Αξιοθέατα στην Πάτμο
Αρχαιολογικός χώρος Καστελλίου
Η θέση Καστέλλι αποτελεί αναμφισβήτητα τον σημαντικότερο αρχαιολογικό χώρο της Πάτμου, όπου σώζονται ερείπια τής αρχαίας ακρόπολης και θεμέλια ναού τού Απόλλωνα. Φυσικός οχυρός λόφος, το Καστέλλι υψώνεται δυτικά τής Σκάλας και βόρεια τής Χώρας και προσφέρει απρόσκοπτη θέα προς τρεις κόλπους: τής Σκάλας (προς ανατολή), τού Χοχλακά (νοτιοδυτικά) και τού Μέρικα (προς βορρά), ενώ στον ορίζοντα διακρίνονται τα νησιά τής Νάξου και τής Ικαρίας, παράγοντες που εξηγούν την επιλογή τής θέσης από τούς αρχαίους κατοίκους τού νησιού για να κτίσουν την ακρόπολή τους.
Επιφανειακά όστρακα και λίθινα εργαλεία από οψιδιανό και πυριτόλιθο που βρέθηκαν στην περιοχή δείχνουν ότι υπήρχε ήδη οικιστική εγκατάσταση από την Εποχή τού Χαλκού (1600-1100 π.Χ.). Συγχρόνως, ευρήματα των γεωμετρικών, κλασσικών, ελληνιστικών έως και ρωμαϊκών χρόνων μαρτυρούν τη συνεχή χρήση τού υψώματος καθ’ όλη τη διάρκεια των ιστορικών χρόνων (8ος αιώνας π.Χ. – 4ος αιώνας μ.Χ.). Σήμερα, στο Καστέλλι διατηρούνται εντυπωσιακά λείψανα οχύρωσης που χρονολογούνται στο τέλος τής κλασσικής περιόδου (τέλος 4ου αιώνα π.Χ.) και τα οποία είναι ορατά κατά την ανάβαση από την Σκάλα. Από το τείχος διασώζονται σε μεγάλη έκταση και ύψος σημαντικά τμήματα του οχυρωματικού περιβόλου, καθώς και ορθογώνιοι πύργοι, με τα χαλάσματα τού νοτιοανατολικού πύργου να φθάνουν τα 3,5μ., ενώ στο βορειοδυτικό πύργο (λίγο πιο ψηλά από τον μικρό ναό τού Αγίου Κωνσταντίνου, και ο οποίος φαίνεται ανεξάρτητος από την κύρια οχύρωση) διασώζεται η πύλη εισόδου μαζί με τμήμα σκάλας με έξι βαθμίδες.
Για να επισκεφτείτε την αρχαία ακρόπολη της Πάτμου, θα ακολουθήσετε το μονοπάτι τριών περίπου χιλιομέτρων που ξεκινάει από το λιμάνι της Σκάλας (πεζοπορία μιας με μιάμισης ώρας), σε μικρή απόσταση από το Βαπτιστήριο του Αγίου Ιωάννη. Η θέα που προσφέρει το Καστέλλι θα σας ανταμείψει για την πορεία σας μέχρι την κορυφή του.
Μύλοι
Χτισμένοι στα ανατολικά τής Ιεράς Μονής Πάτμου, στην κορυφή λοφίσκου με θέα προς τη θάλασσα, οι τρεις ανεμόμυλοι της Χώρας έδωσαν το όνομά τους στη γειτονική συνοικία των Μύλων και από τη στιγμή της αποκατάστασής τους το 2010, αποτελούν ένα επιπλέον κόσμημα τού νησιού. Οι ανεμόμυλοι (δύο εκ των οποίων χρονολογούνται στο 1588, και ο τρίτος χτισμένος το 1863) έπεσαν σε αχρηστία στα τέλη της δεκαετίας 1950, όταν η βιομηχανική αλευροποιΐα αντικατέστησε την παραδοσιακή παραγωγή και όπως έγινε σε όλη την Ευρώπη οι μύλοι ερημώθηκαν. Σήμερα, ο πρώτος μύλος επαναλειτουργεί ως αλευρόμυλος, με απώτερο σκοπό όχι μόνον να προσφέρει στους επισκέπτες του την εικόνα τής παραδοσιακής τεχνολογίας παραγωγής αλεύρου, αλλά και να συνδράμει στην αναβίωση των παραδοσιακών επαγγελμάτων του αλευρά και του φούρναρη και την παραγωγή προϊόντων πραγματικά αλλοτινών. Ο δεύτερος ανεμόμυλος, χάρη στην αντικατάσταση της μυλόπετρας από γεννήτρια και την τοποθέτηση μεταλλικού δοκού κύλισης για τη φτερωτή με μηχανικό φρένο, είναι σε θέση να παράγει ηλεκτρισμό από την αιολική ενέργεια. Τέλος, το σχέδιο για τον τρίτο ανεμόμυλο είναι η παραγωγή νερού. Οι ανεμόμυλοι της Χώρας εύλογα είναι ένα από τα αξιοθέατα της είναι, όμως, προπαντός ένα ζωντανό μνημείο, μια γέφυρα που ενώνει το παρελθόν με το παρόν και το μέλλον.
