Αξιοθέατα στο Νομό Δράμας
Άγαλμα της Νίκης
Το μοναδικό μπρούντζινο άγαλμα της Νίκης της Δράμας, ύψους 3,80 μέτρων, είναι ένα καλαίσθητο και επιβλητικό μνημείο που συνδυάζει κλασικά και αφαιρετικά στοιχεία και κατασκευάστηκε από τον διεθνούς φήμης και καταξίωσης Δραμινό καλλιτέχνη, τον Παύλο Κουγιουμτζή. Από τον ίδιο καλλιτέχνη κατασκευάστηκαν και οι μπρούντζινες ανάγλυφες φιγούρες του αρχαίου Μακεδόνα, του αγωνιστή του 1821, του Μακεδονομάχου και του μαχητή του 1940, οι οποίες τοποθετούνται στις 4 πλευρές της, ύψους 4 μέτρων μαρμάρινης στήλης, πάνω στην οποία είναι τοποθετημένη η Νίκη, για να δαφνοστεφανώνει τους αγωνιστές της ελευθερίας. Στο σύνολό του το κεντρικό στοιχείο του μνημείου, με το άγαλμα της Νίκης και τις 4 ανάγλυφες φιγούρες των Ελλήνων αγωνιστών, είναι μια μοναδική σύνθεση με πλείστους συμβολισμούς. Ένα διαχρονικό σύμβολο, από την ελληνική αρχαιότητα μέχρι σήμερα και για πάντα, η Νίκη, πήρε τη θέση του στη Δράμα. Εκατοντάδες πολίτες συμμετείχαν στα αποκαλυπτήρια του μνημείου και εντυπωσιάστηκαν από τον ανακατασκευασμένο χώρο που παραδόθηκε στους Δραμινούς. Είναι σύμβολο για την επέτειο των 100 χρόνων από την απελευθέρωση της Δράμας. Εκφράζει συμβολικά την τιμή και ευγνωμοσύνη που οφείλουν οι Δραμινοί στους προγόνους τους για τους αγώνες που έδωσαν, τις θυσίες που υπέστησαν και τις νίκες που πέτυχαν. Αναδεικνύει την υπερηφάνεια του λαού για το ένδοξο ιστορικό παρελθόν. Το άγαλμα βρίσκεται σε ένα χώρο που είναι ορατός από απόσταση μεγάλης ακτίνας, και εύκολα προσβάσιμος στους επισκέπτες της πόλης, και σε εκατοντάδες Δραμινούς και κυρίως νέους.
Ακρόπολη Πλατανιάς
Σε απόσταση μόλις πέντε χιλιομέτρων από το σημερινό Δημοτικό Διαμέρισμα της Πλατανιάς, του Δήμου Νικηφόρου, και συγκεκριμένα επάνω στο λόφο, στη θέση «Καλές» ή «Ακρόπολη» εντοπίστηκε ακρόπολη ελλειψοειδούς κάτοψης, η οποία μαρτυρά κατοίκηση από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι και τον 6ο αιώνα μ.Χ. (παλαιοχριστιανικά χρόνια). Εκτός από την ακρόπολη οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν οχυρωματικά τείχη, είσοδο στα δυτικά του αρχαίου οικισμού, δώματα, μονοπάτια που οδηγούσαν σε κομβικά σημεία και πλήθος σημαντικών αντικειμένων, όπως εργαλεία, όπλα, νομίσματα, αγγεία κ.λ.π. Μέσα από τα μέχρι σήμερα ευρήματα της ανασκαφής: νομίσματα, όστρακα, κοσμήματα, μεταλλικά αντικείμενα, μεταλλικά εργαλεία, λίθινα, εργαλεία, όπλα, ειδώλιο, οστέινα εργαλεία, γυάλινα αγγεία, προκύπτει κατοίκηση προϊστορικής εποχής, Θρακών, Ρωμαίων καθώς και βυζαντινής εποχής. Η ανασκαφή στην «Ακρόπολη» της Πλατανιάς άρχισε το φθινόπωρο του 2009 και διήρκεσε τρεις μήνες. Υπάρχουν κι άλλες ακροπόλεις στην περιοχή, όπου τα ευρήματα τους φυλάσσονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Δράμας.
