερά Μητρόπολη Μεσσηνίας. Στόχος του είναι η παρουσίαση της νεότερης ελληνικής ιστορίας από την Επανάσταση του 1821 ως τις μέρες μας, μέσα από κείμενα, φωτογραφικό και οπτικοακουστικό υλικό. Η ξενάγηση στο μουσείο αρχίζει με εκθέματα στολών, πολεμικού και φωτογραφικού υλικού από τον Αγώνα του 1821. Ακολουθεί ο Μακεδονικός Αγώνας, με ανάλογα εκθέματα και με ιδιαίτερη αναφορά στους Μεσσήνιους Μακεδονομάχους. Στη συνέχεια, παρουσιάζονται εκθέματα για τους Βαλκανικούς Πολέμους (ανάμεσά τους και λάφυρα των εχθρών). Ένα μεγάλο τμήμα της έκθεσης είναι αφιερωμένο στη Μικρασιατική Καταστροφή. Ακολουθούν αφιερώματα στον Α’ και Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στις μάχες των Οχυρών και της Κρήτης, στη Μέση Ανατολή και στην Εθνική Αντίσταση. Επίσης γίνεται αναφορά στις ειρηνευτικές αποστολές του ελληνικού στρατού (Κορέα, Σομαλία, πρώην Γιουγκοσλαβία, πόλεμος Κόλπου, Αφγανιστάν). Στον προαύλιο χώρο του μουσείου, τέλος, έχουν εγκατασταθεί ένα άρμα M48-A5, ένα τεθωρακισμένο όχημα Μ8, πυροβόλα όπλα κι ένα αεροσκάφος F-5.
Γέφυρα Μαυροζούμαινας
Το παλαιότερο εν λειτουργία γεφύρι στην Ευρώπη είναι η γέφυρα της Μαυροζούμαινας έξω από το χωριό Νεοχώρι, καθώς χτίστηκε το 369 π.Χ. και με ανακατασκευές στο πέρασμα των αιώνων χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα. Η γέφυρα της Μαυροζούμαινας είναι μοναδικής αρχιτεκτονικής Μυκηναϊκό έργο, καθώς πρόκειται για ένα τριπλό γεφύρι με καμάρες που σχηματίζει το γράμμα Υ και ενώνει τρεις δρόμους. Από κάτω του ενώνονταν δύο αρχαίοι ποταμοί ο Άμφιτος και η Λευκασία οι οποίοι συνέχιζαν την πορεία τους στον ποταμό Πάμισο. Η γέφυρα της Μαυροζούμαινας βρισκόταν πάνω στην αρχαία οδό που οδηγούσε στην αρχαία Μεσσήνη. Η ονομασία της οφείλεται στην ανακατασκευή που έκανε τον 12ο ή 13ο αιώνα η σύζυγος κάποιου στρατηγού Μαυροζούμη. Μια δεύτερη ανακατασκευή πραγματοποιήθηκε κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Η Γέφυρα της Μαυροζούμαινας, που έχει χαρακτηριστεί μνημείο, είναι από τα σημαντικότερα αξιοθέατα της περιοχής, τόσο για την παλαιότητά της, όσο και για την αρχιτεκτονική της.
Κάστρο Καλαμάτας
Το Κάστρο της Καλαμάτας είναι οχυρωματικό κτίσμα που βρίσκεται στην Καλαμάτα. Βρίσκεται σε λόφο στα βορειοδυτικά της πόλης όπου στους πρόποδές του περνά ο ποταμός Νέδοντας. Το κάστρο στο εσωτερικού του περιελάμβανε οχυρωμένη ακρόπολη ενώ έχουν βρεθεί και ερείπια ναού. Κατά την αρχαιότητα στο λόφο ο μυθολογικός ήρωας Φάρις είχε χτίσει την Ακρόπολη της αρχαίας πόλης Φαραί. Εκεί βρισκόταν το παλάτι των βασιλέων της πόλης που αναφέρεται ανάμεσα σε αυτές που πήραν μέρος στον Τρωικό πόλεμο. Τον 6ο αιώνα μ.Χ. πάνω στα αρχαία ερείπια χτίστηκε χριστιανικός ναός κι έπειτα οι Βυζαντινοί οχύρωσαν ξανά το μέρος. Κατά τη Φραγκοκρατία ανακατασκευάστηκε από τους Βιλλεαρδουίνους και προστέθηκαν νέες οχυρώσεις. Ο Γοδεφρείδος Α’ Βιλλαρδουίνος το έκανε κατοικία του και έδρα της Βαρωνίας των Καλαμών, έμεινε στα χέρια της οικογένειας έως το 1325 όταν και το κατέλαβαν οι βυζαντινοί με τελευταία ιδιοκτήτη τη Μαχώ του Αινώ. Το 15ο αιώνα πέρασε στα χέρια των Οθωμανών και την περίοδο 1685 μέχρι το 1715 στους Ενετούς όπου συντήρησαν τις υπάρχουσες οχυρώσεις και πρόσθεσαν νέες. Το 19ο αιώνα περνά σε παρακμή και το 1821 καταλήφθηκε από τους Έλληνες κατά την επανάσταση. Το 1825 το πολιορκεί ο Ιμπράημ και του δημιουργεί μεγάλες καταστροφές.