Βράχος της Καλλικατσού
Σύμφωνα με το θρύλο, η Πέτρα της Καλλικατσού δεν είναι άλλο παρά η κατάρα μιας μάνας που (κυριολεκτικά) έπιασε τόπο: δελεασμένη από την πανέμορφη θάλασσα τού κόλπου, και ενώ μόλις είχε κοινωνήσει, μια κοπέλα θέλησε να βουτήξει στα νερά της. Η μητέρα της τής το απαγόρεψε, αυτή ωστόσο επέμενε, προκαλώντας το θυμό τής πρώτης. Εξαγριωμένη, αυτή φώναξε: «Αν πας, πέτρα να γίνεις». Κι έτσι κι έγινε. Όσο για το τοπωνύμιο, καλικατσού είναι το όνομα που δίνεται συχνά στα νησιά στο θαλασσοκόρακα, μαύρο θαλασσοπούλι που θυμίζει κορμοράνο, και το οποίο δόθηκε γιατί φωλιάζει στο βράχο αυτό. Ερευνητές θεωρούν ότι η Πέτρα ‑ γνωστή και ως ο Βράχος ‑ της Καλλικατσού είναι στην αλήθεια αρχαιολογικός χώρος όπου, από τούς προϊστορικούς μέχρι τούς ιστορικούς χρόνους (1100 π.Χ.- 4ο αιώνα μ.Χ.), υπήρχε υπαίθριο ιερό με συνεχή λατρεία, πιθανόν αφιερωμένο στην Αφροδίτη. Τα λαξευτά σκαλιά, η σπηλιά, οι τεχνητές κοιλώσεις και κόγχες για την τοποθέτηση αναθημάτων και οι υδατοδεξαμενές είναι όλα τους στοιχεία που θα ήταν απαραίτητα για τίς αρχαίες ιεροτελεστίες. Τη θεωρία αυτή τείνουν να στηρίξουν και τα ευρήματα στην περιοχή τού αρχαιολόγου Παύλου Τριανταφυλλίδη, δηλαδή λίθινα εργαλεία και επιφανειακή κεραμεική, που αποδεικνύουν ότι ήταν κατοικημένη κατά την ύστερη Εποχή τού Χαλκού (1100 π.Χ.). Όπως συμβαίνει συχνά, τα στοιχεία τού αρχαίου ιερού άλλαξαν χρήση με την εγκαθίδρυση τού Χριστιανισμού, όταν μετατράπηκε σε ερημητήριο και οι μοναχοί χρησιμοποίησαν τούς υπάρχοντες χώρους ως σκήτες έως τον 14ο αιώνα μ.Χ. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι, γεωλογικά, ο Βράχος της Καλλικατσού είναι ένα ηφαιστειακό λατυτοπαγές από την εποχή ηφαιστειακής δραστηριότητας στην περιοχή (προ τεσσάρων εκατομμυρίων χρόνων), που σχηματίστηκε από τη συγκόλληση πολλών ηφαιστειακών βολίδων, ενώ το σχήμα της προέρχεται από τον τρόπο σύνδεσης των υλικών τής βασαλτικής λάβας από την οποίαν προήλθε.