Αρχαιολογικός Χώρος Αμφίπολης
Η πόλη ιδρύθηκε το 438/7 π.Χ., η περιοχή όμως είχε κατοικηθεί ήδη από την προϊστορική εποχή. Αρχαιολογικά ευρήματα από την περιοχή των εκβολών του Στρυμόνα αποδεικνύουν ήδη από την Νεολιθική εποχή την ανθρώπινη παρουσία και στις δύο όχθες του ποταμού και τη συνέχεια της ζωής ως και την εποχή του Χαλκού. Ο πλησιέστερος στην Αμφίπολη νεολιθικός οικισμός εντοπίσθηκε σε γειτονικό στην αρχαία πόλη λόφο, γνωστό ως Λόφο 133, όπου αργότερα αναπτύχθηκε σημαντικός οικισμός στην Πρώιμη εποχή του Σιδήρου, όπως μαρτυρούν τα πλούσια ευρήματα του νεκροταφείου του. Από τα μέσα του 7ου π.Χ. αιώνα, με την ίδρυση των ελληνικών πόλεων στις εκβολές του Στρυμόνα, αρχίζει η προοδευτική διείσδυση του ελληνικού πολιτισμού στην ενδοχώρα. Οι τάφοι στο νεκροταφείο του οικισμού του Λόφου 133 αλλάζουν μορφή και στα κτερίσματα τους επικρατούν τα πολιτιστικά στοιχεία του ελληνικού κόσμου, ειδώλια, νομίσματα, και προπαντός αγγεία επείσακτα από τις νοτιοελλαδικές πόλεις (Κόρινθο, Αθήνα) και από τις Ιωνικές πόλεις του Βόρειου Αιγαίου. Η παρουσία του ιωνικού κόσμου είναι εμφανής και στα γλυπτά υστεροαρχαϊκών και πρώιμων κλασικών χρόνων που βρέθηκαν στην περιοχή του Λόφου 133 αλλά και στη θέση της Αρχαίας Αμφιπόλεως. Η τοπική παράδοση επιβιώνει στη μεταλλοτεχνία και προπάντων στα χάλκινα και χρυσά νομίσματα. Μετά την εγκατάστασή τους στην Ηιόνα, στις εκβολές του Στρυμόνα, το 476 π.Χ., οι Αθηναίοι πραγματοποίησαν και την πρώτη ανεπιτυχή απόπειρα αποικισμού στην περιοχή της Αμφιπόλεως με την βραχύχρονη εγκατάστασή τους στο πόλισμα Εννέα Οδοί, που γρήγορα αφανίστηκε (464 π.Χ.). Παραμένει ακόμα ανοιχτό για την έρευνα πρόβλημα η ταύτιση των Εννέα Οδών με τον οικισμό του Λόφου 133, το στρώμα καταστροφής του οποίου χρονολογείται γύρω στα μέσα του 5ου αιώνα π.Χ. ή με την ίδια την Αμφίπολη, στην περιοχή του βόρειου τείχους της οποίας, οι ανασκαφές έχουν εντοπίσει μια προγενέστερη από το τείχος του 5ου αιώνα εγκατάσταση. Οι ανασκαφές έχουν αποκαλύψει μεγάλο μέρος από τα τείχη και ορισμένα από τα ιερά και τα ιδιωτικά και τα δημόσια κτήρια της πόλης. Η ακμή της πόλης αντικατοπτρίζεται στα μνημειακά κτήρια με τα ψηφιδωτά δάπεδα και τις τοιχογραφίες, αλλά και στα αρχαιολογικά ευρήματα που οι ανασκαφές έχουν φέρει στο φως.
