Αξιοθέατα στο Νομό Ιωαννίνων
Αρχαία Δωδώνη
Το αρχαίο θέατρο Δωδώνης, ένα από τα μεγαλύτερα και πιο καλοδιατηρημένα θέατρα του αρχαίου κόσμου, χωρητικότητας 17.000 θεατών, βρίσκεται 22χλμ νοτίως των Ιωαννίνων. Τα αρχαιότερα ευρήματα της ανάγονται στην πρωτοελλαδική εποχή (2.600-2.000 π.Χ.). Οι κάτοικοί της λατρεύουν τη περίοδο εκείνη τη Θεά Γη. Αργότερα, οι Έλλοπες, δωρικό φύλλο, κατοικούν κατά τη μεσοελλαδική περίοδο την περιοχή της Δωδώνης. Στα Ομηρικά Έπη και πιο συγκεκριμένα στην Ιλιάδα, αναφέρονται ως γένος στην υπηρεσία του «Δωδωναίου Δία». Τον 4ο αι. π.Χ. χτίζεται μικρός ναός, προς τιμή του Δία, και το Πρυτανείο για τους Ιερείς, που ήταν αφιερωμένοι στη λατρεία του πατέρα των Θεών και έδιναν τους χρησμούς σε έλληνες και ξένους προσκυνητές. Τον 3ο αι. π.Χ. ο βασιλιάς της Ηπείρου Πύρος χτίζει νέο μεγάλο ναό του Δία, το ναό του Ηρακλή και το θέατρο. Ο Αιτωλός στρατηγός Δωρίμαχος, καταστρέφει το ιερό της Δωδώνης το 319. Χάρη στο Φίλιππο τον Ε’ ανοικοδομούνται τα ιερά και το θέατρο. Κατά τη Ρωμαϊκή εποχή το θέατρο μετατρέπεται σε αρένα θηριομαχίας ενώ κατά τη διάρκεια της Αυτοκρατορίας του Μεγ. Θεοδοσίου το ιερό της Δωδώνης, όπως και τα άλλα ιερά της αρχαιότητας κλείνουν. Με το πέρασμα των αιώνων τα νερά που κατεβαίνουν από τους γύρω λόφους θα καλύψουν τον αρχαιολογικό χώρο.
Ακρόπολη στο Ιτς Καλέ
Το Ιτς Καλέ βρίσκεται στο κάστρο των Ιωαννίνων και σήμερα θεωρείται το πιο ζωντανό αρχαιολογικό πάρκο της Ηπείρου. Ο όρος « Ιτς Καλέ» έχει τουρκική προέλευση και σημαίνει «εσωτερικό κάστρο». Μέσα στο Ιτς Καλέ βρισκόταν τα ανάκτορα του Αλή Πασά. Το κάστρο των Ιωαννίνων χτίστηκε τον 6ο αιώνα μ.Χ.. Χτίστηκε μέσα στα πλαίσια του σχεδίου του αυτοκράτορα Ιουστινιανού για την οχύρωση του βυζαντινού κράτους. Είναι το πιο αρχαίο βυζαντινό κάστρο, το οποίο την εποχή του Αλή Πασά αποτελούσε το μεγαλύτερο διοικητικό κέντρο ολόκληρης της Ελλάδας. Μέσα στο κάστρο αναπτύχθηκαν τα ελληνικά γράμματα και εκεί πέρασε ο Αλή Πασάς όλη του τη ζωή. Αυτό το ιστορικής σημασίας κάστρο αποτελείται από τέσσερα τμήματα στον εξωτερικό περίβολο, στην ακρόπολη με το Ασλάν Τζαμί, στην ακρόπολη με το Ιτς Καλέ και στην Καστροπολιτεία η οποία ήταν η παλαιά πόλη των Ιωαννίνων.
