Αξιοθέατα στην Αντίπαρο
Αρχαίος οικισμός
Ο Αρχαίος Οικισμός βρίσκεται στη βραχονησίδα Σάλιαγκο όπου ανακαλύφθηκαν λείψανα οικισμού της Ύστερης Νεολιθικής Περιόδου και θεωρείται ότι είναι ο αρχαιότερος οικισμός των Κυκλάδων. O Σάλιαγκος είναι μια ακατοίκητη βραχονησίδα που βρίσκεται στη βόρεια Συστάδα νήσων Αντιπάρου, ανάμεσα στην Πάρο και την Αντίπαρο.
Τάφοι Ελληνικής και Ρωμαϊκής Περιόδου
Οι Τάφοι Ελληνικής και Ρωμαϊκής Περιόδου βρίσκονται στη βραχονησίδα Τσιμηντήρι ή Κοιμητήριο. Τα κτίρια που ανακαλύφθηκαν έχουν πολύ μεγάλες διαστάσεις και ισχυρή κατασκευή, χτισμένα με λίθους τοπικού πετρώματος, με εισόδους προσανατολισμένες προς το Δεσποτικό και το λιμάνι. Από αυτή την ανακάλυψη φαίνεται ότι το Τσιμηντήρι ουσιαστικά αποτελούσε τον ισθμό που ένωνε Αντίπαρο – Δεσποτικό και δια μέσου αυτού ήταν δυνατή η πρόσβαση προς το Ιερό του Δεσποτικού και από την Αντίπαρο.
Ιερό του Απόλλωνα και της Άρτεμης
Το Ιερό του Απόλλωνα και Άρτεμης βρίσκονται στο ακατοίκητο νησάκι Δεσποτικό και αποτελεί μια μοναδική περίπτωση στο χώρο του Αιγαίου, αφού σύμφωνα με τις ανασκαφές, εκεί βρίσκεται ένα μοναδικό ανέπαφο αρχαϊκό ιερό, προς τιμήν του θεού Απόλλωνα, το οποίο λειτουργούσε από τον 7 αιώνα π.Χ. ως και τα Ρωμαϊκά χρόνια.
Γεωτεχνολογικό Μνημείο
Το Γεωτεχνολογικό Μνημείο βρίσκεται στις δυτικές πλαγιές του Προφήτη Ηλία της Αντιπάρου. Οι μεταλλευτικές εργασίες ξεκίνησαν εδώ το 1873, από την Ελληνική Μεταλλευτική Εταιρεία που άρχισε εξόρυξη ψευδαργύρου στη θέση Κακή Σκάλα. Το 1900 τα μεταλλεία ανέλαβε η Γαλλική Εταιρεία Λαυρίου που κατασκεύασε και σιδηρόδρομο για τη μεταφορά του μεταλλεύματος στη θάλασσα. Η εξορυκτική δραστηριότητα τερματίστηκε μεταξύ 1952-1956. Μεταλλεία σιδήρου ανενεργά σήμερα υπάρχουν στις θέσεις Χατζοβούνι και Μπατάγιες. Μεταλλεία μολύβδου στις θέσεις Άγιος Γεώργιος και Ρενιέρη. Μεταλλεία μαγγανίου στις Μαγγανιές. (Πηγή: Άτλαντας των γεωλογικών μνημείων του Αιγαίου/ Έκδοση του Υπουργείου Αιγαίου, 2002)
Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο
Το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο (Κυριακή Ραγκούση – Κοντογιώργου) που βρίσκεται στον κεντρικό πεζόδρομο της Χώρας, άνοιξε το 2016 και είναι δημιούργημα της οικογένειας του Αλέξανδρου Κοντογιώργου σε συνεργασία με το Δήμο Αντίπαρου. Τα πολιτιστικά αγαθά συγκροτούν ενιαία σύνολα (συλλογές) με ιδιαίτερη ιστορική και επιστημονική αξία για την Αντίπαρο και την ευρύτερη περιοχή. Με αίσθημα ευθύνης οι άνθρωποι της ΚΕΔΑ αποβλέπουν στο να προστατεύσουν και να διασώσουν από τον αφανισμό, γνήσιους θησαυρούς της ιστορικής και πολιτιστικής μας κληρονομιάς, να τους αναδείξουν και να τους προβάλλουν σε ντόπιους και ξένους επισκέπτες, μέσα από διάφορες πολιτιστικές δράσεις.