Αρχοντικό Νικολαΐδη
Διώροφο οίκημα με γοτθικά χαρακτηριστικά, το Αρχοντικό Νικολαΐδη οικοδομήθηκε μεταξύ τού 1705 και τού 1796 στην Χώρα της Πάτμου και αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα τής αστικής αρχιτεκτονικής τού νησιού. Στο ισόγειο υπάρχουν το φουρναριό (μαγειρείο), στέρνες και το ιδιωτικό παρεκκλήσι τού Αγίου Νικολάου, ενώ ο όροφος αποτελείται από τους «ύπνους» (κρεβατοκάμαρες) και τον «νοντά» (χώρο διημέρευσης, αλλά και υποδοχής επισκεπτών), με διαχωριστικό στοιχείο μεταξύ των δύο τον «αμπάταρο» (περίτεχνη ξύλινη «κουρτίνα» με ράφια, που ως εκ τούτου χρησίμευε και ως αποθηκευτικός χώρος), καθώς και τις πάνω αυλές. Μετά το σεισμό του 1956, το αρχοντικό υπέστη σοβαρές ζημιές, ενώ από το 1959, αποκαταστάθηκε και οργανώθηκε από την Αρχαιολογική Υπηρεσία με υποδειγματικό τρόπο σε εκθεσιακό χώρο. Σκοπός της έκθεσης που φιλοξενείται σε αυτό είναι οι κάτοικοι και οι επισκέπτες του νησιού να έρθουν σε επαφή με τα αρχοντικά και τον τρόπο ζωής των ανθρώπων που ζούσαν εδώ και να γνωρίσουν την ιστορία του νησιού από τα προϊστορικά έως τα νεότερα χρόνια, μέσα από αρχαιολογικά ευρήματα και πληροφοριακό υλικό.
Αρχοντικό Σημαντήρη
Το παλαιότερο χτίσμα της Χώρας μετά από τη Μονή και πλάι στην περιώνυμη Μονή της Ζωοδόχου Πηγής, το Αρχοντικό Σημαντήρη χτίστηκε το 1625 από Σμυρνιούς τεχνίτες και είναι χαρακτηριστικό πατινιώτικο διώροφο αρχοντικό, που λειτουργεί σήμερα ως λαογραφικό μουσείο. Το εσωτερικό του περιλαμβάνει έπιπλα, πίνακες, οικογενειακά κειμήλια (κυρίως από την Οδησσό) και ένα σπάνιο εικονοστάσι με εικόνες ρωσικής τεχνοτροπίας τού 14ου, 15ου και 16ου αιώνα.
Οικία Σταύρακα
Η οικία Σταύρακα χτίστηκε γύρω στα 1870-1880 στην βόρεια πλευρά τής Χώρας, ακριβώς κάτω από τα τείχη και δίπλα στην πύλη τής Μονής Θεολόγου και είναι κλασσικό δείγμα παραδοσιακού πατμιακού σπιτιού τής νεοκλασσικής εποχής. Αρχιτεκτονικά, ακολουθεί την απότομη πλαγιά και έχει τρεις ορόφους, καθώς και μια μικρή αυλή.
Ιταλικό Διοικητήριο
Χτισμένο το 1932 με εντολή τού Ιταλού κυβερνήτη Mario Lago για να στεγάσει τον στρατώνα τής Χωροφυλακής και τής Τελωνοφυλακής, καθώς και το Ταχυδρομείο, το Τελωνείο και τίς αποθήκες του, το «Ιταλικό Κτίριο», όπως αποκαλείται σήμερα, βρίσκεται στην κεντρική πλατεία της Σκάλας. Με ορθογώνιο σχήμα που περικλείει δύο εσωτερικές αυλές, οι προσόψεις του έχουν μια σειρά από ανοίγματα διαφόρων σχημάτων εμπνευσμένα από τον ιταλικό μεσαιωνικό διάκοσμο, ενώ στην πρόσοψη της πλατείας υπάρχει στοά με καμάρες και στη γωνία της επιβλητικός τετράγωνος διώροφος πύργος. Το Ιταλικό Κτίριο αποτελεί χαρακτηριστικό αρχιτεκτονικό μνημείο της εποχής της Ιταλοκρατίας στα Δωδεκάνησα (1912-1943).