Αρχαιολογικός Χώρος Φιλίππων
Η αρχαία πόλη των Φιλίππων ιδρύθηκε στις παρυφές των ελών που κάλυπταν το νοτιοανατολικό τμήμα της πεδιάδας της Δράμας. Είναι ο σημαντικότερος αρχαιολογικός χώρος της Ανατολικής Μακεδονίας. Οι πρώτοι οικιστές της ήταν άποικοι από τη Θάσο, που ίδρυσαν στα 360 π.Χ. την αποικία των Κρηνίδων. Ακμή γνώρισε η πόλη κατά τα ελληνιστικά χρόνια. Η περιοχή ήταν γνωστή για τον πλούτο της περιοχής σε πολύτιμα μέταλλα, ξυλεία και γεωργικά προϊόντα και πολύ γρήγορα (365 π.Χ.) η νέα αποικία, ζητά τη βοήθεια του Φιλίππου Β΄, βασιλιά της Μακεδονίας. Αυτός διαβλέποντας την οικονομική και στρατηγική σημασία της πόλης την καταλαμβάνει, την οχυρώνει και της δίνει το όνομά του: Φίλιπποι. Κατά την περίοδο ανάπτυξης της, στα ελληνιστικά χρόνια η πόλη απέκτησε το τείχος της, το θέατρο, δημόσια οικοδομήματα και ιδιωτικές κατοικίες. Η διέλευση μέσα από τους Φιλίππους της «Εγνατίας οδού», το 2ο π.Χ. αι., προσέδωσε στην πόλη μεγαλύτερη βαρύτητα καθώς τη μετέτρεψε σε σημείο αναφοράς της περιοχής. Το 42 π.Χ. η δραματική μάχη των Φιλίππων έξω από τα δυτικά τείχη της πόλης άλλαξε εντελώς το χαρακτήρα της, αφού μετά την επικράτησή του ο Οκταβιανός τη μετέτρεψε σε ρωμαϊκή αποικία (Colonia Augusta Julia Philippensis). Έτσι η πόλη μεγαλώνει και αναδεικνύεται σε οικονομικό, διοικητικό και καλλιτεχνικό κέντρο. Ένα άλλο σημαντικό γεγονός όμως έμελλε και πάλι να αλλάξει τη φυσιογνωμία της πόλης. Η έλευση του Αποστόλου Παύλου, ο οποίος ίδρυσε εδώ την πρώτη χριστιανική εκκλησία σε ευρωπαϊκό έδαφος το 49/50 μ.Χ. Η επικράτηση της νέας θρησκείας και η μεταφορά της πρωτεύουσας του ρωμαϊκού κράτους στην Κωνσταντινούπολη προσέδωσαν αίγλη στους Φιλίππους. Η πόλη αρχίζει να εγκαταλείπεται στις αρχές του 7ου μ.Χ. αιώνα εξαιτίας μεγάλων σεισμών και σλαβικών επιδρομών. Επιζεί στα βυζαντινά χρόνια, ως οχυρό φρούριο, ενώ η ερήμωσή της ολοκληρώνεται με την τουρκική κατάκτηση στα τέλη του 14ου αιώνα.
