Αξιοθέατα στο Αγαθονήσι

Αξιοθέατα στο Αγαθονήσι

Στο Αγαθονήσι επακολούθησαν κατά καιρούς επιφανειακές αρχαιολογικές έρευνες από την Αρχαιολογική Υπηρεσία, στις δεκαετίες του 1980 και 1990. Η συστηματική τοπογραφική αποτύπωση και κατόπιν διερεύνηση των αρχαιοτήτων άρχισε από τον δρ. Παύλο Τριανταφυλλίδη αρχαιολόγο το 2001 με τη βοήθεια Αγαθονησιωτών. Κατά τις έρευνες αυτές εντοπίστηκαν παλαιότερες και νέες αρχαιολογικές θέσεις, οι οποίες χρονολογούνται από την προϊστορική ως και την πρωτοβυζαντινή περίοδο. Συγκεκριμένα, οι θέσεις Κεφάλα και Καλύβια χρονολογούνται στην ύστερη 3η χιλιετία π.Χ., στους ιστορικούς χρόνους οι θέσεις Καρλαμπουκιά, Αλώνια, Άγιος Κωνσταντίνος, Κλεφτός, Μικρό Δαμάκι ή Δαμάκια, Μπενέτου, Πρεζιβόλια και Καβί (ελληνιστική-ρωμαϊκή περίοδος) και στους παλαιοχριστιανικούς – πρωτοβυζαντινούς χρόνους οι θέσεις Τσαγγάρης, Άγιος Ιωάννης και Θόλοι. Από τα μνημεία των ιστορικών χρόνων ξεχωριστό ενδιαφέρον έχει το υπαίθριο ελληνιστικό ιερό των ανατολικών θεοτήτων στη θέση Καβί, στο νοτιοανατολικό τμήμα του νησιού, με εγχάρακτα αποτυπώματα πελμάτων και αφιερωματικών επιγραφών στο φυσικό αλάξευτο βράχο της περιοχής. Βορείως του οικισμού του Μεγάλου Χωριού, στη νότια και ανατολική κλιτύ του βουνού Κλεφτός -τοπωνύμιο που δηλώνει τη βιαστική απόκρυψη θησαυρών- εντοπίσθηκαν ορατά διάσπαρτα λείψανα αρχιτεκτονικών μελών από οικοδομικά κατάλοιπα, τα οποία σχετίζονται πιθανώς με τον αρχαίο οικισμό της Τραγαίας. (Πηγή: Δήμος Αγαθονησίου)