Η συλλογή περιλαμβάνει τις επιμέρους ενότητες έχουν ως εξής:
α. Βιβλιοθήκη: Περιλαμβάνει 4.000 – 5.000 τόμους βιβλία, περιοδικά και έντυπα, που αντιπροσωπεύουν στο μεγαλύτερος μέρος τους, συγγραφείς που κατάγονται ή ζουν στην Πάρο-Αντίπαρο, αλλά και της ευρύτερης περιοχή. Ειδικά τμήματα στηρίζουν και τεκμηριώνουν τις αντίστοιχες συλλογές των πολιτιστικών αντικειμένων (Νομισματικά, Ταξιδιωτικά, Λαογραφικά κ.α.).
β. Χειρόγραφα – Έγγραφα: Η συλλογή περιλαμβάνει 120 χειρόγραφα από το 1755 έως το 1930 τα οποία αναφέρονται στη ζωή των νησιών με σημαντικές ιστορικές και λαογραφικές πληροφορίες.
γ. Χαρακτικά: Πρόκειται για μια συλλογή με το μεγαλύτερο αριθμό χαρακτικών της περιόδου 1500-1900 που αναφέρονται κυρίως στα νησιά Πάρο και Αντίπαρο, όπως χάρτες, ναυτικά όργανα, παριανές ενδυμασίες, αρχαία λατομεία, σπήλαιο Αντιπάρου, διάφορες σκηνές της ζωής των νησιών κ.ά. Όλα τα χαρακτικά έχουν ταυτιστεί, ύστερα από έρευνα στα αντίστοιχα πνευματικά ιδρύματα της Ελλάδας και του εξωτερικού.
δ. Νομίσματα: Μια πλούσια συλλογή παλαιών και νεότερων νομισμάτων, στην οποία ξεχωριστή θέση έχουν τα αρχαία, τα νομίσματα των αποικιών της Πάρου και εκείνα της Ελληνοβελγικής εταιρείας που σχετίζονται με την εκμετάλλευση των μαρμάρων κατά τον 19ο αιώνα.
ε. Αρχαίοι Αμφορείς: Συλλογή από 4 αρχαίους αμφορείς οι οποίοι έχουν πιστοποιηθεί από το Υπουργείο Πολιτισμού με την απόφαση που χορηγήθηκε και η άδεια κατοχής.
στ. Λαογραφικές Συλλογές: Αντικείμενα από το Βυζάντιο ή και παλαιότερα, σπάνιες φωτογραφίες, σπάνια συλλογή αντικειμένων, ξίφη και πιστόλες, κοσμήματα φερμένα από ξένους τόπους για τις γυναίκες της περιοχής, μετάλλια αναμνηστικά, αντικείμενα χρηστικά των ναυτικών, δείγματα πετρωμάτων και κοχυλιών της περιοχής, γραμματόσημα μαζί με φακέλους πρώτης ημέρας κυκλοφορίας και επετειακές εκδόσεις, χρηστικά αντικείμενα, διάφορα αντικείμενα από τα νοικοκυριά καθώς και σημαντικές πηγές πληροφοριών.