Ιερό του Διονύσου
H λατρεία του Διονύσου είναι γνωστή στην ευρύτερη περιοχή μέχρι και τους ρωμαϊκούς χρόνους με απόηχο της λατρείας το παραδοσιακό καρναβάλι της Καλής Βρύσης, συνέχεια των αρχαίων αγροτικών Διονυσίων που γινόταν στην περιοχή. Εξίσου γνωστή είναι η διονυσιακή λατρεία και μέσα στη σημερινή πόλη της Δράμας. Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η ύπαρξη στο Δημοτικό Διαμέρισμα Καλής Βρύσης ιερού Διονυσιακής λατρείας πρώιμων ελληνιστικών χρόνων, που σώζεται σε αρκετά καλή κατάσταση. Το Ιερό βρίσκεται στη θέση «μικρή τούμπα» και απέχει 2,5 χιλιόμετρα από το Δημοτικό Διαμέρισμα Καλής Βρύσης και δεσπόζει σε όλη την κοιλάδα του ποταμού Αγγίτη, επάνω σε ένα πλάτωμα – φυσική θέση σημαντική και αξιόλογο πέρασμα για διάφορες εποχές, ανάμεσα στα βουνά Μενοίκιο και Φαλακρό, που βρίσκεται απέναντι, και σε μικρή απόσταση από το Σπήλαιο των Πηγών του ποταμού Αγγίτη. Στην ίδια περιοχή βρέθηκε μαρμάρινη προτομή του θεού Διόνυσου ρωμαϊκών χρόνων. Η σπουδαιότητα του ναού επέβαλε την πραγματοποίηση μιας σειράς έργων και ενεργειών όπως: προσεκτική ανασκαφή η οποία έγινε από ομάδες ειδικευμένων αρχαιολόγων και η οποία ανάδειξε πλήρως το ιερό του Διονύσου, περίφραξη του χώρου του ιερού προς αποφυγή καταστροφών και κλοπών, κατασκευή στεγάστρου η οποία συμβάλει στην προστασία τόσο του ιερού όσο και των επισκεπτών από δυσμενή καιρικά φαινόμενα, απαλλοτρίωση των γύρω αγροτεμαχίων και δημιουργία χώρων στάθμευσης καθώς και ασφαλτόστρωση του δρόμου από το Δημοτικό Διαμέρισμα Καλής Βρύσης προς το ιερό.
Οχυρό Λίσσε
Ένα από τα Οχυρά, το Οχυρό Λίσσε, κατασκευάστηκε μέσα στο λόφο που υψώνεται στη πεδιάδα του Νευροκοπίου, και βρίσκεται στα ανατολικά του χωριού Οχυρό. Την ονομασία Οχυρό την έλαβε το 1936 όταν άρχισαν τα οχυρωματικά έργα της λεγόμενης γραμμής Μεταξά. Το οχυρό που κατασκευάστηκε στον παρακείμενο του χωριού λόφο, ονομάστηκε Λίσσε από την παλιά ονομασία του χωριού και το χωριό, Οχυρό. Έγινε δηλαδή ανταλλαγή ονομάτων. Οι οχυρώσεις του αποτελούνται από τέσσερις ομάδες στοών (Χελώνες) σε όλη την έκταση του λόφου, με υπόγειες στοές που ξεπερνούν τα 950 μέτρα συνολικά. Δύο από τα συμπλέγματα στοών επικοινωνούν με υπόγειες διαβάσεις, ενώ τα άλλα δύο αποτελούν αυτόνομες αμυντικές εγκαταστάσεις. Το Οχυρό διέθετε πολυβολεία, εγκαταστάσεις για διαμονή και αποθήκευση, δεξαμενές νερού, ηλεκτρογεννήτριες, οπλισμό και θέσεις για στρατιωτικά οχήματα. Η δύναμη του Οχυρού Λίσσε αποτελούνταν από 12 αξιωματικούς και 457 οπλίτες. Λόγω της απαραίτητης μυστικότητας και της ανάγκης για καμουφλάζ, οι εγκαταστάσεις του Οχυρού είναι δυσδιάκριτες από την εξωτερική πλευρά και η πρόσβαση σε αρκετές από τις εισόδους του είναι δύσκολη. Επισκέψιμη είναι μόνο μια Χελώνη.