Οι Θόλοι βρίσκονται στην ανατολική πλευρά του νησιού, δίπλα στο ξωκλήσι του Αγίου Νικολάου και πάνω από την παραλία Βαθύ Πηγάδι. Πρόκειται σύμφωνα με τους αρχαιολόγους για μοναδικό οικοδομικό συγκρότημα στα Δωδεκάνησα που αποτελεί εξαιρετικής σπουδαιότητας αρχιτεκτονικό μνημείο των προ βυζαντινών χρόνων εμβαδού 500τ.μ. Πιθανότατα χρησιμοποιούνταν σαν αποθήκες συντήρησης τροφίμων, εξαιτίας των αεραγωγών που βρίσκονται στην οροφή τους. Οι ντόπιοι παλιά εν αγνοία τους χρησιμοποιούσαν τους θόλους για στάβλους. Το οικοδόμημα έχει ορθογώνιο σχήμα και αποτελείται από επτά ισόγειους καμαροσκεπείς χώρους, με είσοδο στα ανατολικά και νότια και λιθόκτιστα ή βοτσαλωτά δάπεδα. Στις περισσότερες θολωτές οροφές σώζονται πήλινοι αεραγωγοί, όπως και στα διαχωριστικά τοιχώματα, σε πολλά από τα οποία διακρίνονται δοκοθήκες για την στήριξη ξύλινου ορόφου ή παταριού. Στη νοτιοδυτική γωνία του τρίτου θόλου σώζεται επιγραφή σε δύο στίχους ΘΕΑΒΩΝΟΣ/ΥΙΟΥ με nominasacraICNK, τη συντομογραφία δηλαδή Ιησούς Χριστός Νικά και Χριστόγραμμα εγγεγραμμένο σε κύκλο. Η μορφή του οικοδομήματος, μοναδική στο χώρο του Αιγαίου, έχει παράλληλα σε παρόμοια οικοδομικά συγκροτήματα μεγάλων αποθηκών στη Μικρά Ασία, που βρέθηκαν όχι μόνο σε πόλεις και λιμάνια, αλλά και σε κομβικές οδικές αρτηρίες. Η στρατηγική, άλλωστε, γεωγραφική θέση του Αγαθονησίου στη θαλάσσια οδό από το κεντρικό Αιγαίο και τα Δωδεκάνησα προς τα λιμάνια και τις μεγάλες πόλεις της Μικράς Ασίας, όπως της Μιλήτου, δεν ήταν τυχαία για την επιλογή της εγκατάστασης των αποθηκών, καθότι αυτές θα εξυπηρετούσαν, εκτός από εμπορικούς και στρατιωτικούς σκοπούς, όπως την ασφάλεια των θαλάσσιων συγκοινωνιών κατά τη διάρκεια των αραβικών επιδρομών στον 7ο αιώνα, καθώς και τον απρόσκοπτο ανεφοδιασμό του ευέλικτου βυζαντινού στόλου της αυτοκρατορίας. Εικάζεται ότι χρησιμοποιήθηκαν εκτός από το βυζαντινό ναυτικό αργότερα από την Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου της Πάτμου. Σήμερα παρότι το κτίσμα είναι παραμελημένο, η οροφή του παραμένει ακόμα όρθια και ο χώρος είναι περιτριγυρισμένος με σύρμα για λόγους ασφαλείας.