Κάστρο Ιωαννίνων
Το επιβλητικό κάστρο των Ιωαννίνων με την περιτειχισμένη συνοικία του και το πλήθος των ιστορικών κτιρίων αποτελεί ένα από τα πιο ωραία σημεία της πόλης. Το φρούριο χτίστηκε τον 6ο αιώνα μ.Χ. αιώνα κατ’ εντολή του Αυτοκράτορα Ιουστινιανού και θεωρείται το παλαιότερο βυζαντινό κάστρο της Ελλάδας. Διαθέτει δύο ακροπόλεις, μία βορειοδυτική, όπου δεσπόζει το Ασλάν Τζαμί και μία νοτιοδυτική γνωστή ως Ιτς Καλέ. Εντός του οχυρωματικού περιβόλου μπορεί κανείς να επισκεφθεί την επιβλητική διώροφη Σχολή Ιππικού του Αλή Πασά ή αλλιώς Σουφαρί Σεράϊ. Μέσα στο Ιτς Καλέ υπάρχει ακόμη το κτίριο των μαγειρείων, όπου σήμερα στεγάζεται ένα γραφικότατο παραδοσιακό καφενείο. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το κτίριο του Βυζαντινού Μουσείου με τις βυζαντινές και μεταβυζαντινές συλλογές του από εικόνες, νομίσματα και άλλα αντικείμενα. Στο Τζαμί του Ασλάν Πασά στεγάζεται το Δημοτικό Εθνογραφικό Μουσείο της πόλης, με ενδιαφέροντα εκθέματα από τη χριστιανική, τη μουσουλμανική και την εβραϊκή κοινότητα, που κάποτε κυριαρχούσαν στην πόλη.
Ρολόι των Ιωαννίνων
Πρόκειται για ιστορικό και πολιτιστικό διατηρητέο μνημείο της πόλης των Ιωαννίνων. Το Ρολόι έγινε κατά παραγγελία του Οσμάν Πασά του Κούρδου (γενικού διοικητή Ηπείρου και Αλβανίας) το 1905 με την ευκαιρία των Ιωβηλαίων του Σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ. Αποτελείται από έναν κομψό διάτρητο πυργίσκο που είναι «μείγμα νεοκλασικού και ανατολίτικου ρυθμού». Στο πάνω μέρος του υπάρχει πέτρινο ωραίο κιγκλίδωμα, ενώ οι μικρές κολώνες που στηρίζουν το θόλο είναι από χυτό σίδηρο και φέρουν πολυγωνικά κιονόκρανα. Η καμπάνα του είναι βενετσιάνικη. Στις τέσσερις πλευρές του υπάρχουν εντοιχισμένες πλάκες με οθωμανικά σύμβολα, καθώς και κρήνες. Γενικά, η κατασκευή του χαρακτηρίζεται από μία τελειότητα και γι’ αυτό το λόγο θεωρείται υπόδειγμα νεοκλασικού κτίσματος. Το 1918 το Ρολόι υπέστη από λάθος καταστροφές (κατά τη διάρκεια παρέλασης του πυροβολικού) και αποξηλώθηκε. Αναστηλώθηκε το 1925 στη σημερινή του θέση. Έχει χαρακτηρισθεί ως Ιστορικό Διατηρητέο Μνημείο
Τζαμί του Ασλάν πασά
Το Δημοτικό Εθνογραφικό Μουσείο Ιωαννίνων βρίσκεται μέσα στο κάστρο και στεγάζεται στο τζαμί του Ασλάν πασά που κατασκευάστηκε στις αρχές του 17ου αιώνα (πιθανώς το 1618) από τον Ασλάν Πασά, ο οποίος ηγεμόνευσε στα Γιάννινα κατά το διάστημα 1600 – 1612. Χτίστηκε στη θέση όπου σύμφωνα με την παράδοση υπήρχε τη βυζαντινή εποχή ο ναός του Αγίου Ιωάννη. Το Τζαμί του Ασλάν Πασά υπήρξε ο πυρήνας ενός μεγάλου θρησκευτικού – εκπαιδευτικού συγκροτήματος, από το οποίο σήμερα σώζεται ο ομώνυμος Τουρμπές (Μαυσωλείο), ο Μενδρεσές (ιεροδιδασκαλείο) και τα Μαγειρεία (εστία).
