Αξιοθέατα στη Σαλαμίνα
Ανεμόμυλοι
Οι δυο Ανεμόμυλοι στο λόφο του Αγίου Νικολάου ή «Λόφο των Μύλων» είναι κτίσματα του 18ου αιώνα και οι μοναδικοί διασωθέντες από τους 10 μύλους που χτίστηκαν τα πρώτα μετά-επαναστατικά χρόνια στη Σαλαμίνα. Οι μύλοι κατασκευάστηκαν από συντεχνίες ειδικών μυλοχτιστάδων μαστόρων, έχουν πυργόσχημη κουλουροκονική μορφή με εμφανή τειχοποιία και ασβεστόλιθους. Η πόρτα βλέπει την ανατολή. Επίσης υπάρχουν δύο παράθυρα στο Ανώι, το ένα ανατολικά και το άλλο δυτικά. Η οροφή τους είναι φτιαγμένη από χόρτα σε σχήμα τρούλου. Σκοπός της λειτουργίας τους ήταν η κάλυψη των επισιτιστικών αναγκών του νησιού. Λειτουργούσαν παράλληλα με τους αλογόμυλους και τους χειρόμυλους μέχρι την τελευταία εικοσαετία του 19ου αιώνα. Τότε η λειτουργία τους σταμάτησε καθώς ιδρύθηκαν και λειτούργησαν στην παραλία Σαλαμίνας οι δύο πρώτοι ατμοκίνητοι αλευρόμυλοι.
Αρχαιολογικό μουσείο
Στη Σαλαμίνα λειτουργεί το αρχαιολογικό μουσείο το οποίο φιλοξενεί εκθέματα από το σπήλαιο του Ευριπίδη -κυρίως- αλλά και εκθέματα από διάφορες ανασκαφές που έχουν γίνει στο νησί. Τα ευρήματα είναι έργα κυρίως κεραμικής και γλυπτικής τέχνης, που καλύπτουν όλη τη διάρκεια της πλούσιας αρχαίας ιστορίας του νησιού, από τα Προϊστορικά χρόνια (Τελική Νεολιθική εποχή) μέχρι και την Ύστερη αρχαιότητα.
Μουσείο Λαϊκής Τέχνης και Ιστορίας
Το 1958, μια ομάδα νέων της εποχής ίδρυσε τον Εξωραϊστικό Εκπολιτιστικό Σύλλογο «Ο Ευριπίδης» με σκοπό την ίδρυση Λαογραφικού Μουσείου και Βιβλιοθήκης. Από τότε συγκεντρώθηκαν πάμπολα αντικείμενα και φορεσιές από τη Σαλαμίνα καθώς και βιβλία. Στο Μουσείο αυτό είναι συγκεντρωμένα πλήθος από Λαογραφικά αντικείμενα της ζωής της Σαλαμίνας αλλά και της ιστορίας του τόπου. Ιδιαίτερα εντυπωσιακή η πλούσια συλλογή ανδρικών και γυναικείων τοπικών ενδυμασιών που άρχισε να φτιάχνεται από το 1958. Η συλλογή ζιπουνιών (τζάκων), μας πηγαίνει πίσω 200 χρόνια, μας δίνει την εικόνα της εποχής και μας βοηθά να δούμε την ποικιλία και την αισθητική αντίληψη στα ενδυματολογικά του τόπου. Επίσης στο Μουσείο αυτό παρουσιάζονται έπιπλα διαφόρων εποχών, αργαλειοί, οικιακά σκεύη, εργαλεία διαφόρων επαγγελμάτων, όπως: του σιδερά, του ξυλουργού, του τσαγκάρη, του κουρέα, του αμπελουργού, του μελισσοκόμου, του γεωργού, του ναυτικού, του χτίστη κ.λπ., καθώς και διάφορα κεραμικά και χάλκινα αντικείμενα του καθημερινού βίου σε πρωτότυπα σχέδια. Τα ομοιώματα εμπορικών και αλιευτικών πλοίων (τρεχαντήρια, τράτες κ.λ.π) οι υδατογραφίες καραβιών του λαϊκού ζωγράφου Αριστείδη Γλύκα και άλλων, ήρθαν και συμπληρώθηκαν το 2012 από πλήθος ναυτικών αντικειμένων όπως: εξάντες, φανάρια, πυξίδες, σηματωρός, τιμόνια πλοίων, που υπενθυμίζουν την ναυτοσύνη καθώς και το μεγαλείο της ναυτικής ζωής της Σαλαμίνας. Τα όπλα του ’21 (σπάθες, γιαταγάνια, καριοφίλια, πιστόλες, ξίφοι κ.λ.π) το αργυρόκουμπο της φέρμελης του στρατηγού Γ. Καραϊσκάκη, καθώς και τα όπλα του 1912 -13 και του 1940 μας υπογραμμίζουν τη συμμετοχή στους αγώνες και την ένδοξη ιστορία της Σαλαμίνας. Στις συλλογές του Μουσείου περιλαμβάνονται επίσης εικόνες της μεταβυζαντινής περιόδου, εκκλησιαστικά σκεύη και ιερατικά αντικείμενα (αστερίσκοι, αρτοφόρια, δισκάρια, δισκοπότηρα, αγιαστούρες, ξύλινες σφραγίδες, ζώνες, πόρπες κ.λ.π) καθώς επίσης και σπάνια έγγραφα 18ου και 19ου αιώνα (προικοσύμφωνα, ξωφύλλια, δημόσια έγγραφα κ.λ.π), μουσικά όργανα, νομίσματα και χαρτονομίσματα, πορσελάνες, κεραμικά, πλούσιο φωτογραφικό υλικό από το 1850 και δώθε, πίνακες ζωγραφικής.