Κάστρο Μεθώνης
Από τα σημαντικότερα οχυρωματικά κτίσματα στον Ελληνικό χώρο κατά το Μεσαίωνα όπου η Μεθώνη ήταν ενδιάμεσος σταθμός στο ταξίδι που έκαναν οι χριστιανοί στους Άγιους Τόπους. Είναι άγνωστο πότε οχυρώθηκε η θέση για πρώτη φορά, το 1205 οι Φράγκοι σταυροφόροι αναφέρεται ότι την οχύρωσαν πρόχειρα και το 1206 που κατέλαβαν τη Μεθώνη οι Ενετοί γκρέμισαν την οχύρωση αυτή και το 1209 που πήραν οριστικά τη Μεθώνη έφτιαξαν το σημερινό κάστρο και το λιμάνι του τότε οικισμού. Το κάστρο είναι χτισμένο στη χερσόνησο του Αγίου Νικολάου, έχει ελλειψοειδές σχήμα, με μήκος 700 μέτρα. Τα τείχη διέθεταν πύργους ενώ η πύλη της ξηράς είχε και επιπρόσθετα οχυρωματικά έργα για μεγαλύτερη προστασία. Η κεντρική πύλη είναι μια μνημειώδης αναγεννησιακή κατασκευή. Μέχρι και το 1828 η γέφυρα που οδηγεί στην είσοδο ήταν ξύλινη και στηριζόταν σε χτιστούς πεσσούς. Η σημερινή κατασκευή με 14 λίθινα τόξα αποδίδεται στο γαλλικό εκστρατευτικό σώμα. Το κάστρο βρέχεται από τρεις πλευρές με θάλασσα και υπάρχει και το μικρό φρούριο Μπρούτζι που ενώνεται με αυτό με τεχνητή πέτρινη γέφυρα. Από την πλευρά της ξηράς είχε τάφρο, χωρίς νερό, και γέφυρα, 14τοξη, για την πρόσβαση στην πύλη. Διέθετε και ακρόπολη σε μικρό ύψωμα μέσα στο κάστρο, τειχισμένη με διπλό τείχος, άλλες σημαντικές πύλες του κάστρου ήταν αυτή του Αγίου Μάρκου στο λιμάνι. Το 1499 έγιναν από τους Ενετούς νέα οχυρωματικά έργα περιτειχίζοντας τον οικισμό της Μεθώνης. Την περίοδο αυτή πολιόρκησε το κάστρο ο Βαγιαζήτ, που χαρακτηριζόταν απόρθητο, αλλά από ένα λάθος της φρουράς οι Οθωμανοί μπήκαν στο κάστρο και το κατέλαβαν. Το 1770 πολιορκήθηκε το κάστρο από τους Ρώσους χωρίς επιτυχία. Το 1821 οι επαναστατημένοι Έλληνες προσπάθησαν να το καταλάβουν πολλές φορές μέχρι το 1828 που η Οθωμανική φρουρά του το παράδωσε στον Μαιζών κατά την Εκστρατεία του Μωριά των γαλλικών στρατευμάτων που εκδίωξαν του Τούρκους σε εφαρμογή της Συνθήκης του Λονδίνου που προέβλεπε τη δημιουργία ελληνικού κράτους.