Γεφύρια
Τα πέτρινα γεφύρια αποτέλεσαν το μοναδικό τρόπο επικοινωνίας του πληθυσμού στην Ήπειρο. Κάλυψαν την ανάγκη της επικοινωνίας με τα γύρω χωριά και την ανάγκη για πρόσβαση σε αγρούς και βοσκοτόπια, τους δύσκολους χειμερινούς μήνες. Σήμερα είναι συνώνυμο της παράδοσης στο νομό Ιωαννίνων. Μέσα σε απότομες χαράδρες και κοίτες ποταμών, κατασκευασμένα σε κακοτράχαλα μονοπάτια, αλλά και κοντά σε κεντρικές οδικές αρτηρίες, έχουν καθιερωθεί ως σήμα κατατεθέν της ορεινής Ηπείρου. Αν και σήμερα θεωρούνται αρχιτεκτονικά στολίδια από αισθητικής άποψης, την εποχή εκείνη, η κατασκευή τους είχε αποκλειστικά χρηστικό χαρακτήρα. Χωρίς αυτά, αρκετά ορεινά χωριά του νομού θα ήταν πλήρως αποκομμένα από τον πολιτισμό. Σταδιακά και μέσα σε λίγες δεκαετίες, οι Ηπειρώτες μάστορες έχτισαν δεκάδες λίθινα τοξωτά γεφύρια, λύνοντας το μείζον πρόβλημα της περιοχής και ταυτόχρονα κατόρθωσαν να τελειοποιήσουν την τεχνική τους. Η ποιότητα κατασκευής των γεφυριών ήταν τόσο περίτεχνη και γερή, που αρκετά από αυτά χρησιμοποιούνται μέχρι σήμερα. Γρήγορα η φήμη των μαστόρων δεν άργησε να εξαπλωθεί σε ολόκληρη την Ελλάδα, αλλά και σε γειτονικές βαλκανικές χώρες. Γι’ αυτό και σε πολλά μέρη, εκτός των βουνών της Ηπείρου, συναντάμε παρόμοια έργα που φέρουν την υπογραφή τους. Τα γεφύρια έχουν ως κύριο χαρακτηριστικό τους το τόξο, το οποίο προσδίδει την απαραίτητη σταθερότητα και τους δίνει μια ιδιαίτερη χάρη και ομορφιά. Τα μονότοξα γεφύρια κατασκευάζονταν σε μέρη που οι όχθες των ποταμών δεν είχαν μεγάλη απόσταση και το έδαφος ήταν σταθερό. Τα πολύτοξα χτίζονταν σε σημεία όπου η απόσταση ήταν σχετικά μεγάλη ή το έδαφος δεν ήταν κατάλληλο για την στερέωσή τους. Μάλιστα, σε κάποια από αυτά, τα θεμέλια βρίσκονταν μέσα στο ποτάμι.
Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων
Το εξαιρετικά ενδιαφέρον Αρχαιολογικό Μουσείο των Ιωαννίνων ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1970. Πάνω από 3.000 μοναδικά εκθέματα από την περιοχή της Ηπείρου εκτίθενται σε 1.200 τ.μ., καλύπτοντας διαφορετικές ιστορικές περιόδους, από τα προϊστορικά χρόνια έως τους ύστερους ρωμαϊκούς χρόνους. Τα ευρήματα από το ιερό της Δωδώνης κατέχουν ξεχωριστή θέση στις προθήκες του Μουσείου, λόγω της σπουδαιότητάς του ως ενός από τα κυριότερα μαντεία του αρχαίου ελληνικού κόσμου. Σκοπός της έκθεσης είναι η επιτυχημένη ανάδειξη των διαφόρων πτυχών τόσο της ιδιωτικής, όσο και της δημόσιας ζωής των αρχαίων Ηπειρωτών.
Βυζαντινό Μουσείο Ιωαννίνων
Το κεντρικό κτίριο του Μουσείου κατασκευάστηκε στη δεκαετία του 1960 ως Βασιλικό περίπτερο στο χώρο της εσωτερικής ακρόπολης του Κάστρου των Ιωαννίνων. Το Μουσείο εγκαινιάστηκε το 1995. Η συλλογή αργυροχοΐας στεγάζεται σε κτίριο της ακρόπολης του 19ου αιώνα. Προβλέπεται η επέκταση του Μουσείου και σε άλλα κτίρια της ακρόπολης.