Μουσεία
Αρχαιολογικό Μουσείο Δράμας
Το μουσείο λειτουργεί από το 1999 και τα ευρήματα που στεγάζει καταγράφουν την πολιτιστική ιστορία της Δράμας από τη Μέση Παλαιολιθική Εποχή έως το 1914. O εκθεσιακός χώρος αποτελείται από τρεις κύριες αίθουσες. Στην πρώτη τα αρχαιολογικά ευρήματα μαρτυρούν την παρουσία νομάδων κυνηγών της Μέσης Παλαιολιθικής Εποχής στο σπήλαιο Πηγών του Αγγίτη, ενώ στη συνέχεια παρουσιάζουν τη ζωή στους μόνιμους αγροκτηνοτροφικούς νεολιθικούς οικισμούς της πόλης της Δράμας και των Σιταγρών (5500-3000 π.X.). H αναπαράσταση μιας νεολιθικής κατοικίας με την οικοσκευή της όπου περιγράφεται η καθημερινή ζωή με τις δραστηριότητες του νεολιθικού ανθρώπου αποτελεί το κέντρο του ενδιαφέροντος των επισκεπτών κάθε ηλικίας. Στην ίδια αίθουσα συνεχίζεται το ταξίδι στον χρόνο, στη χαλκοκρατία, στην Εποχή του Σιδήρου και στους μετέπειτα ιστορικούς χρόνους μέχρι την Ύστερη Ρωμαϊκή Εποχή. Τα κτερίσματα των τάφων από τη Βιομηχανική Ζώνη της Δράμας ταξιδεύουν τον επισκέπτη στην Πρώιμη Εποχή Σιδήρου (1050-700 π.X.). Τα ευρήματα των ιστορικών χρόνων (700 π.X. – 4ος αι. μ.X.) προέρχονται από την ανασκαφική έρευνα και περισυλλογή σε όλον τον νομό, όπως από την πόλη της Δράμας, την περιοχή της Kαλής Bρύσης, την περιοχή της Γραμμένης, της Προσοτσάνης, της Πλατανιάς, των Ποταμών κ.ά. Στους ρωμαϊκούς χρόνους ανήκουν δύο εξαίρετης τέχνης χάλκινα γλυπτά που κοσμούν μια μικρή προθήκη. Πρόκειται για ένα αγαλματίδιο Δία κεραύνιου από τη Mαρμαριά και ένα λυχνάρι με μορφή αιχμαλώτου από το Kεφαλάρι. Το θαυμαστό όμως κόσμημα των ρωμαϊκών χρόνων στο βάθος της αίθουσας είναι η περίφημη επιτύμβια στήλη της Γραμμένης που περιγράφει τις στρατιωτικές επιτυχίες του Ρωμαίου λεγεωνάριου Tιβέριου Kλαύδιου Mάξιμου. Tελειώνοντας τη διαδρομή στους ρωμαϊκούς χρόνους ο επισκέπτης σταματά σε ένα μιλιοδείκτη και ένα σταδιοδείκτη της Εγνατίας Οδού που βρέθηκε στην περιοχή του Kαλαμπακίου.
Μουσείο Εκκλησιαστικής Τέχνης Δράμας
Το μουσείο άρχισε να λειτουργεί το 1999. Στεγάζεται στο κτήριο του πρώην οικοτροφείου της Μητρόπολης Δράμας. Ο μακαριστός μητροπολίτης Διονύσιος είχε συγκεντρώσει πολλά κειμήλια για συντήρηση και διαφύλαξη στους χώρους της μητρόπολης. Σταδιακά τα κειμήλια συντηρήθηκαν από τον κο Γκερέκο και βρήκαν τη θέση τους στο νέο μουσείο. Στον πρώτο όροφο στεγάζονται εικόνες λαϊκής τέχνης, ξυλόγλυπτα βημόθυρα ναών και τμήματα τέμπλων εκκλησιών. Στο δεύτερο όροφο ξεχωρίζουν ένα ζεύγος βημόθυρον με τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, η Παναγία Οδηγήτρια και ο Κύριος Ευλογών, που προέρχονται κατά πάσα πιθανότητα από το ναό των Ταξιαρχών στη Δράμα. Επίσης εκτίθενται πολλά αρχιερατικά άμφια μητροπολιτών Δράμας, Γρεβενών, Νευροκοπίου και Ζιχνών. Τα πιο σημαντικά όμως είναι τα αρχιερατικά άμφια του Εθνομάρτυρα Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσόστομου. Στον τρίτο όροφο τα περισσότερα εκθέματα είναι επίσης εικόνες λαϊκής τεχνοτροπίας. Στον τέταρτο όροφο το σύνολο των εκθεμάτων είναι φορητές εικόνες, πολλά ιερατικά και διακονικά άμφια. Στον πέμπτο όροφο υπάρχουν πολλά εκκλησιαστικά σκεύη (άγια ποτήρια, λόγχες, εξαπτέρυγα, σταυροί λιτανείας και αντιμήνσια).
Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Παναρεστίου
Προσφέρει στους επισκέπτες του, μοναδική ευκαιρία πολύπλευρης γνωριμίας με το εντυπωσιακό φυσικό περιβάλλον της Ροδόπης και της κοιλάδας του Νέστου. Αποτελεί την κύρια πύλη εισόδου στον οικοσυστημικό πλούτο της περιοχής και τη μεγάλη βιολογική και γεωλογική της ποικιλότητα. Ο εκθεσιακός χώρος του Μουσείου ξεπερνά τα 300 τ.μ. Στο εσωτερικό του μουσείου υπάρχει ένας μεγάλος ανάγλυφος χάρτης που απεικονίζει τον ορεινό όγκο της Ροδόπης κι ένας πίνακας για τα θηλαστικά, τα ερπετά, τα νυχτόβια αρπακτικά πουλιά και τα αμφίβια. Τα παιδιά στρέφονται στο κέντρο του εκθεσιακού χώρου όπου εκτίθενται βαλσαμωμένα πολλά ζώα και πουλιά, όπως το τσιχλογέρακο, η βίδρα, ο μυοκάστορας, το αγριόγιδο, η αλεπού, ο χουχουριστής, ο λύκος, το ελατοπούλι, η πράσινη τισκλιτάρα, το σαίνι και το αγριογούρουνο.
Μουσουλμανικά τεμένη
Αράπ τζαμί
Στο Διοικητικό κέντρο της παλιάς μουσουλμανικής συνοικίας της Δράμας – στη συμβολή των οδών Μ. Αλεξάνδρου, Κ. Παλαιολόγου και Λ. Λαμπριανίδου – συναντούμε ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της πόλης, το Αράπ Τζαμί.
Εσκί Τζαμί
Η ανέγερση του Εσκί Τζαμί, σύμφωνα με τους ιστορικούς, υπολογίζεται στα τέλη του 17ου αιώνα, γιατί από τότε η πόλη της Δράμας άρχισε να επεκτείνεται έξω από τα βυζαντινά τείχη, από τα οποία ένα μέρος τους σώζεται σήμερα. Ο Ευστάθιος Κυριακίδης, κατέβασε με δική του πρωτοβουλία την ημισέληνο από τον τρούλο του τζαμιού και τοποθέτησε στη θέση της ένα σταυρό. Πρόσθεσε επίσης και μια καμπάνα. Την άλλη μέρα τέλεσε μέσα στο τζαμί την ακολουθία του όρθρου και έτσι το δέσμευσε για να χρησιμοποιηθεί ως εκκλησία, την οποία ο ίδιος αφιέρωσε στον Άγιο Νικόλαο. Γι’ αυτό δε χρησιμοποιήθηκε τότε ως κατάλυμα από πρόσφυγες, όπως έγινε με άλλα τζαμιά.
Κουρσουνλού Τζαμί
Ξεχασμένο στη λήθη του χρόνου, στο κέντρο της Δράμας και στη συμβολή των οδών Αγαμέμνονος και Άρμεν, σώζεται μέρος του μουσουλμανικού τέμενος, το οποίο χρησίμευε ως χώρος έκδοσης της Δραμινής εφημερίδας «Θάρρος» μέχρι την 1η Νοεμβρίου 1981, οπότε διακόπηκε οριστικά η έκδοση. Πρόκειται για το λεγόμενο Κουρσουνλού (μολυβδοσκέπαστο) Τζαμί (αλλού αναφέρεται και ως Σαδριβάν Τζαμί), που βρισκόταν στη συνοικία Ντεμπόι. Φαίνεται πως ήταν ένα συνοικιακό τζαμί, μικρής σημασίας για την εποχή.
Πηγές: Ένωση Ξενοδόχων Δράμας & Βικιπαίδεια