Ευριπίδειο Θέατρο
Το θέατρο κατασκευάστηκε το 1993 προς τιμή του μεγάλου τραγικού ποιητή Ευριπίδη ο οποίος είχε το ησυχαστήριό του στην περιοχή Περιστέρια. Βρίσκεται στο λόφο «Πατρίς» κι έχει χωρητικότητα περίπου 3000 θέσεων. Εκεί γίνονται διάφορες εκδηλώσεις όπως μεγάλες συναυλίες και θεατρικές παραστάσεις.
Κυκλοτερές Ταφικό Μνημείο του 4ου π. Χ. αι.
Το ταφικό μνημείο βρίσκεται νότια της Σαλαμίνας στη θέση Κολόνες. Πρόκειται για ένα μνημειακής κατασκευής κυκλικό ταφικό μνημείο που περιέκλειε τρεις τάφους που ανήκαν σε πρόσωπα της ίδιας οικογένειας. Η κατασκευή του τοποθετείται στο δεύτερο τέταρτο του 4ου αι. π.Χ., εποχή κατά την οποία μια τάση υπερβολής χαρακτηρίζει τη «σήμανση» των τάφων σε ολόκληρη την Αττική. Ο περίβολος, συνολικού ύψους 3,50μ. και διαμέτρου 10,70μ., έχει κατασκευαστεί από 6 σειρές ογκόλιθων από τοπικό ασβεστόλιθο. Και από τις έξι σειρές δόμων αποκαλύφθηκαν κατάλοιπα, επομένως η αναστήλωση έφτασε στο αρχικό τους ύψος. Στο εσωτερικό του περιβόλου, υπήρχαν τρεις σαρκοφάγοι, οι οποίες βρέθηκαν συλημένες και με τα καλύμματα σπασμένα. Από αυτές, οι δύο ήταν μαρμάρινες και η τρίτη από κογχυλίατη λίθο και μία ταφική πυρά. Επίσης σώζεται τμήμα κτιστής τετράγωνης κατασκευής, πρόκειται για βάθρο ανάλογων διαστάσεων του περιβόλου. Κατά τις αναστηλωτικές εργασίες, ήρθαν στο φως στοιχεία από τα οποία προκύπτει, ότι επάνω του, είχε στηθεί ως επιτύμβιο «σήμα» γλυπτική σύνθεση πιθανώς μιας μαρμάρινης ληκύθου και μιας μαρμάρινης επιτύμβιας στήλης με επιγραφή. Σύμφωνα με τις υποθέσεις των αρχαιολόγων, ο κτήτορας του μνημείου ήταν είτε κάποιος μεγαλοϊδιοκτήτης γης και γειτονικής αγροτικής εγκατάστασης, είτε κάποιος εύπορος κάτοικος της πόλης της Σαλαμίνας, που ίσως είχε ασχολίες σχετικές με τη θάλασσα και το εμπόριο. Επέλεξε την κορυφή του ακρωτηρίου για να κατασκευάσει το εντυπωσιακό οικογενειακό ταφικό μνημείο με σκοπό να αποδώσει τιμή στα αγαπημένα του πρόσωπα που «φεύγουν», αλλά και να κερδίσει την πολυπόθητη υστεροφημία καθιστώντας το μνημείο ένα χαρακτηριστικό κτίσμα, ορατό στους διερχόμενους από στεριά και από θάλασσα.