Μουσείο Αργυροτεχνίας
Βρίσκεται παραπλεύρως του Βυζαντινού Μουσείου. Σε αυτό εκτίθενται χάλκινα σκεύη, αντικείμενα και κοσμήματα της μικροτεχνίας και Αργυροχρυσοχοΐας. Η έκθεση στεγάζεται στο λεγόμενο Θησαυροφυλάκιο.
Δημοτικό Εθνογραφικό Μουσείο Ιωαννίνων
Στα 1617- 618, στον χώρο της βορειοανατολικής ακρόπολης οικοδομήθηκε το θρησκευτικό-εκπαιδευτικό συγκρότημα (Kyliye) του Ασλάν Πασά, που περιλάμβανε Τζαμί, μενδρεσέ (ιεροδιδασκαλείο) και μαγειρεία (εστία). Αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα μουσουλμανικά τεμένη των Ιωαννίνων. Πιθανώς χτίστηκε στη θέση του βυζαντινού ναού του Αγίου Ιωάννη. Σήμερα, το Τζαμί Ασλάν Πασά (Αλ. Νούτσου 18), λειτουργεί ως Δημοτικό Εθνογραφικό Μουσείο και φιλοξενεί τρεις συλλογές, αντιπροσωπευτικές των τριών θρησκευτικών κοινοτήτων της πόλης, της χριστιανικής, της εβραϊκής και της μουσουλμανικής. Τα αντικείμενα είναι δωρεές επιφανών οικογενειών, χρονολογούνται από τον 18° έως τον 20° αιώνα και είναι σκεύη με χρηστικό και διακοσμητικό χαρακτήρα από διάφορα μέταλλα ή και πορσελάνη. Επίσης, μπορεί κανείς να δει όπλα και ενδυμασίες χαρακτηριστικές της περιόδου της Τουρκοκρατίας. Στα αντικείμενα της συλλογής του χριστιανικού στοιχείου, περιλαμβάνονται και εκκλησιαστικά αργυρά σκεύη, άμφια και εκκλησιαστικά βιβλία από τη Συλλογή του Αρχιεπισκόπου Σπυρίδωνος. Στην εβραϊκή συλλογή, εκτίθενται παραπετάσματα από το κτήριο της παλαιάς συναγωγής, φορεσιές και αντικείμενα ενδεικτικά του βίου της άλλοτε ακμάζουσας εβραϊκής κοινότητας Ιωαννίνων. Στο μουσουλμανικό στοιχείο, που εκτίθεται στον κεντρικό χώρο, υπάρχουν ανατολίτικα υφάσματα του 16ου,του 17ου και του 18ου, έπιπλα από ξύλο και φίλντισι της εποχής του Αλή Πασά, μπρούτζινα αντικείμενα και μουσουλμανικά βιβλία.
Μουσείο Κέρινων Ομοιωμάτων
Το Μουσείο Ελληνικής Ιστορίας Παύλου Βρέλλη, επίσης γνωστό και ως Μουσείο Κέρινων Ομοιωμάτων, βρίσκεται στην περιοχή των Ιωαννίνων στην Ήπειρο. Θεμελιώθηκε με πρωτοβουλία του γλύπτη Παύλου Βρέλλη τον Φεβρουάριο του 1983 και άνοιξε τις πόρτες του το 1995 και είναι το πλέον γνωστό μουσείο αυτού του είδους στην Ελλάδα. Το Μουσείο φιλοξενεί περίπου 150 κέρινα ομοιώματα και 36 ιστορικά θέματα εμπνευσμένα από σημαντικά γεγονότα της Ελληνικής Ιστορίας. Το κέρινα ομοιώματα του μουσείου παριστάνονται σε φυσικό μέγεθος, μέσα σε περιβάλλον πιστής παρουσίασης του εκάστοτε περιβάλλοντός τους, αναπαριστώντας μορφές και γεγονότα της ελληνικής ιστορίας. Ο επισκέπτης αισθάνεται ότι ταξιδεύει σε βουνά, παλιά οικήματα, σπηλιές, εκκλησίες, μονοπάτια, ακολουθώντας μια κυκλικού χαρακτήρα ξενάγηση παράλληλων, συνάλληλων και διάλληλων επιπέδων. Η θεματολογία καλύπτει 24 αιώνες ελληνικής ιστορίας (από το 500 π.Χ.), με ιδιαίτερη έμφαση στη νεότερη ιστορία της Ηπείρου και χωρίζεται σε τρεις ενότητες: 1) την προεπαναστατική ενότητα, 2) την ενότητα της Επανάστασης του 1821 και 3) την ενότητα του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου.
Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Θεόδωρος Παπαγιάννης
Το Μουσείο βρίσκεται στο Ελληνικό Ιωαννίνων του Δήμου Κατσανοχωρίων. Η μοναδικότητά του έγκειται στο ότι περιλαμβάνει έργα που μιλούν για την Ήπειρο και την ιστορία της. Για ό,τι τη δόξασε και την έκανε σεβαστή στον κάθε Έλληνα που ακούει το όνομά της. Είναι μοναδικό, γιατί μιλάει για το ψωμί, για τον ευεργέτη, τον ξενιτεμένο, τον πνευματικό άνθρωπο, τον Ηπειρώτη μάστορα, το βοσκό, το γεωργό, την πολύπαθη Ηπειρώτισσα μάνα και τέλος για τη μάθηση. Το Μουσείο φιλοξενείται σ’ ένα ωραίο Σχολείο, πετρόκτιστο κτίριο της δεκαετίας του ‘30, που χτίστηκε με δωρεά του Συμπατριώτη μας Ευεργέτη Νικολάου Μαντελόπουλου. Τα έργα ανήκουν και είναι δημιουργίες του Θεόδωρου Παπαγιάννη. Αφορούν άμεσα αυτόν τον τόπο. Τα δημιούργησαν οι μνήμες που τον σημάδεψαν και τον συνοδεύουν σ’ όλη του τη ζωή. Έγιναν από βιώματα δυνατά, που έδωσαν τροφή στη δημιουργικότητά του.
Λαογραφικό Μουσείο Πωγωνιανής
Το Λαογραφικό Μουσείο Πωγωνίου – Δερόπολης ιδρύθηκε από τον Φιλεκπαιδευτικό Σύλλογο, Πωγωνιανής τον Αύγουστο του 1996 και στεγάζεται στο κτίριο του παλιού Μουσουλμανικού τεμένους, το οποίο διαρρυθμίστηκε, επισκευάστηκε και οργανώθηκε σύμφωνα με τις οδηγίες του Υπουργείου Πολιτισμού. Τα εκθέματα του, που στο σύνολο τους σχεδόν προέρχονται από δωρεές, είναι αντιπροσωπευτικά της ζωής και του λαϊκού πολιτισμού του Πωγωνίου και της Δερόπολης. Σε αυτά περιλαμβάνονται οικιακά σκεύη, υφαντά, τοπικές φορεσιές, αργαλειός, ξυλόγλυπτα, κοσμήματα, κτηνοτροφικά εργαλεία καθώς και φωτογραφίες από τα τέλη του 19ου ως τις αρχές του 20ου αιώνα. Στόχος του μουσείου είναι η δημιουργία μιας πολιτιστικής γέφυρας πάνω από τα σύνορα και η ανάδειξη και προβολή του λαϊκού πολιτισμού των δύο γειτονικών περιοχών Πωγωνίου και Δερόπολης οι οποίες μοιράζονται μια κοινή παράδοση και ταυτότητα. Στις συλλογές του περιλαμβάνονται αντικείμενα της καθημερινής ζωής, αγροτικά εργαλεία, φορεσιές και ξυλόγλυπτα από την ευρύτερη περιοχή του Πωγωνίου και της Βόρειας Ηπείρου.