Ο αρχαιολογικός χώρος στο Καστράκι βρίσκεται στη βόρεια πλευρά του νησιού, στη θέση Μαΐστρος. Από το 2010 στο Αγαθονήσι, στη θέση Καστράκι υπάρχει ένας εκτεταμένος αρχαιολογικός χώρος. Πρόκειται για ένα αρχαίο λιμάνι με τις οχυρώσεις του, τις στρατιωτικές εγκαταστάσεις του για τον ελλιμενισμό πολεμικών πλοίων, ένα ιερό, μια τεράστια μελισσοκομική μονάδα και ένα εργαστήριο πορφύρας. Και επειδή το ανασκαφικό υλικό είναι πλούσιο -πολλά κινητά ευρήματα έρχονται συνεχώς στο φως-, προγραμματίζεται να κτιστεί εκεί κι ένα μικρό μουσείο (300 τ.μ.). Όλα ξεκίνησαν το 2000, όταν ο αρχαιολόγος Παύλος Τριανταφυλλίδης, της ΚΒ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Ρόδου, κλήθηκε να πάει στο Αγαθονήσι για να ελέγξει τη θέση στην οποία επρόκειτο να εγκατασταθεί μια μονάδα αφαλάτωσης. Με τη συνδρομή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και ιδιωτικές χορηγίες, το 2006 ξεκίνησε συστηματική ανασκαφή, όπου τα ευρήματα ήταν εντυπωσιακά. Στον όρμο του Μαΐστρου έχει βρεθεί ένα λιμάνι των Ελληνιστικών χρόνων (ύστερος 4ος – πρώιμος 3ος αιώνας π.Χ.) που περικλείεται από ισχυρούς οχυρωματικούς τοίχους (πάχους 1,80 – 2,00 μ.). Το αρχαίο λιμάνι ήταν επανδρωμένο στρατιωτικά από τη Μίλητο. Ήταν ναυτική βάση της Μιλήτου, καθώς το Αγαθονήσι, η Λέρος, οι Λειψοί και η Πάτμος αποτελούσαν τα λεγόμενα Μιλησιακά νησιά. Δηλαδή τα νησιά που χρησιμοποιούσε η Μίλητος ως πέρασμα προς το Αιγαίο. Έχουν εντοπιστεί λαξεύματα στο βράχο που σχετίζονται με τις εγκαταστάσεις ελλιμενισμού των ευέλικτων πολεμικών, ελαφρών πλοίων. Η Τραγαία ήταν η αρχαία ονομασία του Αγαθονησιού. Το λιμάνι που έχει βρεθεί είναι το αρχαίο επίνειο της πόλης Τραγαίας, ενός παράκτιου οικισμού γνωστού μόνον από φιλολογικές πηγές. Η εικόνα του λιμανιού δεν είναι επίπεδη. Πρόκειται για ένα λόφο σκαλιστό σε τρία επίπεδα. Στο ανώτερο επίπεδο είναι ο Πύργος, στο μεσαίο το Ιερό του Διδυμαίου Απόλλωνος και Ανατολικών θεοτήτων και στο τρίτο μια μεγάλη μονάδα μελισσοκομίας και εργαστήρια πορφύρας. Ήταν οι μεγαλύτεροι προμηθευτές μελιού και πορφύρας στο Αιγαίο. Έχουν βρεθεί 15.000 κυψέλες και έχουν ανιχνευθεί γηρεόκοκοι από άγριο πεύκο, που σημαίνει πως το νησί εκείνη την εποχή ήταν γεμάτο πεύκα και θυμάρι. Τώρα έχει μείνει μόνο το θυμάρι. Το μέλι χρησίμευε και ως σταθεροποιητικό στοιχείο στη βαφή των υφασμάτων με πορφύρα, μας εξηγεί ο κ. Τριανταφυλλίδης. Η πορφύρα βγαίνει από το ζωύφιο που υπάρχει σε ένα αγκαθωτό όστρακο. Πορφύρες υπάρχουν σε αφθονία ακόμη και σήμερα σ’ εκείνη την περιοχή. Το βαφείο συνίσταται σε δύο δεξαμενές σε δύο επίπεδα, που επικοινωνούσαν μεταξύ τους με το σύστημα της υπερχείλισης. Η στενή σχέση των κατοίκων του νησιού με τη Μίλητο αποδεικνύεται και από την ανεύρεση σημαντικού αριθμού χάλκινων και αργυρών νομισμάτων κοπής Μιλήτου και της Καρικής δυναστείας των Εκατομνιδών του 4ου αιώνα π.Χ. Έχουν βρεθεί επίσης πήλινα ειδώλια του τύπου της Ταναγραίας, του ύστερου 4ου αιώνα π.Χ., υφαντικά βάρη, ενσφράγιστες λαβές αμφορέων (ροδιακού και κνιδιακού τύπου), μεγάλες ποσότητες κεραμικής και σιδηρομεταλλευμάτων. Το πιο ενδιαφέρον όμως από τα ευρήματα είναι ένα πήλινο ενσφράγιστο κεραμίδι με την πρώτη επίσημη επιγραφή του Αγαθονησιού, του ύστερου 2ου και πρώιμου 1ου αιώνα π.Χ., που αναφέρεται σε πολεμική νίκη της Μιλησιακής μητρόπολης χάριν της οποίας ιδρύθηκε το παρόδιο ιερό, πιθανώς του Διός Λυκίου, στον οχυρωμένο παράκτιο οικισμό του νησιού. Ο οικισμός εγκαταλείφθηκε το πρώτο μισό του 2ου αιώνα μ.Χ., έπειτα από σεισμό (155/156 μ.Χ.) που συγκλόνισε τη Μ. Ασία και επέφερε ανεπανόρθωτες βλάβες στο οχυρό. (Πηγή: Δήμος Αγαθονησίου)

Πηγή photo slider: Google Maps