Μυκηναϊκή Ακρόπολη στα Κανάκια
Τα ανάκτορα του Αίαντα του Τελαμώνιου και το οικιστικό συγκρότημα της Ύστερης Μυκηναϊκής εποχής, αποκαλύφθηκε στα Κανάκια Σαλαμίνας. Η Μυκηναϊκή ακρόπολη από όλες τις προϊστορικές οικιστικές θέσεις, που έχουν εντοπισθεί στη Σαλαμίνα, η ακρόπολη των Κανακίων στη νοτιοδυτική ακτή παρουσιάζει τη μεγαλύτερη διάρκεια χρήσης, τεκμηριωμένης ήδη από την Τελική Νεολιθική περίοδο (4η χιλιετία π.Χ.). Όπως και άλλα Μυκηναϊκά ανακτορικά κέντρα στην Ηπειρωτική Ελλάδα, το νησιωτικό αυτό κέντρο σημειώνει την μεγαλύτερη ακμή του κατά το 13ο αι. π.Χ. και φαίνεται να εγκαταλείπεται οριστικά στις αρχές της Υστερο-ελλαδικής ΙΙΙ Γ πρώιμης περιόδου, λίγο μετά το 1200 π.Χ. Στα ανώτερα άνδηρα της παραλιακής ακρόπολης, έχουν αποκαλυφθεί από τις πολυετείς ανασκαφές του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων κτηριακά συγκροτήματα ανακτορικού επιπέδου, προφανώς σχεδιασμένα και ελεγχόμενα από την τοπική Υστερομυκηναϊκή άρχουσα τάξη, ενώ στις πλαγιές εντοπίζονται συνοικίες της κάτω πόλης. Στα κορυφαία συγκροτήματα περιλαμβάνονται: το Κεντρικό Κτίριο (Γ), με εμβαδόν άνω των 750 m2, που ενσωματώνει ένα σύνολο δωματίων και διαδρόμων, δίδυμο επίσημο μέγαρο και μικρό ιερό, και το Ανατολικό Συγκρότημα, πολλαπλών χρήσεων δημοσίου χαρακτήρα, με κύρια πρόσβαση από μία ιδιότυπη πύλη οχυρής μορφής. Ανάμεσά τους αναπτύσσεται το Κτήριο Δ, με αποθηκευτικές, κυρίως, λειτουργίες. Εύρημα εντελώς μοναδικό, με ευρύτερες προεκτάσεις, από την ανασκαφή, είναι ένα χάλκινο έλασμα από φολιδωτή πανοπλία Ανατολικού τύπου, σφραγισμένο με το όνομα (βασιλική δέλτο) του Φαραώ Ραμσή Β΄ (1279-1213 π.Χ.). Λαμβάνοντας υπόψη τη θέση, την έκταση και την λειτουργία της ακρόπολης, σε συνδυασμό με τις μαρτυρίες για τις θαλάσσιες επικοινωνίες και τις εξωτερικές σχέσεις της, η μείζων Μυκηναϊκή οικιστική εγκατάσταση των Κανακίων μπορεί να ταυτισθεί με την «αρχαίαν πόλιν», δηλαδή την παλαιότερη πρωτεύουσα της νήσου, που αναφέρεται από τον γεωγράφο Στράβωνα (ΙΧ 1.9), αλλά και σε επιγραφή του ύστερου 1ου αι. π.Χ. από την Ακρόπολη των Αθηνών. Πρόκειται για την πρωτεύουσα του ναυτικού βασιλείου της Σαλαμίνος, γνωστού από την επική παράδοση, την έδρα της δυναστείας των Αιακιδών και του Τελαμώνιου Αίαντος και μητρόπολη της Σαλαμίνος της Κύπρου (με πρώτο οικιστή τον Τεύκρο). Ευρήματα από την Μυκηναϊκή Ακρόπολη στα Κανάκια βρίσκονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Σαλαμίνας.
Σπίτι του Άγγελου Σικελιανού
Το σπίτι του μεγάλου Έλληνα ποιητή Άγγελου Σικελιανού, στην παραλία της Μονής Φανερωμένης, αναστηλώθηκε το 2003-2006. Σ’ αυτό έζησε για πολλά χρόνια και δημιούργησε το σημαντικότερο έργο του. Δίπλα στο σπίτι υπάρχει η προτομή του.