Κάστρο Αντιπάρου
Το Κάστρο της Αντιπάρου βρίσκεται κοντά στην πλατεία της Χώρας και είναι το μόνο διατηρημένο κάστρο στην επαρχία της Πάρου που σήμερα σώζονται κατάλοιπά του. Το ενετικό κάστρο της Αντιπάρου χρονολογείται στα μέσα του 15ου αιώνα και αποτελεί ένα μη-χαρακτηριστικό δείγμα όλων των κάστρων. Χτίστηκε μεταξύ του 13ου και του 16ου αιώνα από το Βενετό Τζιοβάνι Λορεντάνο για να προστατεύσει τους κατοίκους από τις πειρατικές επιδρομές και κατοικήθηκε μέχρι το 19ο αιώνα. Πρόκειται για οχυρωμένο οικισμό που μοιάζει με άλλα νησιώτικα καστέλια στις Κυκλάδες, αλλά και με αρκετές ιδιαιτερότητες. Μια από τις ιδιομορφίες του είναι ότι δε βρίσκεται σε κάποιο ψηλό και δεσπόζον σημείο. Δεν πρόκειται για ένα απλό οχυρωματικό έργο, αλλά για οργανωμένο πολεοδομικό συγκρότημα, από τους πιο ενδιαφέροντες μεσαιωνικούς οικισμούς του Αιγαίου. Στην αρχική του μορφή το Kάστρο περιλάμβανε τον κεντρικό πύργο και οικιστική περίμετρο, με τις κατοικίες να κατανέμονται σε ένα τετράγωνο συνεχούς δόμησης με χοντρούς τοίχους χωρίς παράθυρα, που χωρίζονταν μεταξύ τους με στενά περάσματα (ρίμνες όπως ονομάζονται), έτσι τα σπίτια αποτελούσαν και τον εξωτερικό περίβολο του κάστρου και ταυτόχρονα το αμυντικό τείχος του οχυρωμένου οικισμού. Στο εσωτερικό του οικισμού αναπτύσσονταν οι κύριες πλατυμέτωπες όψεις των κατοικιών σε τριώροφη διάταξη, ενώ κάθε όροφος διέθετε ανεξάρτητη είσοδο στην οποία οδηγούσε εξωτερική σκάλα.
Στην πορεία ο οικισμός επεκτάθηκε και εξωτερικά της νότιας πτέρυγας με το μορφή ορθογώνιου δακτυλίου που φέρει την ονομασία «Ξώπυργα», καθώς και εντός του αρχικού περιβόλου, γύρω από τη βάση του κυκλικού πύργου. Σε ορισμένα σπίτια διατηρούνται ακόμα εντοιχισμένα οικόσημα.
Αποτελείται από 24 διώροφες κατοικίες μέσα στο κάστρο, 24 μονώροφες στον Ξώπυργο και 16 διώροφες στην εξωτερική ζώνη. Η μοναδική είσοδος, μια πύλη γοτθικού ρυθμού, βρισκόταν στο ισόγειο οικίας στη νότια πτέρυγα. Στα μετέπειτα χρόνια το αρχικό αρχιτεκτονικό ύφος του κάστρου τροποποιήθηκε από το θρησκευτικό στοιχείο με επεκτάσεις χριστιανικών χώρων λατρείας, την ανέγερση του ναού του Χριστού και τη χρήση του Πύργου ως δεξαμενή νερού. Αντιθέτως οι κατοικίες διατήρησαν σε ικανοποιητικό βαθμό τα αρχικά τους χαρακτηριστικά, παρά την κατάρρευση των επάνω ορόφων.
Σήμερα διασώζονται μερικά από τα παλιά σπίτια και μαζί με τα νεοτέρα απαρτίζουν την κάρδια της Χώρας της Αντιπάρου. Μέσα στο Κάστρο της Αντιπάρου υπάρχουν οι εκκλησίες: Άγιος Αντώνιος, Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος και Γεννήσεως του Χριστού. Αναπόσπαστο στοιχείο του κάστρου της Αντιπάρου αποτελούν οι μικρές νυχτερίδες που ξεπροβάλλουν με τη δύση του ηλίου και πετάνε γύρω από τον πύργο μέχρι την ανατολή. Μέρη του κάστρου χρησιμοποιήθηκαν στο σετ της ταινίας «Μανταλένα». Σήμερα σε μια προσπάθεια διασφάλισης της κληρονομιάς αυτής, η Κοινωφελής Επιχείρηση Δήμου Αντίπαρου (ΚΕΔΑ) διοργανώνει συναυλίες, θεατρικά έργα και πολιτιστικές εκδηλώσεις στην περιοχή του Κάστρου.