Πέτρινος φάρος
Ο Φάρος βρίσκεται στη νότια πλευρά της Σαλαμίνας, στην Κόγχη, στο ακρωτήρι Λυκόπουλο, μεταξύ των παραθεριστικών οικισμών Περιστέρια και Κολώνες. Το κτίριο του Φάρου χτίστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα και λειτούργησε για πρώτη φορά στις 01.03.1901. Αποτελείται από ένα πέτρινο κτίσμα 134,75 τ.μ., που έχει τοποθετημένο στο κέντρο του κτιρίου, πύργο, ύψους 11 μ, ο οποίος στην απόληξη του, φέρει μεταλλικό κλωβό. Ο Φάρος στην Κόγχη Σαλαμίνας χαρακτηρίστηκε το 2002 ως Ιστορικό Διατηρητέο Μνημείο και αποτελεί εμβληματικό και σημειολογικό μνημείο τόσο για το ιστορικό νησί της Σαλαμίνας όσο και για την περιφέρεια Αττικής. Το μνημείο αποτελεί τμήμα του Ελληνικού Φαρικού Δικτύου και είναι δείγμα της πολιτιστικής κληρονομιάς και της Ελληνικής Ναυτικής Παράδοσης.
Πόλη της Αρχαίας Σαλαμίνας
Οι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν δύο πόλεις στο νησί της Σαλαμίνας, την Αρχαία και την Ομηρική Σαλαμίνα. Η τελευταία βρισκόταν στη Νότια πλευρά του νησιού και ήταν «νοτίως τετραμμένην προς Αίγιναν» όπως αναφέρει ο Παυσανίας. Η αρχαία πόλη ήταν στη χερσονοειδή περιφέρεια που σήμερα ονομάζεται Κυνόσουρα και στην αμέσως μικρότερη χερσόνησο όπου σήμερα βρίσκεται το Καματερό και μέρος του Αμπελακίου. Η κυρίως πόλη βρισκόταν στην πλευρά του Αμπελακίου και διέθετε ερείπια περιβόλου, τειχών και οικοδομημάτων αρχαίων τα οποία σχετίζονται με τα «αγοράς ερείπια», το «Αιάντειον», το «Τέμενος Αίαντος», το «Ιερόν Ασκληπιού», τον «Βωμόν των δώδεκα Θεών», τον ανδριάντα του Σόλωνος και της Δημοκρατίας, τη Στοά την Εξέδρα, το Γυμνάσιος, τα Ιερά του Ερμού και του Διονύσου, όπου εκεί εκτελούνταν οι ιστορικές «Έρμαιαι και Διονύσου Εορταί». Επίσης υπήρχαν ακόμη το τρόπαιο της Αρτέμιδος και του Δία, των Μοιρών, θέατρο και ισχυρό λιμάνι με ναυπηγικές εγκαταστάσεις το οποίο είναι εμφανέστατο μέχρι σήμερα.
Τύμβος Σαλαμινομάχων (Κυνοσούρα)
Ο Τύμβος των Σαλαμινομάχων βρίσκεται στη βόρεια ακτή της Κυνόσουρας, μπροστά στο θαλάσσιο χώρο όπου έγινε η ιστορική ναυμαχία της Σαλαμίνας το 480 π. Χ. Αντίπαλοι στη ναυμαχία βρέθηκαν οι στόλοι των ενωμένων δυνάμεων των Ελλήνων με 370 πλοία, από τα οποία τα μισά ήταν Αθηναϊκά και των Περσών (ο Ηρόδοτος αναφέρει 1207 πλοία). Η θέση που έλαβε χώρα η ναυμαχία, στα στενά της Σαλαμίνας, ήταν επιλογή του Θεμιστοκλή. Θέση που ευνοούσε τα γρηγορότερα, μικρότερα και πιο ευκίνητα ελληνικά πλοία. Στο τέλος της ναυμαχίας, ο κραταιός περσικός στόλος είχε αφανιστεί και οι Έλληνες είχαν αποκρούσει την περσική απειλή. Έτσι διεσώθη η δημοκρατία και ο πολιτισμός στη Δύση. Ο Τύμβος, αφιέρωμα μνήμης, είναι ένας κυκλικός λιθοσωρός ύψους περίπου είκοσι μέτρων και έχει κατασκευαστεί από πωρόλιθους και λατύπη. Στον ίδιο χώρο βρίσκεται και το χάλκινο άγαλμα των Σαλαμινομάχων.
Πηγή: Δήμος Σαλαμίνας